دیپلماسی هسته ای: منزوی کردن ایران یا آمریکا؟!

به نظر می رسد که «دونالد ترامپ» عزم خود را برای خروج آمریکا از توافق هسته ای جزم کرده باشد. اما تحلیلگران و مقامات هشدار داده اند این کار، آمریکا را وارد تنش با متحدان خود می کند.

به گزارش بازتاب روزنامه آمریکایی کریستین ساینس مانیتور در گزارشی نوشت: شاید فشارها از دیگر جوانب کاخ سفید بود که باعث شد ترامپ بر خلاف میل خود 90 روز دیگر پایبندی ایران را به توافق هسته ای تایید کند؛ توافقی که او از همان ابتدا وعده برچیدن آن را داده بود.

اما تمامی شواهد حاکی از این است که رئیس جمهور می تواند در 90 روز بعدی سر ناسازگاری با این توافق داشته باشد.

با توجه به دستیابی به فرصت دیگری برای خروج از توافق بین المللی 2015 که در پایان سپتامبر فرا می رسد، به نظر می رسد کاخ سفید به تصمیمی فکر می کند که به مزاج کارزار مخالفان این توافق خوش می آید.

چنین حرکتی در مقیاس وسیع تر دیدگاه ترامپ را به عنوان سیاست خارجی تهاجمی و ناسیونالیست تقویت می کند.

خروج از توافق با ایران، خروج ترامپ از توافق هایی را که ترامپ از اوباما به ارث برده بود، کامل می کند. این توافقتنامه ها نماد تاکید اوباما بر رویکرد چند جانبه به مسائل بین المللی و دیپلماسی با دشمنان است.

ترامپ مشارکت آمریکا را در توافق تجاری اقیانوس آرام مدت کوتاهی پس از به دست گرفتن قدرت لغو کرد و در ماه ژوئن از حضور در توافقنامه آب و هوایی پاریس انصراف داد.

اما برخی از مقامات آمریکایی، اعضای کنگره، و تحلیلگران منطقه ای هشدار داده اند که خروج از توافق هسته ای که با دیگر قدرت های بین المللی به دست آمده، آمریکا را بر سر این مسئله منزوی خواهد کرد در حالی که هدف ترامپ ظاهرا منزوی کردن ایران است.

برخی می گویند بهتر است روند اجرایی این توافق را مصمم تر دنبال کرد. برخی دیگر اعمال تحریم های شدیدتر را پیشنهاد می دهند.

تغییر رویکرد

«رابرت لیتواک» معاون بخش محققان و روابط آکادمیک در مرکز «ویلسون» در شهر «واشنگتن» می گوید: «اگر آمریکا از برجام عقب نشینی کند، توافق هسته ای دنبال خواهد شد اما رویکرد سیاسی تغییر خواهد کرد.»

او می گوید: در رسیدن به این توافق، آمریکا و جهان در مقابل ایران قرار داشتند. اما اگر آمریکا به شکل یکجانبه از توافق خارج شود، همه نگاه ها به آمریکا متمرکز خواهد شد. لیتواک که نویسنده کتاب «شطرنج هسته ای ایران: پس از توافق» است، ادامه می دهد که تحت این سناریوی جدید، آمریکا منزوی خواهد شد.

همان گونه که سناتور «باب کورکر» از ایالت «تنسی» و رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا این هفته در واشنگتن گفت: «شما می خواهید که ایران عامل فروپاشی این توافق باشد. شما نمی خواهید این کارشکنی از جانب آمریکا صورت گیرد زیرh ما می خواهیم متحدانمان کنار ما باقی بمانند.»

از سوی دیگر به نظر می رسد رئیس جمهور بر برچیدن توافق متمرکز شود که این بدان معناست که آمریکا در این کار تنها خواهد ماند.

ترامپ توصیه «رکس تیلرسون» وزیر خارجه را در هفته گذشته پذیرفت و اعلام کرد که ایران به توافق هسته ای پایبند بوده است. اما او همزمان به ستاد امنیت ملی خود دستور داد تا از اکنون به دنبال بهانه هایی برای توجیه عقب نشینی از این توافق در گزارش سه ماهه بعدی به کنگره باشند.

او علنا نشان داده که بعید است بار دیگر پایبندی ایران را به توافق تایید کند، زیرا او اصرار دارد که متن و روح توافق را نقض کرده است.

دسترسی به سایت های حساس

وزارت خارجه در حال حاضر برای برداشتن گام های اولیه برای آنچه کورکر «اجرای اساسی» توافق نامیده است، آماده می شود. به عنوان مثال، مقامات آمریکایی به زودی با آژانس بین المللی انرژی اتمی تماس خواهند گرفت و خواستار دسترسی به سایت های نظامی ایران خواهند شد.

ایران به طور سنتی امکان بازدید از سایت های حساس نظامی خود را نمی دهد و معتقد است که ربطی به برنامه هسته ای ندارد. اما برخی استدلال می کنند که محدودیت دسترسی بازرسان بین المللی به این مکان ها، هم اکنون می تواند جرقه بحران بین المللی را بزند.

اکنون کنگره تحریم های جدیدی را علیه ایران تصویب کرده که در انتظار امضای رئیس جمهور است. علاوه بر این، وزارت خارجه این هفته اعلام کرد که پرتاب موشک در روز پنجشنبه توسط ایران که در راستای برنامه فضایی صلح آمیز این کشور انجام شد نقض قطعنامه های سازمان ملل متحد در خصوص فعالیت موشکی ایران بوده است.

اما مخالفان حضور آمریکا در توافق هسته ای، این اقدام را بهانه خوبی برای خروج این کشور از توافق می بینند.

برخی استدلال می کنند که بهترین راه برای حمله به حامیان توافق در داخل دولت به سادگی، خروج از آن است.

«جان بولتون» نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد و یکی از مخالفان توافق هسته ای می گوید ترامپ باید در مورد توهین به «جامعه جهانی» هیچ تردیدی به خود راه ندهد و همان مسیری را در مورد توافق هسته ای دنبال کند که او را به سمت خروج از معاهده پاریس و پیمان تجاری اقیانوس آرام سوق داد.

بولتون در روزنامه هیل نوشت: خروج از برجام در اسرع وقت باید اولویت اصلی ما باشد.

برخی از مقامات وزارت خارجه می گویند که شرکای اروپایی برای همکاری با آمریکا در جهت تشدید اجرای توافق هسته ای آمادگی دارند، اما هیچ کس در میان پنج کشوری که در مذاکرات هسته ای شرکت داشتند – روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان – برای مذاکره مجدد برای دستیابی به توافقی سخت گیرانه تر و یا سوق دادن ایران به سمت خروج از توافق تمایلی نشان نداده اند.

حضور ایران در خاورمیانه

برخی از کارشناسان مسائل ایران می گویند دولت ترامپ بهتر است تمرکز خود را به جای توافق هسته ای بر یک استراتژی برای مهار نفوذ ایران در سراسر خاورمیانه متمرکز کند.

«الکس وطنخواه» عضو ارشد کارشناسان مسائل ایران در موسسه خاور میانه در واشنگتن می گوید: «خروج از توافق هسته ای یک استراتژی نیست، زیرا این کار باعث می شود آمریکا در زمانی که ما بیش از همیشه نیاز به متحدان و شرکای مان به ویژه در منطقه داریم، منزوی شود. آمریکا باید این رویه را کنار گذارد و به جای آن، بر چالش بلند مدت تهدید منافع آمریکا در منطقه از سوی ایران تمرکز کند.»

وطنخواه می گوید: «رهبری آمریکا در منطقه به واسطه نداشتن یک استراتژی مناسب برای مقابله با نفوذ رو به رشد ایران در عراق، سوریه، لبنان، و خلیج فارس در حال «شکست خوردن» است. بنابراین گام نخست، ایجاد استراتژی برای مقابله با نفوذ ایران در منطقه و ارسال پیام همکاری برای متحدان منطقه ای آمریکا است.»