سفر سرپرست وزارت خارجه طالبان به ایران؛ امیرخان متقی در تهران به دنبال چیست؟

سرپرست وزات خارجه حکومت طالبان در رأس هیئتی بلندپایه به تهران سفر کرده است. با توجه یه اینکه تهران امارت اسلامی افغانستان را به رسمیت نشناخته است، این سفر از اهمیت بسزایی برخوردار است. به نظر می‌رسد سفر هیئت طالبان با اهداف کوتاه و بلندمدت انجام شده است.

«بازتاب»؛ سعادت شریفی‌پور- روز شنبه 18 دی ماه 1400 تهران پذیرای یک مهمان ویژه بود. مولوی «امیرخان متقی» سرپرست وزارت امورخارجه دولت طالبان برای دیدار با وزیر امورخارجه ایران در صدر هیئتی متشکل از مسئولان اقتصادی دولت موقت طالبان به تهران سفر کرده است. در این سفر سرپرستان وزارتخانه های اقتصاد و صنعت، تجارت افغانستان و معاونان وزارتخانه‌های اقتصادی افغانستان مولوی متقی را همراهی می کنند.

وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده است این سفر برای ادامه روابط اقتصادی و تجاری صورت گرفته است. دولت طالبان نیز اهداف سفر را سیاسی، اقتصادی، تزانزیتی و مهاجران اعلام کرده است.

ترکیب هیئت نشان از تاکید بر مسائل اقتصادی و تجاری در گفتگوها دارد، اما نمی‌توان خواسته‌های سیاسی دولت طالبان را نادیده گرفت. از جمله حواشی این سفر خبر واگذاری سفارت افغانستان در ایران به طالبان بوده است.

«سعید خطیب‌زاده»، سخنگوی وزارت امورخارجه ایران ضمن تکذیب این خبر اعلام کرد که فعالیت‌های دیپلماتیک سفارت افغانستان در تهران همانند تمامی سفارتخانه‌های خارجی در چارچوب اصول و قواعد تعریف شده کنوانسیون 1961 وین در خصوص روابط دیپلماتیک قرار دارد و هیچ گونه تغییر و تحولی خارج از آن ممکن نیست.

از دیگر حواشی این سفر می‌توان به حضور «محمد اسماعیل خان» رهبر جهادی و والی پیشین هرات اشاره کرد؛ محمد اسماعیل خان تا آخرین لحظات سقوط هرات به دست طالبان با نیروهای طالبان مبارزه کرد و در نهایت به دست آن ها اسیر شد؛ وی با موافقت طالبان از افغانستان خارج شده و اکنون در ایران سکونت دارد.

به گزارش منابع غیررسمی، امیرخان متقی با پیام رئیس الوزراء طالبان، «محمد حسن آخوند» با محمد اسماعیل خان دیدار کرده است و از او به همراه 20 تن از شخصیت‌های برجسته و فرماندهان نزدیک به او برای حضور در دولت فراگیر طالبان دعوت کرده است.

مطابق این خبر، اسماعیل خان تا پنجم فرودین ماه 1401 برای پاسخ به این دعوت زمان خواسته است.

سفر فوق را نمی‌توان تنها به مسائل اقتصادی تقلیل داد؛ زیرا طالبان اکنون برای حل برخی از مشکلات و فشارهای وارده بر دولت خود نیارمند همکاری کشورهای همسایه از جمله ایران است.

طالبان به واسطه چند مسئله تحت فشار است که بعضا تنها از طریق ایران قابل مدیریت است: زمستان، مشروعیت بین‌المللی و مسیر جایگزین برای پاکستان.

افغانستان به واسطه جغرافیای خاص و کوهستانی خود همواره با زمستان‌های سخت روبه‌رو بوده است، عدم توسعه زیرساخت‌های این کشور به سختی فصل زمستان افزوده است. در سال‌های گذشته همواره دولت‌های افغانستان به وسیله کمک‌های بشردوستانه از سوی نهادهای بین‌المللی و دولت‌های خارجی بخشی عمده‌ای از هزینه‌های خود را تامین می‌کردند.

دولت طالبان بخش زیادی از این کمک ها را از دست داده است و نیازمند انرژی شامل برق، گاز و نفت است؛ در حوزه برق بخشی از برق مورد نیاز خود را می‌تواند از طریق کشورهای آسیای مرکزی تامین کند اما برای تامین گاز و نفت به شدت به جمهوری اسلامی ایران وابسته است.

در خصوص مشروعیت بین‌المللی، طالبان تلاش دارد تا از لایه‌های نزدیک به خود برای به رسمیت شناخته شدن در فضای بین‌المللی استفاده کند؛ اجلاس کشورهای اسلامی در پاکستان از جمله این تلاش ها بود تا شاید با جلب نظر کشورهای اسلامی و به رسمیت شناخته شدن توسط این کشورها بخشی از فشارها بر طالبان کاهش پیدا کند.

با این وجود، طالبان در این زمینه نتوانست موفقیت زیادی داشته باشد و کشورهای اسلامی نشان دادند که برای به رسمیت شناختن طالبان از آمادگی لازم برخوردار نیستند.

طالبان تلاش دارد از طریق جلب اعتماد و برقراری ارتباط با کشورهای همسایه از آن‌ها برای به رسمیت شناخته شدن کمک بگیرد؛ بخشی از خواسته های سیاسی طالبان در این سفر را می‌توان مربوط به این این خواست دانست.

اخبار غیررسمی درباره دعوت از محمد اسماعیل خان برای حضور در دولت فراگیر طالبان دور از ذهن نیست و می‌تواند به عنوان بخشی از تلاش‌های طالبان برای جلب نظر ایران معنا پیدا کند؛ زیرا جمهوری اسلامی ایران همواره بر تشکیل دولت فراگیر به عنوان پیش شرط به رسمیت شناختن طالبان تاکید داشته است.

همچنین در ارتباط با مسیر جایگزین پاکستان، باید در نظر داشت که روابط طالبان و پاکستان دارای لایه‌های بسیار درهم تنیده و پیچیده است،؛ علیرغم نزدیکی این دو بازیگر به یکدیگر در اکثر مسائل، اما در برخی از موارد اختلاف‌های بسیار شدید و جدی در بین آن‌ها وجود دارد که می‌تواند منجر به تنش‌های جدی میان آن‌ها شود.

درواقع طالبان نمی‌خواهد به لحاظ ترانزیتی وابستگی کامل به پاکستان داشته باشد و خواهان ایجاد مسیر جایگزین در کنار پاکستان است که این خواسته تنها از طریق خاک ایران می‌تواند محقق شود، بنابراین طالبان در این سفر تلاش دارد درباره ترانزیت و تجارت با ایران نیز مسائل را تسهیل کند.