سناریوهای مواجهه کاخ سفید با ایران پس از اخراج استیو بنن
به‌دنبال اخراج استیو بنن، استراتژیست و مشاور جنجالی و ضدبرجام دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، به‌نظر می‌رسد اکنون وزنه حامیان حفظ برجام در حلقه نزدیک رئیس‌جمهور بر وزنه مخالفان آن سنگینی می‌کند. استیو بنن، استراتژیست ارشد کاخ سفید، یک ضد ایرانی تمام عیار است. او در چند ماه اخیر نقش مهمی در دیدگاه‌های ضد ایرانی ترامپ و فشار بر تهران ایفا کرده بود. بنن به شدت مخالف برجام و خواهان لغو آن بود؛ البته این رویکرد بنن مخالفانی در کاخ سفید داشت. مک‌مستر، مشاور امنیت ملی ترامپ مهم‌ترین مخالف بنن است و پیش از این بسیاری از نزدیکان بنن را از کار برکنار کرده بود. همچنین به‌نظر می‌رسد، کنار گذاشتن بنن بیشتر با تلاش نظامیان درون دولت ترامپ صورت گرفته است.
به گزارش اقتصادنیوز، در همین زمینه، در چند هفته اخیر گزارش‌های متعددی در مورد اختلاف میان بنن و مک‌مستر در مورد ایران و مشخصا برجام به‌وجود آمده بود.
گروه‌های محافظه‌کار و «بریت بارت» وب‌سایت نزدیک به استیو‌بنن، مک‌مستر را به بهانه حمایت ناکافی از اسرائیل و تسامح در برابر ایران، آماج انتقادات تند قرار داده‌اند. تنش‌ها پس از آن بالا گرفت که مک‌مستر شماری از نفرات نزدیک به استیو بنن را از شورای امنیت ملی آمریکا اخراج کرد. برای افراد نزدیک به بنن، این اقدام گویای واقعیت‌های بسیاری است. آسوشیتدپرس نوشته توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 یکی از موضوعات محل مناقشه در کاخ سفید میان مک‌مستر و استیو بنن است. مک‌مستر خواستار پایبندی به آن است، در حالی که بنن از خروج آمریکا از آن حمایت می‌کند. «واشنگتن‌فری‌بیکن»، از رسانه‌های وابسته به جریان نومحافظه‌کاران آمریکایی عزل این نفرات را «پاکسازی» شورای امنیت ملی از مخالفان برجام توصیف کرده است.
همزمان، وبگاه «المانیتور» گزارش داده مک‌مستر با اخراج این افراد در حال اخلال در برنامه‌های کارگروهی است که بنن برای بررسی امکان براندازی حکومت ایران در کاخ سفید راه‌اندازی کرده است. به‌طور کلی، بنن در مورد ایران به طور مشخص به‌دنبال تحریم‌ها و فشارهای بیشتری بر تهران بود. او مغز متفکر پشت برهم زدن برجام و ازدیاد تحریم بر ایران بود. بسیاری از ناظران بر این باورند که با رفتن بنن دیگر نباید نگران اقدام تهاجمی ترامپ در مورد برجام بود.
رویکرد میلیتاریست‌ها نسبت به ایران
نظامیانی که اکنون با بیرون راندن طیف بنن در حال تسلط بر کاخ سفید هستند، به دخالت‌های نظامی آمریکا سخت پایبند بوده اما اعتقاد دارند که دولت آمریکا باید به تعهدات بین‌المللی مثل برجام پایبند بماند. آنچه اکنون برای ایران و سیاست خارجی کشور ما مهم است، اینکه ایدئولوگ‌های دولت ترامپ که بر طبل نادیده گرفتن برجام می‌کوبیده‌اند از صحنه قدرت خارج شده‌اند. اکنون قدرت در دست میلیتاریست‌های دولت ترامپ است. دولت ترامپ سخت بر این نظامیان متکی بوده و نظامیان دولت ترامپ که با تیلرسون، وزیر امور خارجه این کشور، همصدا هستند، به پایبند بودن به برجام اعتقاد دارند، اما همچنین برای فروش اسلحه، حمایت آمریکا از عربستان سعودی و اسرائیل اصرار می‌ورزند و از یک چالش نظامی با ایران در صورت لزوم پرهیز نخواهند کرد.
افزایش فشار بر ایران
حامد موسوی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و کارشناس مسائل آمریکا در رابطه با اخراج استیو بنن، گفت: «استیو بنن در کاخ سفید سردسته گروه ایدئولوژیک و راست افراطی بود که شاخص‌ترین اعضای آن اِزرا کوه، دِرِک هاروی و اِستیفن میلر بودند. طی هفته‌های اخیر تمامی این افراد به‌جز میلر از پست‌های خود در کاخ سفید برکنار شدند.» به گفته این کارشناس، این گروه دیدگاهی ایدئولوژیک به روابط بین‌الملل دارند و بقای تمدن مسیحیت-یهودیت را در جنگ با تمدن اسلامی می‌دانند. از همین رو این گروه دیدگاهی تند به جهان اسلام و به خصوص ایران دارند. به‌عنوان مثال قانون منع صدور ویزا برای شش کشور اسلامی را بنن و میلر تدوین کرده بودند. او همچنین ادامه داد: «در زمینه برجام نیز این گروه به‌دنبال کناره‌گیری آمریکا از توافق هسته‌ای بودند؛ بنابراین حذف این گروه فکری در کاخ سفید پیروزی بزرگی برای نظامیان کاخ سفید شامل جیمز متیس، وزیر دفاع، اِچ آر مک‌مستر، مشاور امنیت ملی و جان کلی، رئیس کارکنان کاخ سفید که رقیب اصلی گروه فوق بودند، محسوب می‌شود. گروه نظامیان کاخ سفید که از این پس می‌توانند یکه‌تازی کنند نگاهی رئالیستی و راهبردی به مسائل سیاست خارجی دارند و از تجربه بسیار بیشتری نسبت به گروه اول برخوردار هستند.» البته موسوی همزمان تاکید می‌کند که این گروه فکری موافق با حفظ برجام و در عین حال افزایش فشار به ایران هستند. این گروه درک بسیار عمیق‌تری نسبت به گروه بنن در زمینه ضعف‌ها، توانایی‌ها و چالش‌های پیش روی آمریکا از جمله بحث مواجهه با ایران دارند.
کاهش چهره‌های ضدبرجامی در اطراف ترامپ
همچنین طهمورث غلامی، کارشناس مسائل آمریکا نیز در رابطه با حذف بنن از دستگاه دولت در آمریکا گفت: «افراد تازه‌کاری که سیاست را ساده می‌بینند در کشوری مانند آمریکا که نهادها در آن حکومت می‌کنند و حاکم واقعی هستند، در نهایت تسلیم می‌شوند و مغلوب نهادها خواهند شد.»
غلامی معتقد است دونالد ترامپ با تغییر رئیس دفترش از فردی بی‌تجربه به یک ژنرال با تجربه و با تغییر امثال استیو بنن در حال تن دادن به الزامات نهادی در آمریکا است. او افزود: «واقعیت این است تعداد چهره‌هایی که معتقدند باید از الزامات کارشناسی و تخصصی نهادها در آمریکا بهره برد در کاخ سفید در حال افزایش هستند که این به آن معناست که شخص رئیس‌جمهور نیز به سختی خواهد توانست کارهای فردی بیرون از الزامات نهادی انجام دهد.» این کارشناس مسائل آمریکا در رابطه با رویکرد بنن در قبال ایران و تاثیر برکناری وی بر برجام و روابط با ایران نیز با اشاره به اینکه استیو بنن یکی از چهره‌های به شدت ضد جمهوری اسلامی و ضد برجام بود و مشخص است که کنار رفتنش پیامدهای مثبتی برای ایران خواهد داشت؛ افزود: در حال حاضر چهره‌های مخالف برجام در کاخ سفید در حال کاهش است و الان تقریبا محدود به کوشنر داماد ترامپ و مایک پومپئو رئیس سازمان سیا است.»
بنن، قربانی اشتباهات ترامپ
امیرهوشنگ میرکوشش، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد هم در این رابطه ضمن اشاره به نقش‌آفرینی استیو بنن در انتخاب دونالد ترامپ به مقام ریاست جمهوری، او را استراتژیست تکنیکی رئیس‌جمهوری آمریکا توصیف می‌کند که از گروه‌های راست افراطی برخاسته است. میرکوشش ادامه داد: «برخی تحلیلگران تصمیم ترامپ برای اخراج بنن به‌عنوان مغز متفکر کاخ سفید را نشانه‌ای از تغییر اساسی در کاخ سفید می‌دانند که به محافظه‌کاران سنتی اطراف رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد تا نفوذ بیشتری داشته باشند.» او در عین حال بنن را به‌عنوان ابزاری در دستان ترامپ می‌داند و معتقد است رئیس‌جمهور آمریکا هر زمان دچار چالش شده و مورد انتقاد شدید قرار گرفته یکی از اطرافیان خود را قربانی کرده که فعلا آخرین قربانی، استیو بنن است. این استاد دانشگاه در رابطه با تاثیر این جابه‌جایی‌ها بر مساله برجام و روابط میان تهران و واشنگتن نیز توضیح داد که به‌نظر نمی‌رسد اخراج بنن تاثیر چندانی بر این مسائل داشته باشد؛ چراکه مخالفت با برجام از اکثریت اعضای حزب حاکم جمهوری‌خواه سرچشمه می‌گیرد. میرکوشش با اشاره به این موضوع که دونالد ترامپ با توجه به ویژگی‌های شخصیتی و تجاری به‌دنبال گرفتن امتیازات تجاری و اقتصادی از ایران است، افزود اما در مقابل اکثریت جمهوری‌خواه کنگره آمریکا با برجام و نظام حاکم بر ایران از نظر عقیدتی و سیاسی اختلاف دارند.
تایید برجام همراه با حفظ تحریم‌ها
مهدی فتحی، کارشناس مسائل آمریکا نیز در این خصوص با اشاره به اینکه بنن، مشاور افراطی ترامپ بود و تاثیر زیادی بر تصمیمات ترامپ داشت به بررسی تاثیر خروج چنین چهره‌ای از کاخ سفید بر مساله برجام پرداخت. او معتقد است از آنجا که ترامپ و باقی مشاوران او نیز همین دیدگاه‌های افراطی را دارند و شخص ترامپ نیز یک چهره غیرقابل پیش‌بینی است و تقریبا هر روز یک موضع اتخاذ می‌کند، در رابطه با برجام نمی‌توان حکم قاطعی صادر کرد. او سه سناریو را برای آینده برجام توصیف کرد شامل 1- لغو آن2- حفظ برجام3- تایید برجام همراه با اعمال تحریم‌های جدید. فتحی توضیح داد در برهه فعلی سناریوی سوم یعنی تایید برجام با حفظ تحریم‌ها محتمل‌تر است؛ زیرا این سیاست هم می‌تواند برجام را حفظ کند، هم زمینه دیدگاه مخالفان ترامپ را فراهم کند و هم زمینه چالش‌های فراوان برای سیاست خارجی آمریکا را از بین ببرد. از سوی دیگر به عقیده وی، تحریم‌های یک جانبه آمریکا، دیدگاه کسانی را که نسبت به برجام و ایران نگاهی افراطی دارند نیز تامین خواهد کرد. در عین حال این گزینه، نقطه تعادلی بین دیدگاه‌های مخالفان و موافقان برجام داخل آمریکا خواهد بود و هزینه‌های زیادی را بر دولت آمریکا تحمیل نخواهد کرد.
گزارش از سعیده سادات فهری
