دیدار حسن روحانی و دونالد ترامپ محقق می‌شود؟
البته پومپئو، در تعیین پیش‌شرط‌ها، تنها نماند. جان بولتون هم برای گذاشتن چنین شروطی شتافت. گرت مارکویس، سخنگوی شورای امنیت ملی، آمریکا اعلام کرد ترامپ خواهان گفتگو با ایران و حتی حل چهار دهه از خصومت شدید بین دو کشور است، اما این تنها زمانی اتفاق می‌افتد که ایران به طور اساسی تغییر کند.
درحالی که رئیس جمهور آمریکا بدون برنامه‌ریزی قبلی و در پاسخ به پرسش یکی از خبرنگاران از آمادگی‌اش برای دیدار بدون پیش‌شرط با رئیس‌جمهور ایران خبر داد، شورای امنیت ملی و وزارت خارجه آمریکا برای انجام چنین دیداری پیش‌شرط‌هایی تعیین کردند.
به گزارش فرارو، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در اتخاذ تصمیمات جنجالی تردیدی به خود راه نمی‌دهد یا حداقل تاکنون اینگونه بوده است.
ترامپ که علیرغم پایبندی موثق ایران به توافق هسته‌ای، از آن به طور یکجانبه خارج شده بود، روز دوشنبه گفت حاضر است با حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، بدون هیچ پیش‌شرطی دیدار کند.
ترامپ در یک کنفرانس خبری مشترک با جوزپه کونته، نخست‌وزیر ایتالیا، در واشنگتن ضمن استقبال از دیدار با رئیس‌جمهور ایران گفت: ” ما با همه دیدار می‌کنیم. اگر آن‌ها بخواهند دیدار کنند، ما هر زمانی که آن‌ها بخواهند دیدار خواهیم کرد”.
ترامپ دیدار چهره به چهره با رئیس‌جمهور ایران را با دیدارهایش با کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی، و ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، مقایسه کرد.
واکنش ایران: اول به برجام برگردید سپس…
در اولین واکنش ایران به پیشنهاد غافلگیرانه ترامپ، حمید ابوطالبی، مشاور رئیس‌جمهور ایران، اعلام کرد که بازگشت آمریکا به برجام، هموارکننده مسیر دشوار گفتگو‌های دو طرف خواهد بود.
ابوطالبی در صفحه توئیتر خود نوشت: “احترام به ملت بزرگ ایران، کاهش خصومت‌ها و بازگشت آمریکا به برجام، هموارکننده مسیر سنگلاخ کنونی است”.
وی ادامه داد: “گفت‌وگوی تلفنی روسای‌جمهوری دوکشور در سازمان ملل در سال ۱۳۹۲، بر این باور استوار بود که می‌توان با التزام به ابزار گفتگو در مسیر اعتمادسازی گام برداشت. برجام دستاورد التزام به گفتگو است؛ بایدآن را پذیرفت”.
مشاور روحانی نوشت: “سال گذشته در مجمع عمومی سازمان ملل پس از تهدید ملت بزرگ ایران، موضوع ملاقات دو رییس‌جمهور مطرح شد؛ اکنون هم پس از خروج از برجام، ملاقات بدون پیش‌شرط عنوان می‌شود! کسانی که به گفتگو به عنوان روش حل اختلافات در جوامع متمدن باور دارند، باید به ابزار آن هم ملتزم باشند”.
پاسخ ابوطالبی مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار گرفت.
آیا واقعا امکان دیدار دو رئیس‌جمهور وجود دارد؟
پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، روسای جمهور ایران و آمریکا هرگز با یکدیگر دیدار نکردند و روابط دو کشور هم تقریبا همواره تنش‌آلود بوده است. اما آیا ترامپ موفق خواهد شد اولین دیدار روسای جمهور ایران و آمریکا را رقم بزند؟
به لحاظ نظری، دیدار دو رئیس‌جمهور، غیرممکن نیست. اما در عالم واقع، موانع متعددی در مسیر دیدار ترامپ و روحانی وجود دارد.
همانگونه که در توئیت ابوطالبی مطرح شده؛ پاسخ ایران به پیشنهاد ترامپ، تا به حال منفی بوده است. دلیل این امر، هم تاحدود زیادی به رفتار کاخ سفید در توافق هسته‌ای مربوط می‌شود. ترامپ علیرغم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای، که مکررا توسط آژانس بین المللی انرژی اتمی هم بیان شده، به طور یکجانبه از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج شد و شدیدترین تحریم‌های تاریخ را مجددا علیه ایران برقرار کرد.
روزنامه نیویورک‌تایمز به این مسئله اشاره کرد و نوشت: “اما دیدار بین آقای ترامپ و آقای روحانی به این زودی، بسیار بعید است. بویژه آنکه مقامات ایران به دلیل خروج ناگهانی آقای ترامپ از توافق هسته‌ای خشمگین هستند. توافقی که ایران در دوره چندساله با دولت اوباما و پنج کشور دیگر مذاکره کرده بود”.
بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، این امر را به نوعی تایید کرد. وی در مورد مذاکره ایران با آمریکا به خبرنگاران گفت: “با توجه به شرایط جدید اقدامات خصمانه آمریکا علیه ایران، خروج آمریکا از برجام و ادامه سیاست‌های خصمانه این کشور جهت وارد کردن فشار اقتصادی به ایران و مسائل تحریم‌ها فکر می‌کنم که شرایط در حال حاضر برای چنین بحثی وجود ندارد و ما با مرحله‌ای که شما اشاره می‌کنید، فاصله بسیار طولانی داریم. با این آمریکا و سیاست‌های کنونی‌اش قطعا امکان تعامل و گفتگو وجود نخواهد داشت و باید تاکید کرد که آمریکا هر روز نشان می‌دهد که غیرقابل اعتماد است”.
اما حتی اگر چالش برجام را کنار بگذاریم، باز هم موانع بزرگی در مسیر تنش‌زدایی بین ایران و آمریکا وجود دارد. در حلقه نزدیکان ترامپ، افرادی وجود دارند که تمایل چندانی برای تعامل با ایران ندارند. در رأس این افراد، جان بولتون، مشاور امنیت ملی، و مایک پومپئو، وزیر خارجه، قرار دارند.
اگر روزی قرار باشد روحانی و ترامپ با هم دیدار کند، به احتمال زیاد انجام اقدامات تدارکاتی این دیدار بر عهده وزارت خارجه آمریکا خواهد بود. این امر در دیدار تاریخی کیم جونگ اون و دونالد ترامپ، هم اتفاق افتاد. پومپئو، چه در زمانی که رئیس سازمان سیا بود و چه در زمان تصدی وزارت خارجه، به کره شمالی رفت و با کیم جونگ اون دیدار کرد.
اما در مورد ایران، پومپئو، موضع سختگیرانه‌ای دارد. او در جمع ایرانیان، علیه جمهوری اسلامی سخنرانی می‌کند، در توئیتر خود به فارسی توئیت می‌کند و مکررا برای گفتگو‌ها با ایران شرط تعیین می‌کند.
پس از اظهارات ترامپ، پومپئو اعلام کرد که او از تمایل رئیس‌جمهور به دیدار با روحانی حمایت می‌کند. اما او برخلاف ترامپ، برای انجام این دیدار مجموعه‌ای از “پیش‌شرط‌ها” تعیین کرد.
پومپئو در گفتگو با شبکه سی‌ان‌بی‌سی، در واکنش به آمادگی ترامپ برای مذاکره بدون پیش‌شرط با ایران، گفت: “رئیس‌جمهور (آمریکا) می‌خواهد با مردم دیدار کند تا مشکلات را حل کند. اگر ایرانی‌ها تعهد خود برای تغییر اساسی در نحوه رفتار با مردم خود را نشان دهند، رفتار شرورانه خود را کاهش دهند، بتوانند قبول کنند که ارزش دارد که وارد یک توافق هسته‌ای شوند که واقعا مانع از تکثیر سلاح‌های هسته‌ای شود، آنگاه رئیس جمهوری (آمریکا) گفته است که آماده است تا بنشیند و با آن‌ها گفتگو کند”.
شرط اولی که پومپئو در اینجا آورده شاید هیچگاه محقق نشود. زیرا پومپئو برای انجام دیدار، یک مسئله داخلی را مطرح کرده و خواستار تغییر رفتار حکومت با مردم شده است. ممکن است پومپئو عمدا این شرط را بیان کرده تا انجام دیدار بین دو رئیس‌جمهور را دشوارتر کند.
البته پومپئو، در تعیین پیش‌شرط‌ها، تنها نماند. جان بولتون هم برای گذاشتن چنین شروطی شتافت. گرت مارکویس، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا اعلام کرد ترامپ خواهان گفتگو با ایران و حتی حل چهار دهه از خصومت شدید بین دو کشور است، اما این تنها زمانی اتفاق می‌افتد که ایران به طور اساسی تغییر کند.
مارکویس گفت: ” ایالات متحده آماده است تا اقداماتی برای پایان دادن تحریم‌ها اتخاذ کند، روابط کامل دیپلماتیک و تجاری را مجددا برقرار کند، به ایران اجازه دهد که فناروی پیشرفته داشته باشد و از ادغام مجدد اقتصاد ایران در سیستم اقتصادی بین المللی حمایت کند. اما، این تساهل، تنها زمانی امکان‌پذیر است که در سیاست‌های تهران تغییرات پایدار، علنی و ملموس بوجود بیاید. تا آن زمان، اگر رژیم (ایران) تغییر رویه ندهد، نیش تحریم‌ها فقط دردناک‌تر خواهد شد”.
شتاب مقامات آمریکایی برای وضع پیش‌شرط‌هایی برای گفتگو با ایران، نشان می‌دهد که خود اظهارات ترامپ هم ظاهرا به طور “غریزی” (impulsive) بیان شده است. به نظر می‌رسد که ترامپ بدون هماهنگی با شورای امنیت ملی و وزارت خارجه، و شاید بدون تفکر قبلی، مسئله دیدار با روحانی را مطرح کرده است.
در مسئله دیدار دو رئیس‌جمهور، یک نکته دیگر را هم نباید فراموش کرد. گروه‌های لابی‌گری طرفدار اسرائیل و برخی کشورهای عربی هم احتمالا برای انجام نشدن چنین دیدار مهمی، بشدت فعالیت خواهند کرد.
