رشد منفی اقتصاد با وجود افزایش وام‌دهی بانک‌ها/ چرا در سال‌های اخیر منابع مالی به سمت تولید نرفت؟
تازه ترین گزارش منتشر شده از سوی بانک مرکزی، نشان می دهد که تسهیلات پرداختی بانک‌ها طی سال 99 نسبت به دوره مشابه سال قبل آن، معادل 94.8 درصد افزایش داشته است.
«بازتاب»؛ زهره علامی- براساس این گزارش، مبلغ 18 هزار و 989 میلیارد تومان وام در 12 ماه سال گذشته به بخش های مختلف اقتصادی اعطا شده و این درحالی است که افزایش تسهیلات دهی با رشد تولید همراه نبوده و رشد اقتصادی هم در 9 ماهه ابتدایی سال 99، منفی 1.2 درصد بوده‌است.
در این میان بررسی آمار بانک مرکزی مربوط به تسهیلات دهی طی 11 ماهه سال 99 هم حکایت از آن دارد که بانک‌ها نسبت به سال 98، دو برابر بیشتر وام (1606 هزار میلیارد تومان) داده اند که با نیمی از حجم نقدینگی کل اقتصاد برابری می کند.
حالا سوال این است که دلیل جهش آمار تسهیلات‌دهی در سال گذشته چه بوده است؟ برطبق گزارش بانک مرکزی نشان می دهد که دو عامل تسهیلات‌دهی به کرونا و کارگزاری‌های بورسی علت اصلی افزایش حجم وام دهی در سال 99 بوده اند.
رکوردشکنی تسهیلات دهی
نگاهی به آمار نشان می دهد که در پایان پاییز سال 99 هم نرخ وام‌دهی بانک‌ها در مقایسه با پاییز سال قبل آن رکورد دهه 90 را شکسته است، اما آیا این حجم از رشد وام بانکی توان تولید کشور را تقویت کرده یا با انحراف به سمت بازارهای سرمایه برای سودگیری از نوسان قیمت دارایی ها صرف شده است؟
بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که رکورد عجیب 95 درصدی در رشد تسهیلات بانکی افزایش قیمت ها و سوداگری را به همراه داشته است، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس با انتقاد از افزایش رقم تسهیلات دهی بانک ها می گوید: چرا با وجود رشد 95 درصدی وام دهی بانکی در سال گذشته، حتی یک درصد رشد اقتصادی نداشته ایم.
احسان خاندوزی، این سیاست پولی و بانکی را عاملی برای دامن زدن به افزایش قیمت‌ها می داند و اظهار می کند: بر بانک‌ها نظارت نشد، چون سیاستگذار تعارض منافع داشت و البته اعتقادی هم به هدایت اعتبار نداشت.
خاندوزی، علت عدم هدایت این حجم از تسهیلات بانکی به بخش‌های مولد اقتصادی را تعارض منافع سیاستگذار بانکی می داند.
البته نایب رییس بانک خاورمیانه در موضع گیری متفاوتی با نائب رییس کمیسیون اقتصادی معتقد است که براساس آمارها بخش تسهیلات با رشد همراه بوده و این افزایش وام دهی به سمت تولید هدایت شده است.
به گفته حسین سلیمی، رشد تسهیلات دهی به بخش مولد کشور و صنایع و واحدهای تولیدی معطوف شده است و همین موضوع دریچه مثبتی برای رشد اقتصادی بالاست و موجب شده که از رشد منفی 7 درصد به منفی 3 درصد برسیم.
دلایل افزایش تقاضا برای دریافت وام
به نظر می رسد که پایین بودن نرخ بهره نسبت به تورم کنونی موجب شده تا تقاضا برای دریافت وام از بانک‌ها افزایش یابد و همین امر موجب شده تا افزایش تسهیلات بانکی از پایان پاییز 98 تا پایان پاییز امسال بیشترین رشد در دهه 90 را تجربه کند.
درواقع با تورم 40 درصدی، برندگان افزایش تسهیلات دهی افرادی بودند که وام با نرخ 20 درصد دریافت کردند و این منابع مالی را در بازارهای دیگر اقتصادی خرج کردند تا بازدهی چند برابری کسب کنند.
بسیاری از کارشناسان اقتصادی این موضوع را یکی از دلایل اصلی رشد بی‌سابقه نقدینگی و دیگر متغیرهای پولی در سال گذشته و حتی امسال می‌دانند.
بنابراین در این شرایط انتظار می رود که مسوولان بانکی و اقتصادی برنامه های شفاف تری برای تسهیلات دهی بانک ها اجرا کنند تا از قدرت گرفتن پتانسیل تورمی که ناشی از فشار تقاضای کل در اقتصاد کشور است، جلوگیری شود.
ضمن اینکه باید افزایش توان مالی بانک‌ها با رشد سرمایه، کاهش تسهیلات غیرجاری و بازگرداندن آنها به مسیر صحیح اعتباردهی و همچنین تشویق بنگاه‌های تولیدی برای حرکت به سمت بازار سرمایه به عنوان ابزاری مهم درتامین مالی طرح‌ها هم در اولویت برنامه های اقتصادی قرار بگیرد تا شاهد تدوام رشد وام دهی بانک ها و به تبع آن افزایش نقدینگی در کشور نباشیم.
