رسوم خانقاهی در متون متصوفه

به گزارش ایسنا، فاطمه سادات طاهری و زهرا کوچکی سنجابی در مقاله‌ای به “بررسی آداب و رسوم خانقاهی در متون منثور متصوفه تا قرن هفتم هجری”پرداختند.

مطابق این تحقیق در دوره‌های اولیه تشکیل تصوف به تدریج صوفیان با محوریت مشایخ برجسته، خانقاه‌ها را به عنوان بزرگترین و گسترده‌ترین نهاد اجتماعی متصوفه تشکیل دادند.

پس از تثبیت تصوف، خانقاه در عرفان اسلامی- ایرانی به عنوان جایگاه تجمع مشایخ و صوفیان و در نتیجه تربیت مریدان قرار گرفت. خانقاه‌ها نقش و اهمیت بسزایی در پرورش، تربیت و تکامل مریدان داشتند.

همچنین از آنجا که برای زندگی مسالمت‌آمیزِ گروهی، رعایت آداب و مقررات خاص ضرورت دارد، پس بر طبق این قاعده، بزرگان طریقت نیز برای ایجاد آرامش و فراغت خاطر که لازمه ذکر و عبادت و خودسازی است در نظام خانقاهی که مکانی برای زندگی دسته جمعی صوفیان بود به وضع آداب و رسومی خاص پرداختند.

این آداب، مقررات لازم‌الاجرایی را برای مریدان از قبل از ورود ایشان به خانقاه تا هنگام خروج در نظر می‌گیرد، تا ضمن فراهم ساختن امنیت خاطر صوفیان در خانقاه با وضع قوانین خاصِ ناظر بر تنبیه و مجازات افراد خاطی با جلوگیری از بروز اختلاف میان ایشان به تکامل عرفانی و به خصوص اخلاقی آن‌ها کمک کند.

نتایج این پژوهش حاکی از آن است که نگارندگان این مقاله می‌کوشند با انعکاس نقش و اهمیت خانقاه‌ها در رشد و تکامل عرفان اسلامی، آداب و رسوم خانقاهی را براساس برجسته‌ترین متون منثور صوفیه تا قرن هفتم هجری که دوره عرفان عملی محسوب می‌شود، باز کنند.

این مقاله علمی – پژوهشی در فصل نامه مطالعات عرفانی دانشگاه کاشان منتشر شده است.