«رقصِ هستهای» آمانو و ترامپ /تاملی بر مناقشه جدید آژانس بر سر «بند T» برجام
نیکی هیلی در غیاب رکس تیلرسون ( که از تیم بررسی برجام در آمریکا کنار گذاشته شده است) ، ماموریت دارد تا تمرکز ویژه ای بر روی پاشنه آشیل برجام، یعنی بازرسی از اماکن نظامی ایران صورت دهد.
به گزارش بازتاب یوکیو آمانو، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی اخیرا خواستار شفاف سازی قدرتهای جهانی در خصوص بند T ضمیمه اول برجام شده است. مطابق بند T ضمیمه اول برجام، «فعالیت‌هایی که می‌تواند در طراحی و توسعه یک وسیله انفجاری هستهای نقش داشته باشند» ممنوع شده‌اند. این فعالیت‌ها طبق متن برجام موارد ذیل را شامل می‌شوند:
– طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از مدل‌های کامپیوتری برای شبیه‌سازی وسایل انفجاری هستهای.
– طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از چاشنی‌های انفجاری چند نقطه که برای توسعه یک وسیله انفجاری هستهای مناسب هستند مگر اینکه مقاصد غیرهسته‌ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تأیید شده باشد و موضوع پایش باشد.
– طراحی، توسعه، ساخت، دستیابی و یا استفاده از سیستم‌های تشخیص انفجار (دوربین‌های Streak، دوربین‌های سرعت بالا و یا دوربین‌های Flash x-ray) مناسب برای توسعه تجهیزات انفجار هستهای مگر اینکه مقاصد غیرهسته‌ای بودن آن توسط کمیسیون مشترک تأیید شده باشد و موضوع پایش باشد.
آمانو اعلام کرده است که بر سر تفسیر این بند و نحوه فعالیتهای آژانس بین المللی انرژی اتمی بر سر راستی آزمایی این بند ، میان ایران و روسیه از یک سو و کشورهای غربی از سوی دیگر اختلاف نظر وجود دارد. مدیر کل آژانس معتقد است که در بخش‌های دیگر توافق هسته ای، ایران به ارائه بیانیه، قرار دادن فعالیتهای خود تحت پادمان‌های آژانس یا اعطای دسترسی به ما متعهد شده است. اما در بند T چنین تعهداتی وجود ندارد.
سرمایه گذاری دولت ترامپ بر روی یک بند مهم برجام
از سوی دیگر دولت دونالد ترامپ، سرمایه گذاری زیادی بر سر احیای بند T و وضع اختیارات ویژه برای آژانس صورت داده است. چندی پیش ” مارک فیتزپاتریک” یکی از مقامات اسبق وزارت خارجه آمریکا به ترامپ توصیه کرد که از ظرفیت بند T ضمیمه اول برجام به عنوان بهانه ای برای بازرسی از اماکن نظامی در ایران استفاده کند. وی معتقد است راستی آزمایی بند T، صرفا در صورت دسترسی آژانس بین المللی انرژی اتمی به اماکن نظامی در ایران امکانپذیر خواهد بود. با این حال، آمانو خود نیز اعتراف کرده است که مطابق متن برجام،خصوصا آنچه در قبال بند Tآمده است، چنین اختیاری به بازرسان آژانس داده نشده است.
بند T ضمیمه اول برجام ، به صورت بالقوه حاوی الزاماتی برای دسترسی های منظم به اماکن نظامی ایران است. با این حال، مقامات آمریکایی در صددند این امکان بالقوه را به یک توانایی بالفعل تبدیل کنند. در این خصوص، ایران و روسیه معتقدند که بر اساس متن صریح و غیر قابل تغییر برجام، آژانس اختیاری در این خصوص ندارد و از این رو، درخواست آمانو برای شفاف سازی در خصوص بند T ضمیمه اول برجام نیز وجهه ای قانونی ندارد.
با این حال، سوال اصلی اینجاست که چرا مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی، این درخواست را در برهه زمانی فعلی مطرح کرده است؟ آیا میان اصرار اخیر آمانو برای شفاف سازی در خصوص بند T ضمیمه اول برجام و دیدار اخیر وی با نیکی هیلی نماینده ایالات متحده در سازمان ملل متحد ارتباطی وجود دارد ؟پاسخ این سوال مثبت است!
ماموریت برجامی نیکی هیلی
نیکی هیلی در غیاب رکس تیلرسون ( که از تیم بررسی برجام در آمریکا کنار گذاشته شده است) ، ماموریت دارد تا تمرکز ویژه ای بر روی پاشنه آشیل برجام، یعنی بازرسی از اماکن نظامی ایران صورت دهد. یوکیو آمانو نیز با طرح موضوع شفاف سازی در خصوص بند T ضمیمه اول برجام، سعی کرده است مسیر ترامپ را در این خصوص هموار کند. نباید فراموش کرد که ترامپ حدود دو هفته دیگر و در نیمه ماه اکتبر، گزارش خود د خصوص پایبندی ایران به برجام را به کنگره ارائه خواهد داد. در این گزارش، ترامپ قصد دارد موضوع ممانعت ایران در خصوص بازرسی از اماکن نظامی خود را مطرح ساخته و بر روی آن مانور دهد. در این معادله، آمانو نیز با ترامپ همراه شده است.
مهم ترین سوالی که در این خصوص از مدیر کل آژانس بین المللی اترژی اتمی مطرح است،چرایی طرح این موضوع، آن هم دو سال پس از امضای توافق هسته ای میان ایران و اعضای 1+5 است. همگان به خاطر دارند که یوکیو آمانو در جریان دور نهایی مذاکرات هسته ای در وین نقش پررنگی ایفا نمود. اوبه صورت کامل در جریان ابعاد فنی توافقات ایران و اعضای 1+5 ، مخصوصا مواردی که منوط به راستی آزمایی آژانس می باشد، بوده است. حال جای بسی سوال دارد که چرا آمانو پس از سفر اخیر نیکی هیلی و جو سازی های هسته ای اخیر دونالد ترامپ، به یاد شفاف سازی در خصوص بند T ضمیمه اول برجام افتاده است!
