رفع فقر مطلق در دو هفته با دستور ضربتی رئیس جمهور؛ آیا رفع فقر با دستور و به سرعت عملیاتی است؟

سید ابراهیم رئیسی- رئیس جمهور کشورمان چند روز پیش و در سخنانی قابل تأمل ضمن براز گلایه شدید از وضعیت فقر در کشور و توسعه آن به نهادهای زیر مجموعه دستور داد تا در کوتاه مدت نسبت به ریشه کن کردن فقر اقدام کنند.

«بازتاب»؛ آرش خداپرست- رئیس جمهور با اشاره به اینکه دولت امکانات کافی برای ریشه کن کردن فقر مطلق را دارد و با یک کار جهادی و یک برنامه‌ریزی مناسب می‌توانیم به نتیجه برسیم، گفت: از استانداران انتظار داریم نسبت به ریشه‌کن کردن فقر مطلق از تمام ظرفیت‌ها استفاده و اجازه ندهند این موضوع به سال ۱۴۰۱ برسد.

حجت الاسلام سیدابراهیم رئیسی در مراسم واگذاری ۸۷۰۰ واحد مسکونی به مددجویان و بهره‌برداری از پنل‌های خورشیدی روستای ملاعلی کردستان که به صورت ویدیوکنفرانس همزمان با سراسر کشور برگزار شد، اظهار کرد: به صورت نسبی وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم توازنی در توسعه وجود ندارد لذا باید اجرای عدالت در عمل نسبت به حوزه‌های مختلف اتفاق بیفتند اینها همه کارهای زیرساختی و زیربنایی است که بتوانیم در جهت رفع فقر و محرومیت تاثیرگذار باشیم.

رئیس جمهور اضافه کرد: همه ما باید در اجرای عدالت اقتصادی تلاش کنیم تا شاهد کاهش فقر و محرومیت در جامعه باشیم این کار مبنایی است.

همچنین امروز بهادری جهرمی- سخنگوی دولت در پاسخ به پرسشی درباره برنامه دولت برای رفع فقر مطلق تأکید کرد: در جلسه اخیر شورای عالی رفاه گزارشی در این زمینه ارائه شد و رئیس جمهوری دستورات لازم را در سطوح مختلف و در زمانبندی مشخص جهت رفع فقر دادند که این برنامه و زمانبندی در سه سطح است.

وی افزود: در خصوص سطح فقر مطلق رئیس‌جمهوری گفتند قابل پذیرش نیست که کسی شب سر گرسنه بر بالین بگذارد، برای آنها باید برنامه فوری‌تری انجام شود. همچنین برای آن افرادی هم که وضعیت مناسب ندارند همزمان برنامه کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت در دستور کار قرار گرفته است و برای کارمندان و کارگران شریفی که کف دریافتی دارند نیز  اقداماتی انجام خواهند گرفت.

بهادری جهرمی با اشاره به دیگر اقدامات دولت  در خصوص رفع فقر مطلق، گفت: هزینه آب، برق، گاز برای سطوح و دهک های پایین که الگوی مصرف را رعایت کرده اند رایگان شده است. در زمینه مسکن مهر هم زمین های رایگان به افراد تحت پوشش نهادهای حمایتی تحویل خواهد شد. همچنین توزیع بسته های نقدی و غیرنقدی ادامه خواهد داشت.

هر چند دغدغه رئیس جمهور و نیز سایر مقام های مسئول و نیز اهتمام ایشان به موضوع فقر مطلق و لزوم ریشه کن کردن آن ارزشمند و قابل ستایش است، اما پرسش جدی این است که آیا چنین اقدامی با دستورهای ضربتی و نیز طرح و برنامه های سرعتی امکان پذیر است؟

این سوال زمانی مهم و جدی تر مطرح می شود که بدانیم بر اساس آمار و ارقام چیزی حدود یک سوم ایرانیان، در فقر مطلق زندگی می‌کنند و از هر سه ایرانی یک نفر زیر خط فقر است.

نکته مهمی که آن را می توان از آمارهای برگرفته از سوی وزارت رفاه برداشت کرد و در این گزارش ها آمده است که آمار ایرانیانی که تا یک سال پیش زیر خط فقر مطلق بودند، 26 میلیون نفر بود اما در یک سال اخیر، 4 میلیون نفر به این جمعیت اضافه شده، به عبارتی 30 میلیون نفر در ایران در فقر مطلق زندگی می‌کنند.

جمعیت قابل توجهی که درصد بالایی از آنها در استان های محرومی چون سیستان‌ و بلوچستان و کرمان زندگی می کنند و می دانیم که به واسطه عمق محرومیت ها در این مناطق اساساً بر طرف کردن فقر مطلق حتی اگر عملیاتی باشد، نیاز به زمان زیادی دارد.

جدا از این نکته محمود جامساز – استاد دانشگاه و فعال اقتصادی نیز در نقد این دستور رئیس جمهور گفته اند که آقای رئیسی باید بدانند در یک اقتصاد با محوریت رانت قدرت و اطلاعات و با ساختار متصلب دولتی و محوریت تجارت پنهان به جای تولید آشکار، رسیدن به اهدافی مانند دستیابی به تورم به هدف ۲۲ درصد و همچنین ریشه کنی فقر مطلق تنها خیال است. تا تصمیمات اساسی در راستای تغییرات بنیادین از سوی نهادهای متولی صورت نگیرد، نمی‌توان به بهبود امید داشت.

از آنسو نیز بسیاری از کارشناسان حمایت از تولید را راهکار اصلی مقابله با فقر مطلق عنوان می کنند و مدعی هستند اگر دولت بنا دارد با فقر مطلق مقابله کند، باید بیشترین تلاش و انرژی خود را صرف افزایش تولید داخلی کند.

مجموعه نظرات و انتقاداتی که به طور کلی به نظر می رسد نیازمند زمان هستیم تا در مورد عملیاتی بودن و یا نبودن دستور رئیس جمهور پیرامون آن قضاوت کنیم.

هر چند در نگاه اول و بر اساس بررسی نظرات کارشناسی گذشته حداقل در کوتاه مدت ریشه کن کردن فقر مطلق امکان پذیر نیست و رهایی از این آسیب اجتماعی و اقتصادی نیازمند برنامه ریزی های دقیق و فعالیت های گسترده ای است که با یک دستور ضربتی اجرایی نمی شود.