«راهنمای کتیبه‌های فارسی میانه» منتشر شد

کتاب «راهنمای کتیبه‌های فارسی میانه» (پهلوی ساسانی) نوشته دکتر محمود جعفری دهقی منتشر شده است.

به گزارش ایسنا، این کتاب در ۲۳۸ صفحه، با شمارگان ۵۰۰ نسخه و قیمت ۱۱ هزار تومان توسط نشر زبان‌شناسی راهی بازار شده است.

در مقدمه کتاب نوشته شده است: «زبان‌های ایرانی به منظور سهولت در تفکیک، مشتمل بر سه گروه ایرانی باستان، ایرانی میانه و ایرانی نو هستند. از زبان‌های ایرانی باستان دو زبان فارسی باستان و اوستایی دارای آثار ارزشمندی نظیر کتیبه‌های فارسی باستان و متون اوستایی‌اند. وجود این آثار به‌ویژه در بازشناسی دیگر زبان‌های ایرانی نقش بسزایی داشته است. زبان‌های ایرانی میانه که اندکی پس از فروپاشی شاهنشاهی هخامنشی (۳۳۰ ق.م) تا اوایل دوره اسلامی را دربرمی‌گیرد خود شامل دو شاخه ایرانی میانه شرقی و ایرانی میانه غربی است. مهم‌ترین زبان‌های بازمانده از شاخه ایرانی میانه شرقی چهار زبان سغدی، سکایی، بلخی و خوارزمی است. در حالی‌که زبان‌های ایرانی میانه غربی مشتمل بر دو زبان پارتی (پهلوی اشکانی) و فارسی میانه (پهلوی ساسانی) است.

زبان پهلوی یا فارسی میانه تحول‌یافته زبان فارسی باستان است و گونه جنوبی زبان‌های میانه غربی ایران به شمار می‌آید. نام پهلو در واقع تحول یافته «پرثو»،‌ یا سرزمین «پارت» است. این زبان در آغاز یعنی در زمان ساسانی به زبان پارتی یا پهلوی اشکانی اطلاق می‌شد، چنان که در متون مانوی نیز واژه «پهلوانیگ» به همین معنا به کار رفته است: زبان رسمی عهد ساسانی که تختگاه آن‌ها استان پارس بود، «پارسیگ» نامیده می‌شد. در اوایل دوران اسلامی نام پارسی برای زبان فارسی دری به کار می‌رفته است. بنابراین، امروزه نام‌های پهلوی/پهلوی ساسانی یا فارسی میانه را به جای پارسیگ و برای زبان رایج عهد ساسانی و نام پارتی یا پهلوی اشکانی را برای پهلوانیگ دوره اشکانی به کار می‌برند.

آثار بر جای‌مانده از زبان فارسی میانه را معمولا به چهار گروه تقسیم می‌کنند. گروه نخست آثار فارسی میانه کتیبه‌ای است. درباره این گروه که به خط پهلوی کتیبه‌ای (منفصل یا گسسته) نگاشته شده است متعاقبا به تفصیل سخن خواهد رفت. این آثار که به خط پهلوی کتابی (تحریری، پیوسته، متصل یا شکسته) نوشته شده و در قالب متون نسبتا متنوع دینی و غیردینی بر جای مانده است بیشترین میزان آثار باقی‌مانده از فارسی میانه را دربرمی‌گیرد. گروه سوم متون فارسی میانه، مانوی یا ترفانی است که به خط مانوی است و چهارم آثار متون فارسی میانه، مانوی یا ترفانی است که به خط مانوی است و چهارم آثار نسبتا محدود فارسی میانه مسیحی است که به خط زبوری نوشته شده است. برای نگارش متون فارسی میانه مانوی افزون بر خط مانوی، خطوط رونی ترکی، سغدی، چینی و خط فارسی نیز به کار رفته است.»