روایتی تازه از بازیگری «گروه نظامی واگنر» در میدان های جنگ اوکراین
پایگاه خبری “میدل ایست مانیتور” در گزارشی با اشاره به حضور گسترده و پررنگ نیروهای شرکت نظامی خصوصی واگنر در میدان های جنگ اوکراین، به این نکته اشاره می کند که روند تحولات میدانی حاکی از اوج گیری محبوبیت این گروه در میان روس ها در جریان جنگ با اوکراین و تاثیرات قابل توجه این مساله بر آینده مسائل سیاسی و نظامی در روسیه است.
بازتاب– در ماه های اخیر، شهرهای سولدار، واهلدار و باخموت، اصلی ترین میدان های جنگ اوکراین بوده اند. با این حال، این واقعیت که در ماه های اخیر شاهد کوچکترین تغییری در روند جنگ اوکراین و حرکت به سمت پیدا شدنِ یک راهِ حل نبوده ایم، نگرانی های زیادی را دال بر این مساله ایجاد کرده که مبادا این جنگ به یک بن‌بست تمام عیار بین‌المللی ختم شود.
از ابتدای جنگ اوکراین تا انتصابِ ژنرال “والری گراسیموف” به سمت فرمانده کل نیروهای نظامی روسیه در جنگ اوکراین، شرکت نظامی خصوصی واگنر به واسطه مسائل میهن‌دوستانه، از محبوبیت قابل توجهی در روسیه برخوردار شده است. در این راستا، رسانه‌های بین المللی، بیانیه های رئیس گروه واگنر یعنی “یِوگنی پریگوژین” را به نحو گسترده‌ای پوشش داده و می دهند.
کسی که پس از “اریک پرنس” رئیس گروه نظامی آمریکایی “بلک واتر”، توانسته در صنعت مذکور اسمی به هم بزند و به شهرت دست یابد. به طور خلاصه می توان گفت که گروه نظامی واگنر از سایه خارج شده و اکنون در وسط میدان است.
این سطح از مشهور شدن گروه واگنر در قالب جنگ اوکراین، موجب ایجاد اختلافات گسترده میان این گروه و نهادهای نظامی روسیه به ویژه میان وزیر دفاع روسیه “سرگی شویگو” و “گراسیموف” از یک سو، و پریگوژین از سوی دیگر شده است. در سطحی کلان نیز کرملین سعی دارد تا جای ممکن از رقابت ها میان این کنشگران استفاده کند و منافع خود را تامین نماید.
این واقعیت که پوتین، گراسیموف را جایگزینِ “سرگی سوروکین”(به عنوان فردی که به شدت به پریگوژین نزدیک است) کرد و فرماندهی نیروهای نظامی روس در جریان جنگ اوکراین را به او واگذار کرد، نمادی عینی از این راهبرد است.
با این حال نکته قابل تامل این است که رقابت ها میان دو طرف تا حد زیادی موجب تضعیف آن ها در میدان‌های جنگ نیز می شود. بسیاری از افسران ارشد ارتش روسیه شدیدا مخالف با فعالیت های گروه واگنر در مناطقی هستند که ارتش روسیه حضور دارد. بارها گزارش شده که افسران ارتش روسیه از ارائه مهمات و کمک به نیروهای واگنر خودداری کرده اند و موجب شده اند تا مناطقی که روس ها دستِ برتر را دارند، گروه واگنر بیشترین تلفات ممکن را بدهد.
در عوض، گروه واگنر انتقادات عمومی خود از رهبری ارتش روسیه را گسترده کرده و ضمن اشاره به نواقص و کمبودهای آن، این ارتش را به ناکارآمدی و بی کفایتی نیز متهم ساخته است. در نتیجه، گروه واگنر تا حدی توانسته نزد رهبران عالی رتبه روسی برای خود ایجاد جذابیت کند و آن ها را به سمت خودش جلب کند.
مولفه های مختلفی وجود دارند که می توانند توضیح دهنده محبوبیت کنونی گروه واگنر(به طور خاص در روسیه) باشند. برای شروع، می توان به این مساله اشاره کرد که نیروهای ارتش روسیه تا حد زیادی در بُعد تبلیغاتی و ظاهری، در قالب جنگ با اوکراین شکست خورده اند. این نیروها به مثابه کنشگرانی که از فقدان انگیزه رنج می‌برند (به ویژه در ابتدای جنگ که برخی سربازان روس نسبت به آتش گشودن روی هم‌زبانان خود در خاک اوکراین تردید داشتند)، عملا تصویری منفی و نه چندان کارآمد را از خود نزد افکار عمومی روسیه ایجاد کرده‌اند. این مساله به ویژه با توجه به اینکه اوکراینی ها عمده تمرکز خود را بر دفاع از مرزهایشان (و نه حمله به غیرنظامیان) متمرکز ساخته اند از ابعاد جدی تری برخوردار می شود.
این در حالی است که نیورهای گروه واگنر به هیچ عنوان از حیث انگیزه مشکل ندارند. آن ها ماهر هستند و البته دستمزدهای خوبی دریافت می کنند و همین موضوع انگیزه مثبتی را به آن ها می دهد.
در کنار همه این ها باید توجه داشته باشیم که دامنه فعالیت های گروه واگنر بسیار گسترده است. این گروه در کشورهایی نظیر لیبی، جمهوری آفریقای مرکزی، مالی و سودان فعالیت جدی دارد. نیروهای این گروه همچنین در قیاس با سربازان ارتش روسیه با مهارت‌تر نیز هستند.
موضوعی که سبب شده تا گروه واگنر و فعالیت های آن در میدان های جنگ اوکراین توجهات زیادی را نه فقط از سوی روس ها، بلکه از سوی جامعه بین المللی جلب کند و همین مساله تا حدی بر چهره ناکارآمد ارتش روسیه در قالب جنگ با اوکراین سرپوش گذاشته است.
اضافه بر این ها، پریگوژین شخصا افرادی را با بازدید از زندان های مختلف به استخدام گروه واگنر درآورده است. گروه واگنر نیروهای باتجربه کافی در خاک اوکراین در اختیار دارد با این حال، نیاز به استخدام مزدوران بیشتری دارد. از این رو در شبکه های اجتماعی، ویدئوهایی از پریگوژین منتشر شده که نشان می دهند وی در حال صحبت با برخی زندانیان است.
او به آن ها قول می دهد که این افراد می توانند با عضویت در گروه واگنر، آزادی خود رابه دست آوردند و پول خوبی نیز به جیب بزنند. مساله ای که سبب شده تا بر اساس برخی گزارش های موثق، هزاران نفر داوطلب عضویت در گروه نظامی واگنر شوند. وضعیت پرداختی بسیار خوبِ گروه واگنر عملا در نقطه مقابل وضعیت نه چندان مساعد ارتش روسیه در این رابطه قرار دارد.
در عین حال باید توجه داشته باشیم که بخشی از محبوبیت گروه واگنر به این دلیل است که این گروه مجبور نیستند همچون دولت روسیه، آمارهای تلفات نیروهای خود را منتشر سازند. مساله ای که حداقل فشارهای قابل توجهی را به دولت روسیه وارد کرده است. اضافه بر این ها، واکنش های عمومی به تلفات و خسارت های گروه واگنر در قیاس با ارتش روسیه، از ماهیت احساسی کمتری برخوردار است.
و در نهایت باید گفت یکی دیگر از دلایل محبوبیت گروه واگنر این است که اعضای آن به راحتی قوانین جنگی را زیر پا می گذارند و حد اعلای خشونت را از خود نشان می دهند. دولت روسیه به این نتیجه رسیده که بایستی آن دسته از عملیاتی های خود را که می توانند تاثیری منفی را بر وجهه آن داشته باشند، توسط گروه واگنر انجام دهد و از این طریق خود را از شرّ پاسخگویی به افکار عمومی برهاند. موضوعی که عملا فضای مانور مناسبی را برای گروه واگنر ایجاد کرده است.
درست به همین دلایل است که شاهدیم که رئیس گروه واگنر یعنی پریگوژین محبوبیت زیادی را در روسیه کسب کرده و بسیاری معتقدند او می تواند نقشی قابل تامل را در شکل دهی به معادلات آتی سیاسی در روسیه داشته باشد. با این همه، انتصاب اخیر گراسیموف به عنوان فرمانده نیروهای روسی در میدان های جنگ اوکراین و این واقعیت که او روابط نزدیکی با سرگی شویگو دارد، می تواند حامل پیام ها و تبعات مهمی برای پریگوژین باشد. رئیس گروه واگنر در مدت اخیر شدیدا از ارتش روسیه انتقاد کرده و ادعا نموده است که حمایت های نظامی ارتش روسیه از گروه نظامی واگنر به نحو “خائنانه ای” متوقف شده اند و عملا نیروهای واگنر را در خطوط مقدم رها کرده اند.
با این همه، بازی تاج و تخت کنونی که در روسیه شاهد هستیم عملا بسیاری از معادلات را برهم زده و می تواند حتی به آینده تحولات سیاسی-نظامی روسیه نیز شکل بدهد. کار بسیار سختی است که پیش بینی کنیم در پایان این بازی کدام طرف و چه شخصی پیروز میدان خواهد بود.
