سلیمی‌نمین: هاشمی عملگرا بود نه سوپر چپ

شخصیت‌های مختلف سیاسی در نیم قرن گذشته با مرحوم هاشمی رفسنجانی از نزدیک برخورد داشتند. هر کدام آن‌ها خاطراتی را از او نقل می‌کنند که برای خوانندگان و شنوندگان می‌تواند مورد توجه یا حتی تعجب باشد. اظهارات حجت الاسلام موسوی خوئینی‌ها نیز درباره مرحوم هاشمی چنین ویژگی داشت.

البته خیلی‌ها نسبت به این صحبت‌ها واکنش نشان دادند. سلیمی نمین در گفت و گو با خبر آنلاین، معتقد است: هاشمی رفسنجانی شخصیتی عملگراست که یکسری قوت‌های جدی و هم یکسری ضعف‌های جدی دارد.

آقای موسوی خوئینی‌ها اخیرا مطالبی را درباره مرحوم هاشمی مطرح کرد که واکنش بسیاری از سیاسیون را در پی داشت. ارزیابی شما درباره این اظهارات چه بود؟
خیلی‌ها بعد از فوت آقای هاشمی می‌خواستند با ذکر نیکی ها، ایشان را بدرقه کنند. منتها از این مسئله سوءاستفاده شد. سوءاستفاده برخی به حدی بود که گویی هیچ کسی حافظه تاریخی و درک درستی از مسائل ندارد. در واقع این افراد برای پنهان کردن ضعف‌های خود و دنبال کردن اهدافی خاص از آقای هاشمی به طور افراطی آنقدر تعریف و تمجید‌ها کردند که دیگر صدای همه درآمده است. شخصیت آقای هاشمی هم یکسری قوت‌های جدی و هم یکسری ضعف‌های جدی دارد.

اینکه آقای موسوی خوئینی‌ها گفته «آقای هاشمی هیچ‌وقت در عمرش در خط اعتدال نبود بلکه یک سوپر چپ و چپ رادیکال بود» چقدر با شخصیت آقای هاشمی همخوان است؟
قبول ندارم که آقای هاشمی سوپر چپ بود بنابراین این صحبت که «آقای هاشمی در مجلس اول رویکرد چپ رادیکال داشت و طرفدار اقتصاد دولتی بود» بر ماهیت شخصیت او منطبق نیست. البته آقای هاشمی شخصیتی عملگرا داشت. عملگرایی دست فرد را باز می‌گذارد تا در وضعیت متفاوت، متناسب با متقضایات عمل کند. آقای هاشمی آن دوران تئوری پرداز دولت میرحسین موسوی بود و متناسب با فضا و شرایط کشور در نماز جمعه مرتب دم از عدالت می‌زد، از مواضع دولت آقای میرحسین موسوی به شدت دفاع و اقتصاد دولتی را ترویج می‌کرد، حتی تسلط دولت بر همه امور را مورد تأیید قرار می‌داد که نشانه رویکرد چپ است، اما آقای هاشمی با بیان این سخنان می‌خواست جریانات معتقد به گرایش چپ را تحت رهبری خودش در بیاورد. کما اینکه بعد از مدت کوتاهی که رئیس جمهور شد و فضا کاملا تغییر کرد، اویکی از سرسخت‌ترین و غیرمنصفانه‌ترین منتقد دولت دوران جنگ می‌شود. آقای هاشمی از این نوع چرخش‌ها بعد‌ها نیز داشت. حالا با این اوصاف ما با کدام آقای هاشمی مواجه بودیم.

در نوع برخورد آقای هاشمی با عناصر نهضت آزادی و ملی مذهبی نیز توصیفات مختلفی بیان می‌شود. آقای موسوی خوئینی‌ها معتقد است «آقای هاشمی در زمان ریاست‌جمهوری خود ۵۰، ۶۰ نفره از ملی- مذهبی‌ها را دستگیر کرد تا روی آن‌ها را کم کند، چون او آن‌ها را مزاحم دوران ریاست‌جمهوری خود می‌دانست»، آیا این طور بود؟
​بله، آقای هاشمی بعد از نامه تندی که آن‌ها به او نوشتند، زمینه دستگیری آن‌ها را فراهم کرد. به نظر من یکی از کار‌های بسیار خبطی که آقای هاشمی انجام داد همین کار بود. آن زمان در نهضت آزادی چند گرایش وجود داشت، گروهی منتقدان جدی و گروهی حامی جدی آقای بازرگان بودند. متأسفانه بر اثر آن دستگیری این دو گروه با هم متحد و یکپارچه شدند. تعبیر آقای موسوی خوئینی‌ها درست است، آقای هاشمی این کار را کرد تا آن‌ها را سرجای شان بنشاند. البته آقای هاشمی درباره سایرین هم متأسفانه همین گونه عمل کرد.

درباره موضع آقای هاشمی نسبت به تسخیر سفارت آمریکا نیز روایت‌ها متعدد است، بعضی می‌گویند «آقای هاشمی مخالف این اتفاق بود، اما به احترام امام سکوت کرد»، اما برخی دیگر با آقای موسوی خوئینی‌ها هم نظر هستند که می‌گوید «آقای هاشمی از زمان تسخیر سفارت تا فوت امام هیچ سخنرانی و مصاحبه‌ای در مخالفت با این کار نکرد، اما یک مرتبه تغییر نظر داد»، به نظر شما کدام روایت درست است؟
آقای هاشمی در خاطراتش می‌گوید اول با تسخیر سفارت آمریکا مخالف بودم، اما امام ما را در مقابل یک عمل انجام شده قرار داد. در واقع می‌گوید «ما مجبور به حمایت از تسخیر سفارت آمریکا شدیم».

آقای موسوی‌خوئینی‌ها می‌گوید «آن هشدار آقای هاشمی‌رفسنجانی از تریبون نمازجمعه یک هفته قبل از برگزاری انتخابات دوم خرداد ۷۶ درباره احتمال تقلب، پاسخ به نگرانی طرفداران آقای ناطق بود، اما عملا این هشدار به نفع آقای خاتمی تمام شده است». آیا این ادعا را درست می‌دانید؟
تردیدی نیست که آقای ناطق‌نوری کاندیدای مورد حمایت آقای هاشمی بود و به او رأی داد، اما معتقدم آقای هاشمی خیلی دغدغه‌ای درباره مسئله تقلب نداشت و منظور در آن خطبه نه آقای ناطق بود و نه آقای خاتمی. در واقع آقای هاشمی می‌خواست با طرح این موضوع برای خودش مقبولیت اجتماعی ایجاد کند و افکار عمومی این مسئله را به عنوان یک نقطه قوت برای او منظور کند.

نکته دیگری که آقای موسوی‌خویینی‌ها بیان می‌کند این است که «آقای هاشمی معتقد بود کار باید راه بیفتد، ولو خلاف قانون باشد».
این انتقاد درستی است. آقای هاشمی شخصیتی عملگرا داشت و اگر به جمع بندی می‌رسید که کاری را انجام دهد، برای تحقق آن هیچ چیزی حتی قانون و اصول را مانع خود نمی‌دید.