رمزگشایی از هشدارهای رئیس جمهور به اروپا

علی اکبر فرازی دیپلمات پیشین در کشورهای اروپایی می گوید: صحبت‌های روز گذشته جناب آقای روحانی، بسیار واقعگرایانه و واقع بینانه بود. یک سال پس از خروج امریکا از برجام و قول و قرارهایی که اتحادیه اروپا گذاشت، مشخص شد که اتحادیه اروپا نمی‌خواهد بیش از این توان اجرایی اروپا سعی می‌کند با گفتار درمانی موضوع را به نحوی اداره کند تا هم جمهوری اسلامی ایران در برجام باقی بماند.

به گزارش بازتاب به نقل از ایسنا؛ سخنان دیروز رئیس جمهوری در جلسه هیأت دولت علاوه بر توضیح درباره اقدامات مقابله‌ای ایران محورها یا پیام‌های آشکار دیگری خطاب به طرف‌های برجام و مشخصاً اروپایی‌ها داشت. اینکه ایران نقش ممتازی در منطقه و مبارزه با تروریسم دارد و مانع از سیل مهاجرت‌ها به کشورهای اروپایی شده یا اینکه ایران بزرگ‌ترین سنگر مبارزه با مواد مخدر است و برجام یا برد- برد است یا باخت- باخت پیام‌هایی بود که به نظر می‌رسد مخاطب آن کشورهای اروپایی هستند. در گفت‌وگو با علی اکبر فرازی، دیپلمات پیشین در کشورهای اروپایی معانی پیدا و پنهان هشدار‌های روحانی را بررسی کردیم.

**آقای روحانی در سخنان خود، به نقش ایران در امنیت منطقه اشاره کرد. به نظر شما طرف‌های اروپایی تا چه اندازه به این نقش توجه دارند؟

صحبت‌های روز گذشته جناب آقای روحانی، بسیار واقعگرایانه و واقع بینانه بود. واقعیت این است که یک سال پس از خروج امریکا از برجام و قول و قرارهایی که اتحادیه اروپا گذاشت، مشخص شد که اتحادیه اروپا نمی‌خواهد بیش از این توان اجرایی از خود نشان بدهد. به جای این توان اجرایی، اروپا سعی می‌کند با گفتار درمانی موضوع را به نحوی اداره کند تا هم جمهوری اسلامی ایران در برجام باقی بماند و هم یکطرفه از مزایای برجام بهره‌مند شوند.

محور اصلی صحبت‌های آقای روحانی که بسیار منصفانه بیان شد، این بود که برجام از ابتدا یک بازی برد-برد بود و این برد باید شامل حال دو طرف شود. حال اگر اروپایی‌ها فکر می‌کنند می‌توانند بازی را به برد-باخت تبدیل کنند، به این معنی که جمهوری اسلامی ایران فقط سرویس بدهد و متعهد به انجام تعهداتش باشد، اما اروپایی‌ها و طرف مقابل هیچ کاری غیر از گفتاردرمانی نکند، طبیعتاً این معادله نابجا و ناحق است. بنابراین سخنان آقای روحانی ناظر بر این بود که یا باید همه برنده باشند یا همه بازنده.

**اما در واکنش به ایران، اروپایی‌ها مسأله تعهد ایران به برجام را مطرح می‌کنند.

جمهوری اسلامی ایران ثابت کرده است که به تعهدات بین‌المللی خود، از جمله برجام وفادار است، اما مسأله اینجاست که این وفاداری نباید موجب ایجاد توهم در طرف‌های مقابل شود، به این معنی که فکر کنند این وفاداری تا جایی ادامه پیدا می‌کند که حتی اگر جمهوری اسلامی به حقوق خود نرسد هم، این وفاداری را ادامه می‌دهد.

**چرا آقای روحانی به مزایای امنیتی برجام برای اروپا اشاره کرد و این اشاره ناظر بر چیست؟

یکی از موضوعاتی که آقای روحانی به درستی اشاره کرد، بحث امنیتی برجام بود. به این معنی که جمهوری اسلامی ایران برای باقی ماندن روح برجام هزینه بسیاری داده است و این هزینه‌ها، چه مادی و چه جانبازی جوانان ایرانی، در میدان‌های مختلف به اثبات رسیده است. اما این هزینه‌ها باعث شده است که منافع امنیتی آن، نصیب اروپایی‌ها شود. یکی از این منافع و موارد این هزینه کردن، بحث ترانزیت مواد مخدر به اروپا است که از ابتدای تشکیل جمهوری اسلامی ایران، ایران همواره سد و مانع بزرگی برای ترانزیت این مواد به اروپا بوده و نمی‌گذاشت مواد مخدر به اروپا سرریز شود. کافی بود که جمهوری اسلامی ایران این هزینه را ندهد، آن موقع اروپایی‌ها باید این هزینه را، چه به لحاظ لجستیک و چه به لحاظ مسائل انحرافاتی که در جوامع اروپایی ممکن بود بین جوانان‌شان ایجاد شود، باید می‌پرداختند.

بنابراین از انصاف به دور است که جوانان ما شهید شوند و امکانات ما برای جلوگیری از ترانزیت مواد مخدر به اروپا صرف شود، اما اروپایی‌ها در مواقعی که باید سپاسگزاری کنند و قدردان این خدمات که منبعث از تعهدات اسلامی ما است، باشند، فقط به ارائه گفتاردرمانی بپردازند.

**شما بارها از کلمه «انصاف» در گفتار خود استفاده کردید. فکر می‌کنید فارغ از این تعابیر اخلاقی، آیا طرف اروپایی این هشدارها را جدی می‌گیرد؟

اینکه ما فقط فکر کنیم که با دادن مواعظ اخلاقی اروپایی‌ها سر عقل خواهند آمد، قطعاً این توصیه‌ها کافی نیست. به همین دلیل بارها قبلاً نوشته و گفته‌ام که در مبارزه با داعش و سرکوب این گروهک تروریستی که سودش را اروپایی‌ها هم می‌بردند، باید بلافاصله هزینه و مابه ازای آن را با اروپایی‌ها حساب می‌کردیم. زیرا خود اروپایی‌ها بسیار حسابگر هستند و حتی برای کوچک‌ترین کاری که قرار است برای کسی بکنند، اول هزینه و سودش را در نظر می‌گیرند، این هزینه و سود را دریافت می‌کنند و بعد کار را انجام می‌دهند. وقتی ما با داعش درگیر شدیم و هزینه‌های زیادی دادیم، قبل از آن یا همزمان با آن باید مابه ازای آن را با اروپایی‌ها حساب می‌کردیم. این طور نیست که بنشینیم و منتظر باشیم تا اروپایی‌ها از ما تشکر کنند.

**سازوکار آن چیست؟

سازوکار آن بسیار راحت است، به این معنی که زین پس در صورتی که اروپایی‌ها نخواهند به تعهدات خود عمل کنند، جمهوری اسلامی فقط و صرفاً به تعهدات منحصر در برجام اکتفا کند و هیچ لزومی ندارد که جمهوری اسلامی بخواهد بیش از گذشته هزینه بدهد، مگر اینکه اروپایی‌ها هم متقاعد شوند که در چارچوب برجام، سود حاصل از این مسأله شامل حال طرفین برجام بشود.

**آیا شما کاستن از نقش ایران در مبارزه با مواد مخدر یا مسأله مهاجرت را ممکن می‌دانید؟ در این صورت چه تبعاتی برای اروپا خواهد داشت؟

دو مسأله وجود دارد که جمهوری اسلامی ایران باید آن دو را با هم حل کند. یکی بحث اخلاقی و شرعی قضیه است، چه به لحاظ برجام که اشاره شد جمهوری اسلامی ایران شرعاً خود را مکلف می‌داند که طرف غنی‌سازی با مقدار بالا یا طرف ساخت سلاح‌های هسته‌ای نرود. وقتی جمهوری اسلامی ایران این مسأله را اعلام کرد، قطعاً دیگر به سراغ آن‌ها نمی‌رود. بحث دیگر این است که اساساً علی رغم همه فراز و نشیب‌ها، جامعه بین‌الملل جمهوری اسلامی ایران را به عنوان کشوری می‌شناسد که وفادار به عهد است. به همین دلیل ما هیچ گاه این ویژگی را خدشه‌دار نمی‌کنیم، اما باید سازوکاری پیدا کنیم که طی آن با دنیا حرف بزنیم. از جمله با اروپایی‌ها و آن حرف هم این باید باشد که قرار نیست این وفای به عهد ما نتیجه‌اش زیان ما باشد، بلکه نتیجه‌اش باید سود دو طرفه باشد.

**همان طور که آقای روحانی هم گفته است که برجام یا برد برد است، یا باخت باخت، باتوجه به این هشدارهای آقای روحانی، فکر می‌کنید که امروز بار دیگر ما در برجام برد-برد را تجربه خواهیم کرد یا اینکه عملکرد اروپایی‌ها باعث خواهد شد که همه طرف‌ها به سمت باخت-باخت حرکت کنند؟

به نظرم باخت-باخت در برجام، باختی خواهد بود که همه کشورهای منطقه و بویژه اروپایی‌ها باید جلوی آن را بگیرند و هوشیار باشند که این اتفاق نیفتد. تلخ‌ترین وجه قضیه در برجام، باخت- باخت خواهد بود و به نظر من بهترین حالت برد-برد است و اگر مقداری اروپایی‌ها کوشش بیشتری از خود نشان بدهند، امیدوار هستم که با حسن نیت طرفین به سمت برد-برد حرکت کنیم.

**نشانه‌های عملی برای این امیدواری چیست؟

در دیپلماسی درهای امیدواری همیشه باید باز باشد و اساساً وظیفه دیپلماسی جلوگیری از حرکت به سمت جنگ است. از این رو امیدوارم که همیشه درهای دیپلماسی و امید باز باشد و شاهد این باشیم که اروپایی‌ها جدی‌تر از گذشته اراده خود را نشان بدهند تا این بازی برد-برد عملی بشود.

**آیا اروپا تاکنون به اهمیت مسأله‌ای چون مبارزه با مواد مخدر یا تروریسم از سوی ایران، پی برده‌اند و خواسته است تا بخشی از هزینه آن را بپردازد؟ آیا اکنون وقت آن هست که این امتیازها را بگیریم؟

در چارچوب کنوانسیون‌ها و موافقت‌های بین الملل می‌شود بیشتر از گذشته حرکت‌هایی برای متعهد کردن کشورهای اروپایی در مبارزه با مواد مخدر انجام داد و آن هم این است که جمهوری اسلامی ایران بخشی از این هزینه‌ها را از آنان بگیرد. کما اینکه کشورهای دیگر هم این کار را می‌کنند. قبلاً البته ممکن است پرداخت‌های ضعیفی برای این کار صورت می‌گرفته است و احتمالاً در بخش لجستیک بوده است، اما این بار بهتر است که جمهوری اسلامی ایران صریح‌تر و شفاف‌تر با طرف ها اروپایی مذاکره کند و آنان را مستقیماً درگیر قضیه کند.

**فکر می‌کنید آقای روحانی امروز توانسته است زنگ خطر را برای آنان به صدا دربیاورد که دست‌کم به خاطر مصالح کشور خودشان هم شده، رویکرد خود را تصحیح کنند؟

هدف جمهوری اسلامی ایران این نیست که کشورهای اروپایی را بترساند، این هدفی است که دشمنان جمهوری اسلامی ایران سعی دارند با لابی‌های مختلف در پایتخت‌های اروپایی انجام دهند تا آنان را از جمهوری اسلامی ایران بترسانند. هدف جمهوری اسلامی ایران این است که به عنوان یک دوست به آنان هشدار بدهد تا گرفتار برنامه‌ریزی‌های امریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها نشوید، زیرا آنان طبیعتاً در این قضایا منافع خود را جست و جو می‌کنند و در این موارد طبیعتاً هزینه ای برای اروپا نخواهند پرداخت. هدف صحبت‌های دکتر روحانی این بوده است که هشداری به اروپایی‌ها بدهد مبنی بر اینکه ما دوست شما هستیم و دشمنان شما ممکن است دیگرانی باشد که دوست دارند در برجام نقش بیشتری نداشته باشید. امیدواریم که اروپایی‌ها نقش بیشتر و مسئولیت خود را در برجام به گونه‌ای اجرا کنند که تفاوت باشد میان اروپایی‌ها و امریکایی‌ها.

**بار دیگر از شما می‌پرسم که آیا از این امیدواری، نشانه‌ای می‌بینید که بعد از یک سال خروج امریکا از برجام، اقدام عملی و ملموسی برای دلگرم کردن ایران برای ماندن در برجام انجام خواهند داد یا خیر؟

به عنوان دیپلمات امیدوارم ریشه در واقعیت داشته باشد و آثار آن را ببینیم. اما گر هم آثاری دیده نشود، در بدبینانه ترین حال تغییر محسوسی دیده نشود، حسن قضیه این است که اتمام حجت جمهوری اسلامی ایران انجام گرفته و ما آنچه شرط بلاغ بوده است، ابلاغ کردیم.