روایت مدرن دیپلماسی از رویکرد تازه ایران به عربستان سعودی

پایگاه خبری “مدرن دیپلماسی” در گزارشی می نویسد:

بازنگری نوعِ رویکرد ایران نسبت به عربستان سعودی در شرایطی رخ می دهد که پادشاهی سعودی تمرکز زیادی را معطوف به افزایش توانمندی های نظامی خود کرده و در عین حال، تقریبا تمامی امیدها جهت احیای توافق برجام و محدود شدن برنامه هسته ای ایران نیز بر باد رفته اند.

بازتاب -متفکران راهبردی در ایران، دیدگاه های خود در مورد تهدیداتی که عربستان سعودی حامل آن هاست را تغییر داده و به روز کرده اند. از این رو، آن ها به جای اینکه صرفا عربستان سعودی را به مثابه دنباله‌رویِ صرف سیاست ها و رویکردهای کلان آمریکا در منطقه خاورمیانه در نظر گیرند، عملا پادشاهی سعودی را به مثابه یک تهدید امنیتی مستقل نیز ارزیابی و تحلیل می کنند.

بازنگری نوعِ رویکرد ایران نسبت به عربستان سعودی در شرایطی رخ می دهد که پادشاهی سعودی تمرکز زیادی را معطوف به افزایش توانمندی های نظامی خود کرده و در عین حال، تقریبا تمامی امیدها جهت احیای توافق برجام و محدود شدن برنامه هسته ای ایران نیز بر باد رفته اند.

از چشم انداز نظامی، عربستان سعودی از نگاه ایران چیزی بیش از هدف قرار دادن منافع آمریکا بوده است. این ادراک خاص ایران از عربستان سعودی زمانی که رژیم سعودی انتخاب کرد به آنچه حملات ادعایی ایران به تاسیسات نفتی این رژیم در سال 2019 عنوان شد، پاسخ ندهد، بیش از پیش تقویت شد. حملاتی که به طور موقت چیزی در حدود 5 درصد از تامین نفت جهانی را قطع کردند. حملاتی که البته که حامل پیام ها و هشدارهایی روشن برای عربستان سعودی بودند.

سعودی ها در این رابطه کاملا در برابر ایران منفعلانه عمل کردند. با این همه، ایران از آن زمان به نحوی جدی ایجاد بازدارندگی موثر علیه دولت سعودی را در دستورکار خود قرار داده است. در واقع ایران در قالب این طرحواره سعی داشته تا از محاصره شدن کشورش به دست همسایگانی که می توانند با آمریکا و اسرائیل همکاری های جدی علیه تهران داشته باشند، جلوگیری کند. روند خصومت هایی که در نهایت به دنبال تغییر نظام سیاسی در ایران هستند.

در کنار این ها، ایران به این نکته نیز توجه دارد که عربستان سعودی با تقویت رسانه های فارسی زبانی همچون “ایران اینترنشنال” به نوعی سعی بر اثرگذاری بر روند تحولات داخلی ایران نیز دارد. مساله ای که در جریان اعتراضات اخیر ایران نیز به خوبی قابل مشاهده بود. شبکه ایران اینترنشنال که از همان ابتدای کار خود در لندن ایجاد شده بود، ماه گذشته فعالیت های خود را به آمریکا منتقل کرد.

در ابتدا، “فهد ابراهیم الدقیتر”، به عنوان رئیس سابق شرکت “زین” سعودی که سومین شرکت بزرگ مخابراتی عربستان است، 75 درصد از سهام مجموعه Volant Media را در اختیار داشت که شبکه ایران اینترنشنال و همچنین افغانستان اینترنشنال را اداره می کند.

یک چهره رسانه ای دیگر عربستانی با نام “عادل عبدالکریم” در سال 2018 سهام “فهد ابراهیم الدقیتر” را کسب کرد. در آن سال، نشریه گاردین گزارش داد که دربار ولیعهد سعودی محمد بن سلمان، چیز در حدود 250 میلیون دلار را به فعالیت های رسانه ای شبکه ایران اینترنشنال اختصاص داده است. در ماه های اخیر، مقام های ایرانی در اعلام هشدارهای خود به پادشاهان سعودی صریح تر و شفاف تر شده اند.

در این راستا افرادی نظیر سردار “حسین سلامی” فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و “اسماعیل خطیب”، وزیر اطلاعات ایران، در این رابطه صراحت قابل توجهی را از خود نشان داده اند. مسائلی که همه و همه نشان از آن دارند که ایران نگاه راهبردی خود را به تهدیدات عربستان علیه خودش به روز کرده و تغییر داده است.

ایرانی ها در مدت اخیر شاهد آن بوده اند که عربستان سعودی به نحوی فعال به دنبال توسعه توان نظامی اش و البته ایجاد یک صنعت دفاعی مستقل است و سعودی ها جدای از همکاری با آمریکا، از طریق همکاری‌هایشان با کنشگرانی نظیر چین نیز به دنبال ایجاد یک نیروی نظامی موثر برای خود هستند.

ورای تسلیح عربستان به تسلیحات مدرن اروپایی و آمریکایی که ایران دسترسی به آن ها ندارد، سعودی ها سعی دارند تا صنعت دفاعی را ایجاد کنند که از طریق آن به طور خاص بتوانند در زمینه هایی که نقاط قوت ایران است یعنی پهپادها و موشک های بالستیک نیز برتری هایی را برای خودشان ایجاد کنند. از این رو، آن ها در سال های اخیر با چین توافقاتی را در این رابطه انجام داده اند و چینی ها قول داده اند نخستین کارخانه تولید پهپادهای خود در خارج از خاک چین را در عربستان تاسیس کنند.

در عین حال، عربستان سعودی و آمریکا نیز قصد دارند تا نخستین رزمایش مشترک مقابله با حملات پهپادی خود را در پایان ماه جاری برگزار کنند. تصاویر ماهواره ای در سال های اخیر نشان می دهند که پادشاهی سعودی پایگاه های موشکی با کمک فناوری چینی ساخته است. عربستانی ها همچنین با توجه به توانمندی‌های قابل توجه ایران در زمینه انرژی هسته ای سعی دارند تا نیروگاه های اتمی خود را نیز تاسیس کنند.

رهبران عربستان سعودی از جمله ولیعهد این کشور “محمد بن سلمان” هشدار داده اند که عربستان در صورت لزوم، تولید تسلیحات اتمی را نیز در صورت تداوم پیشرفت های هسته ای ایران در دستورکار قرار خواهد داد. عربستان سعودی تاکنون بارها گزارش های مختلفی مبنی بر ساخت تاسیسات مرتبط با استخراج کیک زرد از اورانیوم با کمک چین را رد کرده است. تولید کیک زرد بخشی از فرآیندی است که در نهایت به غنی سازی اورانیوم ختم می شود.

با این همه، وزارت انرژی عربستان گفته که با کشور با چین در مورد ابعاد خاصی از استخراج اورانیوم همکاری می کند. در عین حال، پادشاهی سعودی اصرار داد که استخراج اورانیوم بخشی از راهبرد کلان آن جهت متنوع‌سازی سبد انرژی و اقتصادش است. ماه گذشته، عربستان سعودی پیشنهادهایی را دال بر ایجاد نخستین نیروگاه اتمی خود دریافت کرده است.

دولت عربستان به دنبال آن است تا در 20 سال آینده، چیزی در حدود 16 راکتور اتمی را به ارزش تقریبی 100 میلیارد دلار ایجاد کند. اضافه بر این ها، عربستان سعودی قرار داد همکاری های هسته ای را با شماری از کشورها از جمله فرانسه نیز به امضا رسانده است.

ایران و عربستان به تازگی اقدامات زیادی را جهت تنش زدایی در روابط خود انجام داده اند و البته که توافقاتی را نیز در این زمینه به امضا رسانده اند. با این حال، هیچ تحرک معنا‌داری در زمینه تضعیف سطح ادراک تهدید در روابط دو طرف انجام نشده است. در این راستا، هر دو طرف، دیدگاه های امنیتی سخت‌گیرانه‌تری را در رابطه با هم ترویج و گسترش می دهند. رویکردی که در نوع خود زمینه را برای اوج گیری تنش های آتی در روابط دو‌جانبه آن ها همچنان باز نگه می دارد.