راهکارهای افزایش معاملات برق در بورس انرژی

مهدی کاظمی اسفه در گفتگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم با اشاره به این که تجدید ساختار در صنعت برق از اواخر دهه هفتاد میلادی در دنیا مطرح شده است گفت: این موضوع پس از طرح به دلیل کارایی مناسب ساختار جدید، مورد استقبال بسیار وسیعی در کشوهای مختلف قرار گرفت.

این کارشناس اقتصادی افزود: تجدید ساختار به معنی واگذاری بخش‌های از سیستم تولید، انتقال و توزیع انرژی الکتریکی به بخش خصوصی است و به کمک ساختار جدید می‌توان توزیع انرژی الکتریکی را از طریق سازوکار بازار محور، در مقایسه با توزیع دولتی انجام داد.

وی در خصوص مهمترین مزیت این ساختار جدید اظهار داشت: ایجاد یک محیط بازاری و رقابتی یکی از این مزیت‌هاست که که مانند هر کالای دیگری، به افزایش بازده و کیفیت تولید منجر می‌شود.

کاظمی اسفه اضافه کرد: از طرف دیگر با ایجاد محیطی جذاب امکان جذب سرمایه‌گذار خصوصی در صنعت برق فراهم شده و به کمک آن می‌توان از مشکلات کمبود برق کم کرد.

این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: ایجاد محیط بازارمحور برای انرژی الکتریکی مانند هر کالای دیگری مبتنی بر ایجاد دو زیرساخت بازارهای کوتاه مدت و بازارهای بلند مدت انجام می‌گیرد. بر این اساس بازارهای کوتاه مدت مانند بازارهای روز بعد، ساعت بعد و بازار لحظه‌ای، در افق حداکثر یک هفت‌های برگزار شده و قراردادهای آن برای بازدهی کوتاه مدت مناسب می‌باشد، در حالی که بازارهای بلند مدت مشمول قراردادهای با افق سالانه نیز خواهد بود.

وی افزود: در مقایسه این دو بازار می‌توان گفت بازارهای کوتاه مدت دارای ریسک مشارکت بالایی بوده و قیمت‌ها دارای نوسانات نسبتا زیادی می‌باشند، در مقابل بازارهای بلند مدت با قیمتهای ثابت و از پیش تعیین شده بسته می‌شوند و به همین دلیل ریسک بسیار کمی دارند. بر این اساس مشارکت کنندگان در بازارهای انرژی با تعیین ترکیب مناسبی از این دو بازار به خرید یا فروش انرژی می‌پردازند و ریسک معاملات خود را کنترل می‌کنند.

این کارشناس اقتصادی اذعان داشت: خوشبختانه در کشور ما در راستای تجدید ساختار صنعت برق گام‌های موثری برداشته شده است که در این مورد می‌توان به واگذاری تعدادی از نیروگاه‌ها به بخش خصوصی اشاره کرد.

وی گفت: همچنین اجازه خرده‌فروشی شرکت‌های خصوصی در سمت توزیع به رقابتی کردن بازار توزیع کمک شایانی خواهد کرد. بعلاوه این که با تغییر موثر قوانین مرتبط به خرید و فروش انرژی الکتریکی، امکان مشارکت نیروگاهها به عنوان تولید کننده و شرکت‌های مصرف کننده مانند خرده فروش‌ها و صنایع بزرگ در بازارهای کوتاه مدت فراهم شده است.

کاظمی اسفه اضافه کرد: صنعت برق در کشور ما هم اکنون دارای زیرساخت بازارهای کوتاه مدت می‌باشد و در نهایت، زیرساخت بازارهای بلندمدت نیز تحت عنوان بورس انرژی راه‌اندازی و امکان خرید و فروش بلند مدت برای حامل‌های انرژی ممکن شده است.

وی در ادامه در مقایسه با عملکرد بازار انرژی در ایران با دیگر کشورها تصریح کرد: سهم معاملات در بورس انرژی کشور ما کمتر از انتظار بوده و سهم زیادی از معاملات انرژی یا از طریق بازارهای کوتاه مدت تامین شده و یا خارج از محیط بورس انرژی انجام می‌شود که برای این امر می‌توان دلایل مختلفی را متصور شد.

این کارشناس اقتصادی در خصوص این دلایل اظهار داشت: پیش از هر چیز باید توجه کرد که سیستم تجدید ساختار شده در کشور ما نوپا بوده و کماکان در حالت گذار از ساختار سنتی به ساختار بازاری به سر می‌برد؛ به همین دلیل قوانین زیادی جهت کنترل این حالت گذار وضع شده است که مانع از فروپاشی سیستم تامین انرژی خواهد شد. بعلاوه این که این قوانین به گونه‌ای دست مشارکت کنندگان در بورس انرژی را بسته و موجب کاهش جذابیت این بورس خواهد بود.

وی افزود: علاوه بر این، در کشور ما بازارهای کوتاه مدت انرژی نیز هنوز از سطح رقابت بالایی برخوردار نبوده و همین امر موجب می‌شود که ریسک مشارکت بازارهای کوتاه مدت کمتر از مقدار معمول در مقایسه با بازارهای مشابه باشد و همین امر باعث می‌شود کارایی بورس انرژی در ارائه معاملات با ریسک پایین، اهمیت چندانی نداشته باشد، چرا که شرکت کنندگان بازار می‌توانند معاملات خود را به صورت کوتاه مدت و تقریبا با همان سطح ریسک بلند مدت انجام دهند.

این کارشناس اقتصادی با بیان این که می‌توان راهکارهای مختلفی را برای افزایش رونق بورس انرژی مطرح کرد، در خصوص این راه‌کارها اظهار داشت: در درجه اول باید جذابیت را به ساختار بورس انرژی برگرداند تا مشوقی برای شرکت کنندگان جهت معامله در این ساختار باشد. بدین منظور باید از سختگیری قوانین کنترل کننده این بازار کاست و انجام معاملات را تسهیل بخشید که لازمه این امر، انجام مطالعات فنی بسیار است؛ چرا که تغییر هر قانونی می‌تواند تاثیر بسیار زیادی بر جنبه‌های فنی سیستم داشته باشد.

کاظمی اسفه گفت: علاوه بر این اصلاح ساختار بازارهای کوتاه مدت نیز می‌تواند تا حد زیادی به رونق بورس انرژی کمک کند. بر این اساس با افزایش سطح رقابت در بازارهای روز بعد و لحظه‌ای برق، میزان ریسک مشارکت در آن بازارها نیز بالطبع افزایش می‌یابد و همین امر شرکت کنندگان در بازار را به سمت گزینه‌های با ریسک پایین‌تر مانند بورس انرژی سوق می‌دهد.

وی همچنین با بیان اینکه تغییر روند تجدید ساختار نیز یکی دیگر از این روش‌هاست اذعان داشت: تجدید ساختار صنعت برق در کشور ما با ارائه برش‌های افقی انجام گرفته و این موضوع بدین معنی است که ساختار عمودی و به هم پیوسته تولید، انتقال و نیز توزیع انرژی به شرکت‌های جداگانه تولیدی و انتقال و توزیع شکسته شده است، در حالی که اعمال برش‌های عمودی به این ساختار یکپارچه می‌تواند رونق بیشتر بورس انرژی را در پی داشته باشد.

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: در ساختار با برش‌های عمودی امکان فعالیت شرکت‌های ترکیبی ممکن است و شرکت‌های ترکیبی صرفا تولید کننده یا صرفا مصرف کننده انرژی نبوده و ترکیبی از شرکت‌های تولیدی، انتقال و خرده فروشی توزیع می‌باشند که به صورت منطقه‌ای فعالیت می‌کنند.

کاظمی اسفه گفت: از آنجا که این شرکتها ساختار عمودی را در عین تجدید ساختار حفظ کرده‌اند، تمایل بیشتری در برقراری قراردادهای بلند مدت در مقایسه با بازارهای کوتاه مدت دارند که همین امر می‌تواند به رونق بورس انرژی کمک کند. بعلاوه این که عملکرد این نحوه تجدید ساختار در کشورهای اروپایی نشان داده است که ساختارهای برش یافته عمودی می‌توانند عملکرد مطمئن‌تری در محیط‌های گذار از ساختار سنتی به ساختار بازاری ارائه کنند.