روابط ترکیه و روسیه از سوخو تا ترک‌استریم
ضرورت‌های ترکیه در حوزه دیپلماسی انرژی و همچنین تاثیرگذار شدن روسیه در معادلات سیاسی منطقه٬ موجب شده اردوغان و تیم او برای تقویت رابطه با روسیه٬ بیشتر از گذشته تلاش کنند.
دیروز در استانبول با حضور رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه و ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه٬ پروژه بزرگی افتتاح شد که می‌تواند در حوزه تامین منابع انرژی مورد نیاز و همچنین انتقال بخشی از به اروپا در سالیان آتی٬ تاثیر مثبتی بر وضعیت اقتصادی ترکیه بگذارد.
پروژه ترک استریم یا ترک آکم٬ عملیات انتقال گاز طبیعی از روسیه به ترکیه و اروپا است که بخش عظیمی از خط انتقال 900 کیلومتری لوله‌های آن٬ در زیر آبهای دریای سیاه قرار گرفته و دیروز رسماً فاز دریایی آن به پایان رسید و قرار است در ماه‌های نخست سال آتی میلادی٬ انتقال گاز روسیه از دریای سیاه به 15میلیون منزل مسکونی در ترکیه صورت بگیرد که چنین چیزی بر جایگاه سیاسی و محبوبیت حزب عدالت و توسعه در ترکیه نیز تاثیر مثبت خواهد گذاشت.
قرار است ترکیه علاوه بر تامین بخش مهمی از مایحتاج گاز طبیعی خود از خط ترک استریم، بخش دیگری را نیز به اروپا صادر کند که در میان مدت درآمد خوبی را در حوزه ترانزیت انرژی عاید آنکارا می‌کند.
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در استانبول و در مراسم افتتاح فاز دریایی ترک استریم اعلام کرد که این پروژه بنا به درخواست و پیشنهاد اردوغان چنین نامگذاری شده است.
به گزارش تسنیم ،نخستین دور پیشنهاد و آغاز مذاکرات انتقال گاز روسیه به ترکیه و اروپا به سال 2014 میلادی بازمی‌گردد. در آن دوران اردوغان این پیشنهاد را به روسیه ارائه کرد، اما دو سال طول کشید تا نهایتاً در سال 2016 میلادی٬ مذاکرات سیاسی و فنی این پروژه به پایان برسد و عملاً اقدامات اولیه برای آغاز این پروژه از سال 2016انجام شد.
از سقوط سوخو تا تقویت همکاری‌ها
زمانی که هواپیمای جنگنده سوخوی روسیه مورد اصابت موشک ارتش ترکیه قرار گرفت و همچنین زمانی که سفیر روسیه در ترکیه به قتل رسید٬ بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی می‌کردند که دوران مصیبت باری در روابط سیاسی و اقتصادی ترکیه و روسیه آغاز شود.
واقعیت امر این است که فشارهای اقتصادی ناشی از قطع موقت روابط روسیه و ترکیه٬ اردوغان را ناچار کرد تا با استفاده از میانجی‌های داخلی و خارجی٬ هر چه زودتر روابط خود را با روسیه به سمت عادی‌سازی ببرد.
روسیه نیز در آن دوران٬ هم به خاطر برخی از ضرورت‌های اقتصادی و فعالیت در بخش صادرات و واردات ترکیه و همچنین به خاطر استفاده از ظرفیت‌های ویژه همکاری با ترکیه در پرونده سوریه٬ طی مدت زمانی کوتاه٬ رابطه متوقف شده با ترکیه را به سمت حالت عادی پیش برد و بعد از آن نیز رابطه مسکو – آنکارا در مسیری قرار گرفت که می‌توان گفت سرعت خوب و مطلوبی برای پیشبرد اهداف دو طرف در آن مشاهده می‌شود.
در شرایطی که آمریکا و برخی از کشورهای عضو پیمان نظامی ناتو٬ در مورد خرید سامانه موشکی اس 400 از روسیه٬ ترکیه را مورد انتقاد قرار می‌دادند و تلاش می‌کردند اردوغان را از این معامله بزرگ مصرف کنند٬ آنکارا بر سر مواضع خود ایستاد و ترجیح داد این خرید تسلیحاتی کلان را انجام دهد و خود را به روسیه نزدیک‌تر کند.
اگر چه ایستادگی آنکارا در این قرارداد موشکی٬ هزینه‌هایی برای سیاست خارجی ترکیه در هر دو حوزه آمریکا و اروپا داشته٬ اما دست‌کم این فایده را نیز به دنبال آورده که روابط سیاسی و دفاعی بین ترکیه و روسیه قدرت بیشتری بگیرد.
البته رابطه بین ترکیه و روسیه فقط به حوزه گاز و خریدهای تسلیحاتی و همچنین صادرات محصولات صنایع غذایی و کشاورزی از ترکیه به روسیه خلاصه نمی‌شود و پرونده مهم و حساس دیگری نیز در این روابط وجود دارد که همانا بحث تاسیس نیروگاه هسته‌ای ترکیه توسط روسیه است.
نیروگاه هسته ای آککویویترکیه با دانش و توان علمی مهندسی و فنی روسیه ساخته می‌شود و علاوه بر این٬ منابع انسانی ترکیه نیز برای فعالیت در این نیروگاه به روسیه اعزام شده و در این کشور آموزش دیده‌اند و چنین چیزی برای ترکیه به معنی حرکت در مسیر استقلال در تامین انرژی است.
این همان چیزی است که همواره برای دیپلماسی و سیاست خارجی آنکارا یک دغدغه مهم و حیاتی بوده است.
به عبارتی روشن٬ با افتتاح پروژه انتقال گاز ترک استریم یا ترک آکم از روسیه و بهره‌مند شدن ترکیه از سوخت روسی و همچنین بهره‌مند شدن این کشور از درآمدهای ترانزیت گاز روسیه به اروپا و مسئله نیروگاه هسته‌ای٬ می‌توان گفت: همکاری‌های ترکیه و روسیه در حوزه انرژی به وضعیت مطلوب و قابل توجهی رسیده است.
ضرورت‌های ترکیه در حوزه دیپلماسی انرژی و همچنین تاثیرگذار شدن روسیه در معادلات سیاسی منطقه٬ موجب شده اردوغان و تیم او برای تقویت رابطه با روسیه٬ بیشتر از گذشته تلاش کنند.
از دیگر سو در مسئله سوریه نیز بین ترکیه و روسیه هماهنگی‌هایی وجود دارد که تاکنون در مسائلی همچون کنترل ادلب و حفظ آتش بس مفید و کارساز بوده است، اما در عین حال٬ ترکیه در سوریه اهداف و رفتارهایی دارد که بدون شک برخی از نقاط آن برای روسیه مطلوب نیست.
اما در معادلات رقابتی بین بین روسیه و آمریکا٬ مسکو فعلاً از برخی تصمیمات و اقدامات شتابزده ترکیه چشم‌پوشی می‌کند.
باید دید در مقاطع عادی و به ویژه در مسائلی که با تدوین قانون اساسی جدید سوریه و ساختار سیاسی این کشور ارتباط پیدا می‌کند٬ آیا روسیه برای مهار ترکیه تلاش خواهد کرد یا این که بین مسکو و آنکارا در برخی مسائل٬ سازش و توافق صورت می‌گیرد. چرا که ارزش تداوم روابط ترکیه و روسیه برای دولت اردوغان در حوزه‌های اقتصادی و دیپلماسی انرژی٬ بسیار بالاتر از آن است که بخواهد تمام این موارد را فدای خواسته‌های خود در سوریه کند.
رویای صد میلیارد دلاری
پوتین دیروز اعلام کرد: حجم روابط تجاری ما با چین امسال به مرز یکصد میلیارد دلار رسیده است. چرا با ترکیه چنین حجمی نداشته باشیم؟ چنین چیزی به نظر من شدنی است و می‌توانیم حجم مبادلات خود با ترکیه را به مرز یکصد میلیارد دلار در سال برسانیم.
در شرایط کنونی رقم صد میلیارد دلار برای مبادلات تجاری و اقتصادی بین ترکیه و روسیه یک رویای بزرگ و یک رقم اغراق آمیز به نظر می‌رسد. ترکیه و روسیه برای رسیدن به رویای یکصد میلیارد دلاری باید در حوزه‌های بسیاری دست به همکاری بزنند و بخشی از ملزومات خود را بازارهای همدیگر تامین کنند و رسیدن به چنین مرزی اندکی دشوار به نظر می‌رسد.
اما در هر حال اراده و تصمیم اردوغان و پوتین برای حرکت در چنین مسیری با توجه به سخت گیری‌های بی مورد سیاست گمرکی و تجاری دونالد ترامپ قابل توجیه است.
