رازهای FATF ؛ چرا نمی خواهند ایران از لیست سیاه خارج شود؟

آیا حالا که امریکا از برجام خارج شده ایران نیز باید با عدم تصویب لوایج مربوط به FATF به آن پاسخ دهد؟ چه ارتباطی بین برجام و این مسئله وجود دارد؟
در میان اظهارنظرها درباره موضوع داغ این روزهای محافل خبری، حتی گفته شد FATF ترکمنچای دوم است، اما کمتر کسی در روزهای گذشته به این مساله پرداخت که اصلا FATF چیست؟ و حضور نام ایران در «لیست سیاه» این سازمان یعنی چه؟
FATF یک قرارداد نیست، یک سازمان بین دولتی است. « گروه ویژه اقدام مالی» (Financial Action Task Force – FATF) در سال 1989 به ابتکار کشورهای عضو گروه «جی 7» تشکیل شد تا بررسی‌هایی درباره وضعیت قوانین مبارزه با پول‌شویی در بازارهای مختلف مالی را در سرتاسر جهان انجام دهد و نتیجه آن را در جلسات هر چهار ماه یک بار خود به اطلاع کشورهای عضو برساند تا این کشورها بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هدف را بررسی و در مورد سرمایه‌گذارانی که به «کشورهای مشکوک» می‌روند احتیاط کنند.
به گزارش نامه نیوز،لیست سیاه این سازمان شامل کشورهایی است که از نظر کارشناسان این سازمان، در مبارزه جهانی علیه پولشویی و تامین مالی تروریسم همکاری نمی‌کنند. البته با وجود تمام انتقادهایی که به این لیست وارد بود است، بعد از اجلاس « جی 20» در سال 2008 این نهاد تصمیم گرفت بررسی‌هایش را دقیق‌تر و معیارهایش را سخت‌گیرانه‌تر بررسی کند.

چه سرنوشتی در انتظار ایران است؟

حدود دو سال پیش ایران از لیست سیاه FATF تعلیق شد؛ همان لیستی که کشورها را برای انجام اقدامات مقابله‌ای علیه آن تشویق می‌کرد. این لیست در گذشته مهمانان زیادی داشته است؛ از جمله روسیه که در سال ۲۰۰۳ با گرفتن اکشن‌پلن و اجرای آن از لیست خارج شد. این لیست تا همین چند سال پیش فقط سه عضو داشت، ایران، کوبا و کره شمالی که کوبا هم مدتی بعد با پیش گرفتن روند همکاری از لیست خارج شد و فقط ایران و کره شمالی در آن ماندند.
ایران هم در انتهای سال ۱۳۹۴ پس از تصویب قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم به صورت موقت از لیست سیاه تعلیق شد تا اینکه بتواند اصلاحات لازم را انجام داده و همکاری‌های خود را با FATF گسترش دهد. با این حال هنوز اصلاحات لازم معطل مجلس و تصمیمات شورای عالی امنیت ملی مانده است. شاید عمدتا به دلیل برخی مخالفت‌ها در داخل با عضویت ایران در کنوانسیون‌های مورد نظر FATF.
به هر حال نکته‌ قابل توجه این است که بسیاری از کشورها با FATF همکاری می‌کنند، ولی نظام مالی آن‌ها خالی از پولشویی نیست و برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که برخی دیگر از کشورهای از نظر FATF همکار، در تامین مالی تروریسم اتفاقا در همان لیست قطعنامه ۱۲۶۷ که مورد نظر FATF است مشارکت داشته‌اند؛ لذا شاید ایران در این مقطع بتواند با رفتاری دیپلماتیک همکاری خود را با گروه ویژه اقدام مالی گسترش دهد ولی درعین حال منافع ملی خود را هم لحاظ کند.
مسئله اینجاست که باتوجه به نیاز شدید ایران برای برقراری روابط بانکی با دنیا، اکنون بیش از هر زمانی به برقراری تعامل سازنده با FATF نیازمندیم. اهمیت این موضوع وقتی پر رنگ‌تر می‌شود که بدانیم کشورهای همکار با FATF بعضا همکاری‌های خود را با این نهاد بین‌المللی از طریق طرد بیشتر کشورهای غیر همکار گسترش می‌دهند؛ کاری که چین در ماه‌های گذشته با بستن برخی حساب‌های ایرانیان انجام داد.
بنا بر آنچه گفته شد اگر اقدامات لازم برای گسترش همکاری‌ با نظام بانکی دنیا صورت نگیرد و هم در جلسات خود که هر سال سه بار برگزار می‌شود، FATF تصمیم به لغو تعلیق ایران از لیست سیاه بگیرد، ایران ممکن است در آن لیست تنها بماند؛ چرا که با چرخش عمل کیم جونگ-اون به زودی ممکن است حتی کره شمالی هم به لیست کشورهای همکار گروه ویژه اقدام مالی برود!

Fatf و برجام

در حالی که پس از شکل گیری برجام، تاکید بسیاری روی این مسئله شده بود که ایران می تواند با انجام اقدامان لازم از لیست سیاه این سازمان خارج شود تا تعاملات بانکی در سایه برجام را تسهیل بخشد اما در داخل کشور با مدیریت برخی جریانات خاص که در مجلس هم حضور دارند این روند به مسئله ای حاشیه ای تبدیل شد. این گروه با تحریف واقعیت، مسئله را بطوری القا کردند که قرار است ایران زیر فشار قرار رفته و FATFبهانه ای برای زیر فشار قرار دادن ایران است.
باید به چند نکته اشاره کرد.
1- موضوع FATF با برجام ارتباط ندارد و قبل از شکل گیری برجام وجود داشته روال خود را در ارتباط با همه کشورها طی کرده است. بطوری که بجز ایران کشورهای متعددی در لیست سیاه این سازمان قرار گرفته و پس از اقدامات اطلاحی از آن خارج شدند.
2- قرار گرفتن ایران در لیست این سازمان نیز مسئله ای سیاسی نبوده و در راستای سیاستهایی بوده است که این سازمان نسبت به همه کشورها در نظر گرفته بوده است.
3-انحراف موضوع و ارتباط دادن آن به برجام که از سوی گروه خاصی انجام می گیرد نه تنها در راستای منافع ملی نیست بلکه کشور را می تواند در شرایط بغرنج اقتصادی، به وضعیتی بدتر رهنمون کند.
4- اقدامات این گروه که در مجلس هم به نهایت خود رسید و این افراد با به هم زدن نظم مجلس و پهن کردن طومار، مجلس را از وضعیت عادی خود خارج کردند، نه تنها استدلال محکمه پسندی ندارند، بلکه پشت اقدامات آنها مسائل خاصی قرار گرفته است که می تواند ایران را همچنان در نظام بین الملل از لحاظ اقتصادی در تنگنا قرار داده و پروژه ایران هراسی را نیز تکمیل کند.
5- ادعای برخی افراد در داخل و مجلس شورای اسلامی پس از خروج امریکا از برجام این است که ایران باید با پس زدن این طرح و عدم تصویب آن جواب دندان شکن به امریکا بدهد. اما موضوع این است که این نسخه ای است که برای قرار گرفتن ایران در مسیر تعاملات بین المللی و بهبود روابط بانکی با اروپا برای خود ایران مفید است و موضوعی نیست که به نفع و سود امریکا یا کشور دیگری باشد.
6- اتحادیه اروپا پس از خروج امریکا از برجام تصمیم گرفته است با اقدامات مقتضی در برجام بماند و تضمینهایی را برای جلب اعتماد ایران بدهد. شکاف برجامی و تنش در روابط امریکا و اروپا در اجلاس جی 7 به وضوح مشاهده کردیم. حرکت ایران در جهت مخالف این موضوع می تواند خود ایران را در تنش قرار دهد و منافعی را که در این مسیر می خواهد کسب کند با چالش مواجه شود.