راهکار حضور بلندمدت در اقتصاد قطر چیست؟
حتی اگر قطر مشکلات خود را با دیگر کشورهای عربی حل و فصل کند، باید به دنبال راهکارهای حضور جدی و بلندمدت در اقتصاد قطر و عقد قراردادهای بلندمدت باشیم.
اقتصاد آنلاین – مجید سلیمی بروجنی؛ 5 ژوئن سال‌جاری و تنها چند روز پس از رقص شمشیر ترامپ در عربستان، سران این کشور در یک تصمیم مشترک با امارات متحده عربی، بحرین و مصر، تمامی ارتباطات دیپلماتیک خود را به بهانه حمایت قطر از تروریسم قطع کردند. در این میان، برخی کشورها همچون ایران، روسیه و ترکیه خواستار حل این مناقشه از طریق دیپلماسی و مذاکره شدند. در پی این محاصره، بندرهای عربستان و امارات به روی کشتی‌های قطری بسته شد. از سوی دیگر، مرزهای هوایی کشورهای امارات و عربستان به روی ایرلاین‌های قطری بسته شد.
قطر کشوری است با دو و نیم میلیون جمعیت متشکل از افراد بومی و مهاجران که طی دو دهه گذشته رشد اقتصادی چشم‌گیری را تجربه کرده است. این کشور به طور متوسط 25 میلیارد دلار واردات کالایی دارد که عمده این کالاها به شکل محصول هستند. قطر دارای بازار 4 تا 5 میلیارد دلاری مواد غذایی است. قطع رابطه اقتصادی امارات، عربستان و بحرین با قطر باعث می‌شود که ایران به عنوان نزدیک‌ترین گزینه برای تامین مایحتاج قطری‌ها مطرح شود.
اقتصاد قطر تقریبا تک‌محصولی است و بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع جهان است. برطبق آمار، درآمد سرانه این کشور حدود 130 هزار دلار بوده که بالاترین در دنیاست. این کشور در سال 2022 میزبان جام‌جهانی بوده و فرصت‌های بسیاری برای همکاری با ایران خواهد داشت. طی چند روز اخیر این سوال بسیار شنیده شده که اقتصاد ایران تا چه اندازه می‌تواند به یک حضور جدی در اقتصاد قطر امیدوار باشد؟
بررسی داده‌های آماری در یک دوره 15 ساله نشان می‌دهد ارزش دلاری مبادلات برون‌مرزی ایران و قطر بسیار پایین و در حداقل بوده است. مشابه این بحران را سال گذشته بین روسیه و ترکیه شاهد بودیم که حاصل آن، گشوده شدن بازاری بزرگ به روی ایران بود. اما این فرصت به دلیل وجود برخی چالش‌ها از بین رفت و صادرکنندگان ایرانی نتوانستند از فرصت طلایی به دست آمده استفاده کنند.
قطر محصولاتی مانند لبنیات، تخم‌مرغ، عسل، محصولات آهن و فولاد، پلاستیک، گوشت، سنگ، گچ، سیمان، پوشاک، زیورآلات، انواع نوشیدنی، سبزیجات، میوه و… وارد می‌کند. بر این اساس، به نظر می‌رسد تجار ایرانی بتوانند در حوزه تامین موادغذایی و کشاورزی قطر گام بردارند. اتفاقی که به رونق بنادر و کشتیرانی ایران به خصوص در استان بوشهر (بندر بوشهر) می‌انجامد.
ایران در گذشته با قطر، شورای مشترک بازرگانی داشت و در دوران دولت نهم و دهم تلاش شد روابط خود را با کشورهای همسایه بهبود بخشد، در این دوران بیشتر روابط در حد عکس یادگاری و به شکل سمبلیک بود. اما تلاش‌هایی در اتاق بازرگانی تهران شد که از تیره و تار شدن روابط با کشورهای عربی جلوگیری شود.
تا پیش از این اتفاق، در بین کشورهای عربی، ائتلافی تشکیل شده بود و به شدت عرصه را برای همکاری با دیگر کشورهای همسایه نظیر کشورهای اسلامی خارج از منطقه تنگ کرده بود. بنابراین شکسته شدن آن، این امیدواری را ایجاد می‌کند که ائتلاف عربی کارکرد سابق در مقابل ایران را نخواهد داشت.
قطر طی چند سال گذشته طرح‌های توسعه جدیدی در پارس‌جنوبی نداشته است. می‌توان گفت در حال حاضر رقابتی وجود ندارد و ایران به دنبال این است که عقب‌ماندگی چند سال گذشته را جبران کند. نزدیک شدن روابط سیاسی ایران و قطر باعث خواهد شد که از رقابت مخرب در منطقه پارس‌جنوبی کاسته شود. همچنین قطر علاقه‌مند به همکاری مشترک در صنعت پتروشیمی ایران است و ایران می‌تواند در بحث توریسم سلامت و گردشگری فضای همکاری مناسبی را فراهم کند. شرایط به وجود آمده قطر را مجبور به تغییر نگرش به ایران کرده است.
طی چند روز اخیر دولت قطر برای بازرگانان و فعالان اقتصادی ایرانی ویزا صادر کرده و از پهلوگرفتن کشتی‌های ایرانی در بنادر خود استقبال کرده است. طبیعی است که با رفع موانع موجود، جاذبه‌های اقتصادی بین دو کشور پررنگ‌تر شود. توسعه این روابط با توجه به سطح پایین چند سال گذشته کار چندان سختی نیست و کافی است که اقلام و کالاهای ایرانی وارد بازار قطر شده و جای پای خود را محکم کنند. به طور حتم می‌توان در یک بازه کوتاه زمانی حجم صادرات به این کشور را به بالای یک میلیارد دلار رساند.
در سوی دیگر ماجرا، محدودیت‌های پروازی عربستان و امارات باعث شده که میزان پروازهای قطری در آسمان ایران بیشتر از گذشته شود. ایرلاین‌های قطری روزانه حدود 2 هزار پرواز دارند که اگر این تعداد پرواز از آسمان ایران عبور کنند، چیزی نزدیک به 2 میلیون دلار درآمد هواپیمایی خواهد بود.
قطر همسایه جنوبی ایران و ساختار اقتصادش شبیه ایران برپایه انرژی است و این خود دلیلی بود که دو کشور مراودات اقتصادی بزرگی با یکدیگر نداشته باشند. ایران برای حضور در بازار قطر یک رقیب جدی به نام ترکیه دارد. ترکیه صادرات‌محور بوده و 80 درصد محصولات خود را با قصد صادرات تولید می‌کند. تولیدات این کشور محصولات با مشارکت شرکت‌های بزرگ دنیا و طبق استانداردهای دنیا است.
در کشور امکان صادرات کالاهایی همچون زعفران، خشکبار، لبنیات، گوشت، فرش، صنایع‌دستی و میوه به قطر موجود است. از سوی دیگر، امکان صادرات خدمات فنی و مهندسی وجود دارد. ما باید به دنبال رفع موانع اقتصادی موجود و تسهیل زیرساخت‌های صادراتی باشیم. حتی اگر قطر مشکلات خود را با دیگر کشورهای عربی حل و فصل کند، باید به دنبال راهکارهای حضور جدی و بلندمدت در اقتصاد قطر و عقد قراردادهای بلندمدت باشیم.
