رشد اقتصادی ترکیه با جیب تولیدکنندگان ایرانی

متوسط قیمت صادراتی ایران، ۳۰درصد ارزانتر از متوسط قیمت کالاهای وارداتی از ترکیه است که نشان‌دهنده صادرات عمدتا موادخام از سوی ایران است و رشد اقتصاد این کشور، از جیب تولیدکنندگان ایرانی است.

اگرچه توافق‌نامه تجارت ترجیحی میان ایران و ترکیه به امضاء رسیده، اما آمارها حکایت از آن دارد که تراز تجاری ایران و ترکیه طی ده سال گذشته با احتساب صادرات غیر نفتی به همراه مشتقات نفتی،منفی بوده است به گونه ای که ترکیه با صادرات دو برابری،بیش از سه میلیارد دلار به ایران کالای مصرفی صادر می کند که در مقابل صادرات ۱.۳ میلیارد دلاری ایران قابل توجه بوده است. فیصل مرداسی، دانش‌آموخته دکتری مدیریت راهبردی در یادداشتی به بیان جوانب تجارت خارجی ایران و ترکیه پرداخته است:

در دو دهه گذشته گفتمان رایج در حوزه رقابت و ورود به سازمان جهانی تجارت(WTO)،الزام پذیرش منطق تجارت آزاد میان کشور ها بوده است. به عبارتی لیبرالیسم اقتصادی به عنوان منطق پذیرفته شده و پدیده الزامی برای توسعه اقتصادی در جهان معرفی می شد. همه دانش آموختگان رشته های اقتصاد و مدیریت و همه کسانی که در سمینارها و همایش های مختلف پیرامون سازمان جهانی تجارت ، تجارت آزاد و … دوره های دانشگاهی و غیر دانشگاهی طی کرده اند،مطالب زیادی پیرامون این اصل لایتغیر نظام آینده جهانی و پارادایم حاکم بر تجارت آینده، آموخته اند.گویی در جهان آینده بدون حضور در سازمان جهانی تجارت،امکان ماندگاری در بازار ها از دست خواهد رفت.

به گزارش مهر،طراحان اصلی این نظام جهانی نیز همواره بر ضرورت حذف موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای کشورها و حضور کامل در بازارهای بین المللی به عنوان گفتمان قالب ورود به عرصه جهانی شدن تجارت و بهره مندی از مزایای بازارهای بزرگ جهانی و با مقیاس بزرگ تشویق و ترغیب می کنند.کشورهای شرق آسیا مثال عینی موفقیت دولتهایی است که با حضور در بازارهای جهانی،رشدهای اقتصادی افسانه ای را تجربه کرده اند.با اینهمه،شاید هیچگاه شبهه ای مطرح نمی شد که روزی طراحان اصلی نظام تجارت آزاد ناقضان اولیه آن باشند.آن گاه که منافع خود را در نقض اصول اولیه سازمان جهانی تجارت ببینند،یک لحظه هم خود را مقید به آن اصول نگاه نخواهند داشت.اساسا کارکرد اصلی نظام تجارت آزاد باز کردن دروازه های بازار مصرف کشورها به محصولات کشورهای توسعه یافته بود و اگر قرار باشد همین نظام،کارکردی علیه منافع کشوری همچون آمریکا داشته باشد همچون توافق زیست‌محیطی پاریس(Paris climate accord)بدون درنگ نقض می شود.(رجوع کنید به اقدام اخیر رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا درباره وضع تعرفه بر واردات فولاد و آلومینیوم)

یکی از فواید آغاز دولت ترامپ،آشکار شدن بن مایه چنین نظامی است. ترامپ راحت سخن می گوید ، چیزی را در لفافه نگه نمی دارد و روح واقعی رویکرد آمریکایی به معاهده های بین المللی را به خوبی و آشکار نشان می دهد.صراحت لهجه او در اولویت بخشیدن به منافع آمریکا بر همه چیز حتی بر آنچه که ما به عنوان پرستیژ ابرقدرتی آمریکا از آن یاد می کنیم،بسیار شیرین است.

در حالیکه آمریکا به عنوان سردمدار جهان سرمایه داری و تجارت آزاد برای حفظ منافع تولیدکنندگان و کارگران خود،جهان را به جنگ و رقابت تجاری کشانده است و حتی کشورهای اروپایی هم پیمان خود را از این جنگ بی نصیب نگذاشته است،در کشورمان آه و فغان تولید کنندگان و سرمایه گذاران داخلی در مقابل فشار ناشی از واردات به ویژه از کشور ترکیه و سرمایه گذاران ترک برای تسخیر بازار داخلی و بهره مندی یک جانبه از بازار مصرف کشور،به جایی نمی رسد.نه تنها این فریادها به جایی نمی رسد بلکه به عنوان عدم درک واقعیت های بین المللی در زمینه رقابت،تلقی می شود.

فریاد تولیدکنندگان با پاسخی که ناشی از رویکرد نهادینه شده همان آموزه های جهان تجارت آزاد و ضرورت ارتقا توانایی های رقابتی است از طرف دولتمردان مواجه است.وزیر سابق صنعت ، معدن و تجارت بارها در مقابل اعتراض تولید کنندگان به واردات،همین گزاره را به خورد جامعه صنعتگر کشور داده است.

هیچکس به ضرورت ارتقا رقابت مندی محصولات ایرانی در بازار مصرف داخلی در مقابل کالاهای وارداتی بخصوص از کشور ترکیه و همچنین در بازار های صادراتی شک و شبهه ندارد.اساسا رقابتی شدن شرط اساسی مشتری مداری و تامین خواسته های مصرف کنندگان و شرط بقا و توسعه است.لذا تفکر عقلایی با رقابت مندی به معنای افزایش کیفیت و خلاقیت مخالف نیست .لیکن رها ساختن تولید کنندگان داخلی که با مشکلات فراوان اقتصادی و فضای غیررقابتی کسب و کار دست و پنجه نرم می کنند در مقابل تولید کنندگان خارجی از جمله سرمایه گذاران ترک،با هیچ نگاه منصافانه ای،هماهنگ نیست.حاکمیت نباید دوستان دوران سختی خود را فراموش کند. تولید کنندگانی که می توانستند همانند بسیاری، سرمایه های خود را تبدیل به دلار کرده و روانه کشورهای دیگر کنند ولی ترجیح دادند در شرایط سخت کشور بمانند و کار کنند و جوانان جویای کار بیشتری را بر سفره کارآفرینی خود بنشانند.

سوال ساده این است ، وقتی تولید کنندگان ایرانی با مشکلات ناشی از تحریم قادر به واردات مواد اولیه خود با همان قیمت های سایر تولید کنندگان خارجی مانند تولید کنندگان ترکیه نیستند،وقتی هزینه ها و ریسک جابجایی پول به خارج از کشور برای تولید کننده وطنی قابل مقایسه با شرایط تولید کننده خارجی نیست،وقتی هزینه های تامین مالی برای دو تولیدکننده ایرانی و خارجی قابل مقایسه نیست ، وقتی حمایت ها و مشوقهای دولت ما از تولید کنندگان ناچیزتر از مشوقهایی است که تولید کنندگان خارجی از دولت های خود می گیرند،چگونه به خود اجازه می دهیم ضرورت رقابت تولیدکنندگان وطنی را با رقبای خود در بازار مصرف ایرانی مطرح کنیم و صنعتگران کشور را در بازار داخلی در مقابل واردات تنها بگذاریم . بخصوص اگر تعرفه ترجیحی بین کشورمان با ترکیه به نفع تولید کنندگان ترکیه رقم خورده باشد.

تراز تجاری ایران و ترکیه طی ده سال گذشته با احتساب صادرات غیر نفتی به همراه مشتقات نفتی،منفی بوده است به گونه ای که ترکیه با صادرات دو برابری،بیش از سه میلیارد دلار به ایران کالای مصرفی صادر می کند که در مقابل صادرات ۱.۳ میلیارد دلاری ایران قابل توجه بوده است.بدتر از همه،متوسط قیمت صادراتی ایران بیش از ۳۰درصد ارزان تر از متوسط قیمت کالا های وارداتی از کشور ترکیه است که نشان دهنده صادرات عمدتا موادخام از سوی کشورمان است. البته اگر آمار قاچاق کالا،آن هم کالا های مصرفی مانند بهداشتی ، آرایشی و نساجی از مبدا کشور ترکیه را در نظر بگیریم،آمارها چهره بدتری به خود می گیرند.