رونمایی از طرحی پر از خالی برای مقابله با آلودگی هوا/ دعا برای آمدن باد عملیاتی تر از ایده جدید سازمان محیط زیست
عیسی کلانتری رئیس سازمان حفاظت محیط زیست که برای حل مشکل آلودگی هوا به مردم می‌گفت دعا کنید باد بیاید، در نهایت مجبور شد به جز دعا، نسخه‌ای دیگر برای حل مشکل آلودگی بپیچد؛ نسخه‌ای که به نظر نمی‌رسد چه دولت کنونی و چه دولت آینده قادر به اجرای آن باشند.
«بازتاب»؛ لیلا مرگن– در حالی که تهران آلوده‌ترین روزهای خود را پشت سر می‌گذاشت و همچنان دعواها بر سر اینکه مازوت نیروگاه‌ها عامل آلودگی هوای کلانشهر تهران است یا دیگر منابع، هفته هوای پاک با همان زرق و برق همیشگی در پایان دی ماه برگزار شد.
هفته‌ای که در کمتر سالی اثری از پاکی را می‌توان در آن مشاهده کرد، امسال شاهد رونمایی از طرح جامع اقدام ملی کاهش آلودگی هوا در پارک پردیسان با حضور مسئولان سازمان محیط زیست و وزارت علوم بود.
در پنجمین روز از هفته هوای پاک از طرحی پرده برداشته شد که شباهت زیادی به شوآف‌های همیشگی سازمان حفاظت محیط زیست در حل مشکل آلودگی هوا داشت.
رونمایی با سخنرانی
طرحی که سازمان حفاظت محیط زیست آن را رونمایی کرد، چیزی به جز سخنان کارشناسان این حوزه نبود. محسن ناصری نماینده کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر در مراسم رونمایی از این طرح میزان انتشار مونواکسیدکربن در شهر کرج را بالا اعلام کرد و گفت این مسئله نشان دهنده وضعیت احتراقی و خودرویی آنجاست.
او گفت: در شیراز باید جایگزینی سواری‌های شخصی بالاتر از ۲۰ سال و جایگزینی وانت‌های بالاتر از ۱۵ سال صورت گیرد همچنین لازم است از کاتالیست در سواری‌های شخصی و تاکسی‌ها استفاده شود. انژکتوری کردن موتورها نیز یکی دیگر از اقداماتی است که باید در شیراز انجام شود.
به گفته این محقق، استقرار 75 درصدی صنایع در اصفهان عامل آلودگی این کلانشهر است و وزارت کشور باید اقدامات لازم در این حوزه را انجام دهد.
برنامه‌ای بدون نوآوری
صحبت‌های نماینده کنسرسیوم دانشگاه‌های برتر نشان می‌داد نباید انتظار معجزه خاصی از طرح رونمایی شده را داشته باشیم. چند روز بعد که پی دی اف طرح جامع مقابله با آلودگی کلانشهرها دست به دست شد تازه معلوم شد که این طرح واقعا چیز جدیدی برای ارائه ندارد و معلوم نمی‌کند برنامه دولت برای کاهش آلودگی هوا چیست.
تنها منفعت این طرح مصوبه هیات وزیران، برای ایجاد انحصار در بخش تحقیقات بود و بس.
سازمان حفاظت محیط زیست پنج سال قبل بر اساس مصوبه هیات وزیران، با کنسرسیوم پژوهشی دانشگاه‌های برتر به منظور تولید فهرست انتشار آلاینده‌های هوا و تدوین و ارزیابی سناریوهای اصلی کاهش آلودگی هوا در کلانشهرها قراردادی منعقد می‌کند و به این ترتیب رانت بزرگی برای دانشگاه‌ها ایجاد می‌شود.
با این قرارداد، فضای رقابت بین بخش خصوصی و دولتی بسته می‌شود و دانشگاه‌ها بدون رقیب در تدوین برنامه‌ای مشارکت می‌کنند که حالا پس از رونمایی، به نظر نمی‌رسد که بتواند مشکل دیرینه آلودگی هوا در کلانشهرها را حل کند.
در این برنامه موجودی انتشار و تهیه سناریوهای کاهش اثرات و مقدار انتشار آلاینده‌های هوا در کلانشهرهای تهران، تبریز، اصفهان، اراک، کرج، شیراز، اهواز، قم و کرمانشاه اندازه‌گیری شده است و هزینه خسارات اجتماعی آلاینده‌های هوا هم برآورد شده است.
راهکارهای تکراری
در برنامه رونمایی شده، در بخش اولویت‌بندی راهکارهای برگزیده مدیریت و کاهش انتشار آلاینده‌های هوای کلانشهر تهران برای منابع ثابت به همان موارد و راهکارهایی که از گذشته نسبت به آن اطلاعات وجود داشت، مثل جایگزینی اتوبوس‌های دیزلی فرسوده و ارتقاء معاینه فنی و غیره اشاره شده است.
این در حالی است که طی دست کم دو دهه گذشته همگی نسبت به این راهکارها اطلاعات و آگاهی کافی داشته‌اند و کسی نمی‌داند چرا این راهکارها تا کنون اجرایی نشده است.
در ارائه راهکار برای کنترل منابع آلاینده متحرک در کلانشهر تهران هم به جایگزینی گاز طبیعی به جای سوخت مایع در صنایع اشاره شده است. آیا در کشور امکان جایگزینی این سوخت وجود دارد؟
تدوین کنندگان این برنامه به چه میزان از عملیاتی بودن راهکارهایی که ارائه داده‌اند اطمینان دارند؟ آیا صرف شناسایی مشکل و ارائه راهکار غیر اجرایی می‌تواند مشکلات آلودگی کلانشهرهای کشور را حل کند؟
چاره بی‌پولی دولت چیست؟
بر اساس مطالعه‌ای که کنسرسیوم دانشگاه‌ها انجام داده است، برنامه‌های کاهش آلایندگی منابع متحرک در کلانشهری مثل تهران نیاز به سرمایه‌گذاری ثابت 33.4 هزار میلیارد تومان دارد که سهم ثابت سرمایه‌گذاری دولت 15.9 هزار میلیارد تومان برآورد شده است. با اجرای این برنامه‌ها 5.3 هزار میلیارد تومان هم درآمد عاید کشور می‌شود.
در شرایطی که در سال ۱۳۹۲ مبلغ ارائه شده از سوی دولت برای توسعه مترو تهران 270 میلیارد تومان بود اما از سال 92 تا سال 99 این عدد به 55 میلیارد تومان رسیده است و روند کمک دولت به ساخت مترو نزولی بوده است، آیا می‌توان امیدوار بود فقط در کلانشهر تهران، 15.9 هزار میلیارد تومان برای حل مشکل منابع متحرک از سوی دولت سرمایه‌گذاری شود؟
ضمن آنکه در برنامه رونمایی شده از سوی کنسرسیوم دانشگاه‌ها و سازمان حفاظت محیط زیست اساسا دوره بازگشت سرمایه مشخص نیست.
حل مشکل منابع آلاینده ثابت هم برای کشور چندان ارزان تمام نمی‌شود. بر اساس برآوردی که در طرح رونمایی شده انجام شده است، سرمایه‌گذاری کل برای اجرای برنامه‌های این بخش 3.2 هزار میلیارد تومان که عینا به‌عنوان سرمایه ثابت باید توسط دولت پرداخت شود، در نتیجه اساسا امیدی به اجرای برنامه‌های آن نیست.
