ترغیب به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم با روش جدید عرضه اولیه؛ کلاه گشادی که سازمان بورس بر سر سهامداران خرد می‌گذارد
بالاخره پس از فراز و نشیب های بسیار، دیروز(22 شهریور) نخستین عرضه اولیه حافرین به سبک جدید در بازار سرمایه صورت گرفت و فردا هم قرار است عرضه اولیه توسن به صورت ترکیبی انجام شود.
«بازتاب»؛ زهره علامی- در عرضه اولیه حافرین، صندوق های سرمایه گذاری راضی و در سوی دیگر اغلب سهامداران خُرد بورسی از این روش گلایه داشتند، ضمن اینکه نظرسنجی های انجام شده هم نشان می دهد که قریب به اتفاق سهامداران با روش جدید عرضه اولیه مخالفت هستند.
در شیوه جدید عرضه اولیه بازار سهام، کشف قیمت و ثبت سفارش عرضه ها توسط صندوق‌های سرمایه‌گذاری انجام می‌شود و متقاضیان شرکت در عرضه اولیه باید نماد عرضه شده را از صندوق‌ها خریداری کنند.
برطبق دستورالعمل پذیره‌نویسی و عرضه اولیه اوراق‌بهادار در فرابورس ایران، سهام شرکت به سرمایه‌گذاران واجد شرایط عرضه می‌شود، حالا منظور از سرمایه‌گذاران واجد شرایط چیست؟ صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت شده نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، سرمایه گذار واجد شرایط محسوب می شوند.
از روز دوم هم صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توانند تا 50 درصد دارایی که خریداری کرده‌اند بفروشند و سرمایه‌گذاران حقیقی هم می‌توانند اقدام به خرید سهام مذکور در معاملات ثانویه کنند.
نگاهی منصفانه به روش جدید عرضه اولیه
همگام با انتشار خبر شیوه جدید عرضه اولیه در بازار سرمایه و آغاز نارضایتی ها، مدیرعامل فرابورس ایران به حمایت از این شیوه پرداخت و گفت: با استفاده از روش جدید برای عرضه‌های اولیه، شاهد حرفه‌ای‌تر شدن بازار خواهیم بود، ضمن اینکه ترغیب و تشویق به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌ها، یکی از دلایل مهم این روش عرضه‌اولیه است.
در این میان برخی فعالان و کارشناسان بورسی هم از این روش استقبال کردند، نیما میرازیی، کارشناس بازار سهام که یکی از موافقان اجرای شیوه جدید عرضه اولیه به بازار سهام است، می‌گوید: چاره‌ای جز اینکه به سمت سرمایه‌گذاری غیر مستقیم برویم نداریم، اگر بازار را ببینید یک روز صف خرید و روز دیگر صف فروش می‌شود و این رفتار دسته جمعی زیانبار بر بستر سهامداران (حقیقی و حقوقی) کم تجربه و احساسی تشدید شده است.
میرزایی اظهار می کند: افزایش جذابیت صندوق‌ها، در هر حالت با مشوق‌ها و یارانه‌هایی همراه است که پیشتر هم شاهد این موارد در قالب معافیت مالیاتی، کاهش کارمزد و افزایش زمان معاملات آنها بوده‌ایم.
او معتقد است که تخصیص عرضه‌های اولیه به صندوق‌ها، موجب افزایش معنادار جذابیت آنها و در نهایت با ثبات‌تر شدن روند بازار می‌شود که به نفع تمامی ذینفعان بورس خواهد بود.
اما با وجود پافشاری مسوولان بورس و فرابورس برای اجرای شیوه جدید عرضه اولیه و موافقت تعداد محدودی از کارشناسان و فعالان بازار سرمایه، این روش مخالفانی جدی و سرسخت دارد؛ مریم محبی، کارشناس بازار سهام که از منتقدان اجرای این شیوه عرضه اولیه است در این باره می گوید: این روش آسیبی جدی به سهامداران وارد می‌کند، ضمن اینکه اعطای این عرضه‌ها به صندوق‌ها ایجاد رانت می‌کند و باعث می‌شود صندوق‌ها سهم بیشتری را در نسبت با مردم عادی داشته باشند چون تنها صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک ثبت‌شده نزد سازمان می‌توانند اقدام به خرید کنند.
میرزایی همچنین عنوان می کند: این موضوع باعث ایجاد فاصله میان سهامدار خرد با سرمایه کم و سرمایه‌گذار کلان می‌شود.
اما این تمام ماجرا نیست کارشناسان بازار سرمایه معتقدند که برای اجرای جدیدترین شیوه عرضه اولیه مطالعه‌ای صورت نگرفته و مقامات سیاست‌گذاری هیجانی و بدون اطلاع مردم را انجام داده اند که این نوع سیاست‌های یک طرفه به ضرر سهامدار خرد و تبدیل روند مثبت بازار به منفی می شود.
به گفته آنها هر شخص حقیقی و حقوقی و همچنین صندوق ها باید از شرایطی برابر در عرضه اولیه برخوردار باشند و دلیلی برای برتری صندوق ها وجود ندارد، درواقع عرضه اولیه باید عادلانه تقسیم شود.
ضمن اینکه دلیل قانع کننده ای هم برای کشف قیمت توسط صندوق ها وجود ندارد، با توجه به اینکه کارشناس رسمی دادگستری اموال هر شرکتی را که می خواهد عرضه اولیه انجام دهند کمتر از یکسال قبل، به روزرسانی کرده است، نیازی به کشف قیمت توسط صندوق ها نیست.
با وجود موافقان محدود و مخالفان بسیار روش جدید عرضه اولیه، برخی فعالان بورسی معتقدند که باید به این شیوه فرصت داد و تاثیرات اجرای آن را بر کلیت بازار سهام، نماد، خود سهم و سرمایه‌گذاران مورد بررسی قرار داد.
در این شرایط از مسئولان بورسی خواسته می شود که صدای سهامداران خرد و حقیقی را بشنوند (آنها خواستار بازگشت روش سابق عرضه اولیه هستند)، درواقع با توجه به اعتراض ها و معایب بسیار این روش باید در تداوم این شیوه بازنگری شود.
