سردرگمی؛ تنها دستاورد درج قیمت تولیدکننده بر روی کالا/آیا درج قیمت تولیدکننده به کاهش قیمت کالا منجر شده است؟

«بازتاب»؛ زهره علامی-فاز اول اجرای طرح ثبت قیمت تولیدکننده به جای مصرف کننده از تاریخ 27 آذر ماه سالجاری، کلید خورد و تولیدکنندگان انواع آب میوه،آب معدنی،ماءالشعیر، نوشابه گازدار، غذاساز، نوشیدنی ساز، چرخ گوشت و ماکروویو مکلف به درج قیمت تولیدکننده شدند.

پس از آن، از 4 دی ماه انواع پودر لباسشویی، دستمال‌کاغذی، پوشک بچه، یخچال فریزر، تلویزیون و ماشین لباسشویی و در مرحله سوم هم (19 دی ماه) کلیه واحدهای تولیدکننده و واردکننده انواع لنت ترمز،فیلترروغن، روغن موتور،محصولات شوینده،محصولات سلولزی،سس، رب، کنسروها، ترشیجات و ماکارونی موظف به درج قیمت تولیدکننده/واردکننده شدند.

براساس این طرح، تولیدکنندگان بایدقیمت تولیدکننده/وارد کننده را که دربرگیرنده مجموع هزینه ها و سود قانونی واحدهای تولیدی/ وارداتی با احتساب مالیات ارزش افزوده است، برروی کالا درج کنند.

طرح درج قیمت تولیدکننده از سوی مسوولان دولتی بسیار مورد حمایت واقع شد، دو روز پیش وزیردادگستری درباره اجرای این طرح گفت: مهم‌ترین کارکرد این کار، جلوگیری از درج قیمت‌های غیر واقعی بر روی کالاست چون پیش از این فروشندگان بزرگ با تولیدکنندگان توافق می‌کردند و قیمت کالا به‌صورت غیرواقعی درج می‌شد و فروشندگان با تخفیف زیاد، کالا را عرضه می‌کردند که همان تخفیف ها هم گرانفروشی بود.

به گفته امین‌حسین رحیمی، درج قیمت تولید کننده روی کالا مانع توافق فروشندگان بزرگ و تولیدکنندگان برای درج قیمت غیرواقعی می‌شود و با ثبت قیمت تولید کننده بر روی کالا، بسیاری از کالاها ارزان‌تر از قیمت فعلی خواهد بود.

همچنین وزیر صمت اجرای این طرح را یکی از اتفاقات بزرگ در جهت اصلاح ساختار اقتصادی کشور دانست و گفت:درج قیمت تولیدکننده به جای مصرف کننده بر روی کالا، نوعی شفافیت ایجاد کرده و موجب کاهش قیمت شده است برهمین اساس شاهد کاهش 15درصدی تورم مصرف کننده و افت 26 درصدی تورم تولیدکننده هستیم.

اما حامی دیگر طرح درج قیمت تولید کننده بر روی کالا، قائم مقام وزیر صنعت، معدن و تجارت است، به گفته محمدصادق مفتح با اجرای این طرح ،قیمت برخی کالاها بین 50 تا 70 درصد کاهش یافته، به عنوان مثال قیمت آب معدنی کاهش قابل توجهی یافته و قیمت لوازم یدکی خودرو هم تا 70 درصد افت داشته است.

او معتقد است بااین طرح، کشف گران‌فروشی برای مصرف‌کننده نهایی بسیار آسان شده است، مضاف بر اینکه براساس بازخوردی که از بازار داریم، رقابت در لایه‌های توزیع و فروش به شدت زیاد شده است.

نگاه مخالفان

اگرچه دولتی ها معتقدند که شاهد یک ناعدالتی سیستماتیک با درج قیمت مصرف کننده روی کالا بودیم که حالا با درج قیمت تولید کننده روی کالا، کالا با قیمت عادلانه‌تری به مصرف کننده می‌رسد، قیمت ها کاهش یافته و شفافیت ایجاد شده است،اما اجرای این طرح مخالفان بسیاری در میان تولیدکنندگان و فروشندگان دارد.

علاوه بر این برخی نمایندگان مجلس و اعضای اتاق بازرگانی هم موافق اجرای این طرح نیستند، نماینده مردم فریدن در مجلس شورای اسلامی در این باره گفت:درج قیمت تولیدکننده روی کالا تصمیمی غیرکارشناسی است که موجب تعطیلی کارخانه‌ها و کارگاه‌های اقتصادی شده است و ما نه تنها موانع را از سر راه تولید برنداشته ایم، بلکه با این اقدام مسیر را دشوارتر کرده‌ایم.

حسین محمدصالحی در تذکر شفاهی به وزارت صنعت، معدن و تجارت اظهارکرد: وقتی زور دولت به واسطه‌ها و جریان‌ها نمی‌رسد، چرا بار را بر گُرده تولیدکننده می‌گذارد، بنابراین باید این تصمیم غیرکارشناسی را متوقف کنیم چرا که بسیاری از کارگران در شرف بیکاری هستند.

همچنین علی نقیب، عضو اتاق تهران هم که از منتقدان این طرح است، اظهار کرد: درج قیمت تولیدکننده روی کالا برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشکلی ایجاد نمی‌کند اما 200 هزار واحد صنفی کوچک و مصرف‌کنندگان عام قطعاً با مشکل مواجه خواهند شد.

به گفته نقیب، شرکت‌های بزرگ معمولاً دارای واحدهای پخش هستند بنابراین اجرای این بخشنامه مشکلاتی را برای آنها به وجود نمی‌آورد اما شرکت‌های کوچک برای حضور در بازار مجبور به ارائه یک سری تخفیفات و یا فروش کالا به صورت اعتباری هستند که اجرای این طرح موجب می شود که آنها نتوانند با شرکت‌های بزرگ رقابت کنند.

او ادامه داد: درصدهایی که به عنوان سود توزیع کننده نسبت به قیمت تولیدکننده در نظر گرفته شده است کارشناسی شده نیست ضمن اینکه هزینه‌های لجستیک برای کالاهای متفاوت فرق می‌کند و ممکن است هزینه حمل کالاهای گران قیمت یک درصد قیمت تمام شده کالا باشد اما هزینه حمل کالاهای ارزان قیمت مثل نوشابه‌ها یا آب معدنی حدود ۱۰ درصد است.

در این میان و با اجرای طرح درج قیمت تولید کننده بر روی کالا، تولیدکنندگان هم با مشکلات عدیده ای مواجه شده اند، مثلا یکی از تولیدکننده های نوشابه و ماءالشعیر با اشاره به کاهش فروش محصولات خود از زمان اجرای این طرح، گفت: اگر پیش از این 30 تا 40 هزار بسته در روز فروش داشتیم، اکنون فروشمان به هزار بسته در روز رسیده است.

به گفته او به دلیل کاهش تخفیف ها، توانایی رقابت با رقبایی را که به گفته او بعضی از آن‌ها هنوز با فاکتورسازی تخفیف‌های چشمگیری به خرده فروشان می‌دهند، ندارد.

تولیدکننده دیگری که کارخانه تولید نوشابه دارد، گفت: شاید این تغییر در درج قیمت‌ها به ظاهر برای تولیدکننده مهم نباشد،اما محدود شدن سود برای توزیع کننده، باعث می‌شود که حجم درخواست خرید کاهش پیدا کند؛ چون به عنوان مثال 10 درصد سود برای سوپرمارکتی که ماهانه کلی هزینه سربار دارد، توجیه ندارد.

نگاهی به اظهارات مسوولان دولتی، فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان حکایت از آن دارد با اینکه دولتی ها موافق تداوم اجرای طرح درج قیمت تولیدکننده برروی کالاها هستند چون به کاهش قیمت ها و شفافسازی کمک کرده است اما همچنان نمی توان نتیجه اجرای این طرح را در افت قیمت ها مشاهده کرد، ضمن اینکه موجب سردرگمی و ضرر فروشنده ها و تولیدکننده ها هم شده است.

بنابراین اگرچه هدف اصلی‌ برای طرح ثبت قیمت تولید کننده، حذف تخفیف‌های دروغین و حذف دلال‌ها از نظام تولید بوده اما با توجه به مشکلات و تبعاتی که به همراه داشته انتظار می رود که وزارت صمت تغییراتی را در اجرای این طرح اعمال کند یا به طور کلی در انجام آن بازنگری داشته باشد.