نبرد نابرابر سراها در بازار لوازم خانگی؛ کسب‌وکارهای کوچک در گوشه رینگ
در سال‌های اخیر، ظهور و گسترش مراکز فروش عمده با عناوینی مانند شهر لوازم خانگی، هایپر کالا، سرای ایرانی و… به عنوان بازیگران کلیدی در بازار لوازم خانگی ایران، تحولات عمیقی در این بازار ایجاد کرده است. این مراکز، با تکیه بر تبلیغات فراوان، توان مالی و شبکه‌های توزیع وسیع، در حال تسلط بر بازار هستند. اما این تسلط و تمرکز قدرت در دست تعداد محدودی از بازارهای بزرگ، تهدیداتی جدی برای رقابت، تولید داخلی و بازار آزاد ایجاد کرده است.
بازتاب– با گسترش مراکز بزرگ لوازم خانگی، رقابت در بازار لوازم خانگی ایران به تدریج کاهش یافته است. این مراکز با سرمایه‌گذاری‌های کلان، از حجم فروش بالایی برخوردارند و قادر به خرید محصولات در حجم بالا و با تخفیف‌های عمده هستند.
این وضعیت موجب می‌شود که کسب‌وکارهای کوچک‌تر و فروشگاه‌های محلی نتوانند با قیمت‌های رقابتی این مراکز مقابله کنند. بسیاری از این کسب‌وکارها به دلیل کمبود منابع مالی و عدم دسترسی به شبکه‌های گسترده فروش، مجبور به کاهش فعالیت یا تعطیلی می‌شوند.
به گفته کارشناسان، این تمرکز در توزیع می‌تواند به طور غیرمستقیم منجر به افزایش قیمت‌ها برای مصرف‌کنندگان شود، زیرا بازارهایی که به شدت بر تعداد محدودی از فروشگاه‌ها و برندها تسلط دارند، ممکن است در درازمدت از قدرت خود برای بالا بردن قیمت‌ها استفاده کنند. تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان در مناطق دورافتاده‌تر کشور، تنها گزینه‌های خرید خود را از این مراکز می‌یابند، که این خود به کاهش تنوع و افزایش قیمت‌ها منجر می‌شود.
با وجود اینکه واردات لوازم خانگی به کشور ممنوع است و تمامی محصولات موجود در بازار باید از تولیدات داخلی تأمین شوند، با این حال، چالش‌های زیادی برای تولیدکنندگان داخلی ایجاد شده است. بازارهای بزرگ لوازم خانگی، به دلیل توان مالی و روابط نزدیک با تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان، قادر به کاهش قیمت‌ها و افزایش حجم فروش خود هستند. این امر به تولیدکنندگان داخلی فشار می‌آورد تا برای رقابت با این مراکز، قیمت‌های خود را پایین بیاورند، که در نهایت ممکن است موجب کاهش کیفیت محصولات شود.
طبق گزارش‌ها، بسیاری از تولیدکنندگان کوچک، به دلیل ناتوانی در کاهش قیمت و حفظ کیفیت، دچار مشکلات مالی جدی شده‌اند. این موضوع، نه تنها به سودآوری تولیدکنندگان لطمه می‌زند، بلکه ممکن است به از دست رفتن اشتغال در این بخش منجر شود.
با افزایش حضور بازارهای بزرگ لوازم خانگی، بسیاری از فروشگاه‌ها و کسب‌وکارهای کوچک در سطح محلی، نتواسته‌اند در برابر این رقابت فشرده ایستادگی کنند. این امر منجر به تعطیلی فروشگاه‌های محلی و کاهش اشتغال در این بخش می‌شود. طبق آمارهای منتشر شده، بیش از ۳۰۰۰ فروشگاه لوازم خانگی در ایران طی دو سال اخیر، به دلیل فشار رقابت، فعالیت خود را متوقف کرده‌اند. این امر به ویژه در شهرستان‌ها و مناطق کمتر برخوردار تأثیر بیشتری داشته است.
در عین حال، گسترش بازارهای بزرگ لوازم خانگی، در برخی موارد به دلیل به‌کارگیری نیروی کار ارزان، ممکن است موجب کاهش سطح حقوق و دستمزد در این بخش شود. این شرایط به افزایش نارضایتی‌های اجتماعی و اقتصادی در میان کارکنان این فروشگاه‌ها و توزیع‌کنندگان می‌انجامد.
یکی دیگر از مشکلات اصلی که در پی تسلط بازارهای بزرگ لوازم خانگی به وجود آمده، کاهش کیفیت خدمات پس از فروش و تنوع محصولات است. این مراکز عمدتاً به دلیل فشار رقابتی و تلاش برای کاهش هزینه‌ها، ممکن است توجه کمتری به خدمات پس از فروش و ضمانت‌های محصولات داشته باشند. علاوه بر این، با وجود تنوع گسترده کالاها، مصرف‌کنندگان ممکن است از انتخاب محصولات متنوع و با کیفیت بالا محروم شوند.
بر اساس گزارش‌های منتشر شده از سوی انجمن لوازم خانگی ایران، بیش از ۴۵ درصد از مصرف‌کنندگان در کشور از عدم دسترسی به خدمات پس از فروش مناسب و مشکلات مربوط به کیفیت محصولات شکایت کرده‌اند. این مشکلات موجب نارضایتی مشتریان و آسیب به شهرت برندهای داخلی می‌شود.
تسلط بازارهای بزرگ لوازم خانگی بر بازار ایران، اگرچه به ظاهر می‌تواند مزایای اقتصادی مانند کاهش هزینه‌های معاملات برای خانوارها را به همراه داشته باشد، اما تهدیدات و آفت‌های آن بر رقابت سالم، اشتغال، تولید داخلی و کیفیت خدمات بسیار جدی است. در این راستا، برای مقابله با این چالش‌ها، لازم است که سیاست‌گذاران اقتصادی و تجاری، تدابیر مناسبی اتخاذ کنند که ضمن حمایت از کسب‌وکارهای کوچک، رقابت سالم و مصرف‌کنندگان را در اولویت قرار دهند.
