دو ناجی صادرات نفت ایران

آمریکا مدعی شده می‌خواهد صادرات نفت ایران را قطع کند. با این حال کارشناسان رسیدن به این هدف را غیر‌عملی می‌دانند.

به گزارش افکارنیوز، اولین مانع پیش روی دولت ترامپ قیمت نفت است که می‌تواند تبعات اقتصادی و سیاسی زیادی برای دولت آمریکا به همراه داشته باشد. فریدون فشارکی، کارشناس ارشد بازار نفت و مدیر‌عامل موسسه فکت گلوبال انرژی، بر این باور است که با شروع تحریم نفت ایران در ۵ نوامبر (۱۴ آبان) قیمت‌ها می‌تواند به ۱۰۰ دلار بر بشکه برسد.

این سطح قیمتی اقتصاد آمریکا را تحت تاثیر قرار خواهد داد و از سوی دیگر می‌تواند به بحرانی سیاسی برای ترامپ و حزب متبوعش در آستانه انتخابات میان‌دوره‌ای مجلس این کشور منجر شود. با وجود این نگرانی‌ها، به نظر می‌رسد دولت ترامپ نسبت به دور قبلی تحریم‌ها ابزارهای محدود‌تری برای کاهش صادرات نفت ایران در اختیار دارد. از جمله آنکه تحریم‌ها در این دور به منع کامل حمل نفت ایران توسط نفتکش‌های خارجی منجر نخواهد شد. این خبری است که پلاتس روز گذشته منتشر کرد. بر اساس گزارش پلاتس، حتی زمانی‌که تحریم‌ها آغاز شود، باز برخی شرکت‌ها متقاضی حمل نفت ایران خواهند بود و همکاری خود را ادامه خواهند داد.

تحریم نفت ایران یعنی رشد قیمت

فشارکی ادامه داده تحریم‌های آمریکا علیه ایران زمانی که در نوامبر به اجرا گذاشته شود، ممکن است قیمت نفت را به بالای ۱۰۰ دلار در هر بشکه برساند. این کارشناس انرژی که در مجمع سرمایه‌گذاری CLSA در هنگ‌کنگ حضور داشت به سی‌ان‌بی‌سی گفته است، اگر تحریم‌ها نبودند تصور می‌کنم قیمت نفت به ۷۰ دلار یا حتی پایین‌تر از آن می‌رسید. اما در حال حاضر تهدید تحریم‌ها واقعی است و کمتر از دو ماه دیگر اجرایی می‌شود. تحریم‌ها قیمت نفت را به سطوح بسیار بالا خواهد رساند.

او در ادامه با بیان اینکه «تنها ترامپ مسوول افزایش شدید قیمت نفت است» گفته است: اگر تحریم‌ها نبود، هیچ‌کس یا هیچ عاملی نمی‎‌‌توانست موجب افزایش شدید قیمت‌ها شود. بنیانگذار موسسه مشاوره‌ای فکت گلوبال انرژی با بیان اینکه ایران در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نفت جهان است، گفته: «اگر جریان صادرات نفت ایران قطع شود (همان‌طور که ترامپ مدعی است) قیمت نفت به بیش از ۱۰۰ دلار بر بشکه می‌رسد، چراکه دیگر تولیدکنندگان نفت در دنیا توان پر کردن جای خالی ایران در بازار نفت را ندارند.»

ترامپ در ماه جولای با انتشار پیامی در توییتر به اوپک دستور داد تولیداتش را افزایش دهد و مانع از رشد قیمت بنزین در آمریکا شود. دولت ترامپ همچنین در ماه‌های گذشته مذاکرات بسیاری با تولیدکنندگان نفت برای افزایش تولید آنها انجام داده است. به‌طور مثال روز دوشنبه ریک پری، وزیر انرژی این کشور با همتای سعودی خود در واشنگتن دیدار کرد. آن‌طور که رویترز گزارش داده است، پری گفته است که دولت ترامپ کشورهای تولیدکننده نفت را تشویق می‌کند تولیدات خود را پیش از شروع تحریم‌های نفتی ایران افزایش دهند. علاوه بر این، ریک پری قرار است با سفر به مسکو روز پنج‌شنبه هفته جاری با الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه نیز دیدار کند. گفته می‌شود مذاکره برای افزایش تولید روسیه پیش از شروع تحریم‌ها، یکی از محورهای مهم دیدار این دو خواهد بود.

فشارکی در بخشی دیگر از اظهارات خود تاکید کرده که نفت آمریکا نمی‌تواند جایگزین کسری نفت ایران شود. این تحلیلگر ارشد بازار نفت در این خصوص گفته است: «تولید نفت شیل آمریکا در حال حاضر به سقف ظرفیت خود رسیده‌ است، بنابراین اشتباه است تصور کنیم شیل آمریکا می‌تواند جای خالی نفت ایران را پر کند.» غیر از فشارکی بسیاری از تحلیلگران بر نزدیک شدن رشد تولید و صادرات نفت آمریکا به اوج خود تاکید کرده‌اند. توقف رشد تعداد دکل‌های حفاری این کشور نیز یکی دیگر از عواملی است که این موضوع را تایید می‌کند.

فشارکی معتقد است، آنچه در حال حاضر مانع رسیدن قیمت نفت به ۱۰۰ دلار شده، ادامه اختلاف تجاری میان آمریکا و چین است و زمان صعود قیمت‌ نفت به ۱۰۰ دلار به چگونگی حل اختلافات تجاری میان این دو اقتصاد بزرگ جهان بستگی دارد. ترامپ با وضع تعرفه بر واردات برخی کالاها از چین، موجب شروع جنگ تجاری بین دو کشور شد. جنگ تجاری رشد اقتصاد جهانی را تهدید می‌کند و می‌تواند موجب کاهش تقاضا برای نفت شود. از این رو این عامل در ماه‌های اخیر مانع رشد قیمت نفت شده است.

آمادگی بازار برای رشد قیمت

غیر از فشارکی، تحلیلگران بسیاری از رشد قیمت نفت به دنبال تحریم نفت ایران خبر داده‌اند. به‌طور مثال بانک آمریکایی مریل لینچ پیش از این اعلام کرده بود تحریم نفت ایران می‌تواند بهای آن را در سال ۲۰۱۹ به ۹۰ دلار بر بشکه برساند. بانک آمریکا (Bank Of America) نیز پیش‌بینی کرده که در اثر تحریم‌ها تا پایان سال قیمت نفت به ۹۰ دلار و در سال آینده به بیش از ۱۰۰ دلار بر بشکه برسد.

در حال حاضر نیز بازار با وجود مذاکرات دولت ترامپ برای افزایش تولید روسیه و عربستان و همچنین جنگ تجاری بین چین و آمریکا، بیشتر تمایل به رشد قیمت دارد. روز گذشته هر بشکه نفت‌خام برنت تا لحظه تنظیم این گزارش(ساعت ۱۶ به وقت تهران) رشد قیمت ۴۶ سنتی را به ثبت رساند و حدود ۸۳/ ۷۷ دلار بر بشکه معامله شد. نفت وست‌تگزاس اینترمدیت، نفت شاخص بازار آمریکا نیز ۱۴ سنت رشد کرد و به ۶۸/ ۶۷ دلار بر بشکه رسید. خبرگزاری رویترز نگرانی از تحریم‌های ایران را عامل رشد قیمت‌ها عنوان کرده و خبرگزاری بلومبرگ نیز رسیدن فاصله قیمت نفت برنت و WTI را به بیش از ۱۰ دلار به دلیل تحریم نفت ایران می‌داند. بر اساس گزارش بلومبرگ، کارشناس موسسه PVM معتقد است، کاهش صادرات نفت ایران در بازار اروپا و آسیا بیشتر احساس می‌شود و این موضوع به رشد بیشتر برنت نسبت به نفت آمریکا منجر شده است. به گزارش، خبرگزاری رویترز استیون اینس، تحلیلگر موسسه OANDA در سنگاپور گفته است: «به دلیل تحریم نفت ایران، بازارها انتظار رشد شدید قیمت نفت را می‌کشند.»

نگرانی از فشار قیمت‌ها

در حالی برآوردها از رشد قیمت نفت خبر می‌دهند که دولت ترامپ نگران افزایش قیمت نفت است. درست چند روز بعد از پایان ضرب‌الاجل دولت آمریکا به مشتریان نفت ایران برای توقف خریدشان، انتخابات میان دوره‎‌ای مجلس آمریکا برگزار می‌شود. آمریکا نگران است با شروع تحریم‌ها قیمت نفت افزایش یابد و این موجب رشد قیمت بنزین در این کشور شود. بهای بنزین امسال به دلیل رشد قیمت نفت، رشد قابل‌توجهی یافت و به کاهش تقاضا برای این سوخت در آمریکا منجر شد. رشد بیشتر قیمت‌ها می‌تواند نارضایتی از عملکرد دولت ترامپ را افزایش دهد و موجب شود که در انتخابات پیش‌رو مردم آمریکا به حزب مخالف ترامپ یعنی به دموکرات‌ها رای بیشتری دهند. در صورتی که چنین اتفاقی بیفتد، حزب جمهوری‌خواه حداکثر کرسی‌ها در دو مجلس نمایندگان و سنا آمریکا را از دست خواهد داد و این می‌تواند تهدید استیضاح ترامپ را جدی‌تر از قبل کند.

علاوه بر این رشد شدید قیمت نفت و رسیدن قیمت‌ها به بیش از ۱۰۰ دلار بر بشکه می‎‌تواند بر اقتصاد این کشور اثر‌گذار باشد. در واقع هرچند رشد تولید نفت شیل و رسیدن تولید آمریکا به حدود ۱۱ میلیون بشکه در روز موجب شده که ساختار اقتصاد این کشور از یک اقتصاد واردکننده خالص نفت فاصله گرفته و برخی ویژگی‌های اقتصادی کشورهای صادرکننده نفت را به خود بگیرد، اما همچنان رشد شدید قیمت‌ها می‌تواند اقتصاد این کشور را تهدید کند. پیش از این اکونومیست با انتشار گزارشی بهترین بازه‌ برای قیمت نفت را که اقتصاد آمریکا در کارآترین حالت خود قرار دارد، بین ۵۰ تا ۷۰ دلار اعلام کرده بود. علاوه بر این رشد شدید قیمت نفت می‌تواند نارضایتی متحدان آمریکا از عملکرد ترامپ را به دنبال داشته باشد. کشورهای اروپایی و بسیاری از متحدان این کشور در آسیا از جمله کره‌جنوبی، هند، ژاپن واردکننده محض نفت محسوب می‌شوند. افزایش قیمت نفت اقتصاد این کشورها را بیشتر از آمریکا تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

تداوم جریان صادرات نفت ایران

با وجود همه این نگرانی‌ها کارشناسان بر این باورند که آمریکا نمی‌تواند به هدف خود مبنی بر متوقف کردن صادرات نفت ایران دست یابد چراکه با فشار سیاسی نمی‌توان به‌طور کامل شرکت‌ها را از مزایای اقتصادی خرید نفت از ایران محروم کرد. در حال‌حاضر به غیر از کره که روابط سیاسی بسیار پیچیده و در‌هم تنیده‌ای با آمریکا دارد، دیگر خریداران نفت ایران ترجیح داده‌اند که تا جای ممکن برای کسب معافیت از تحریم‌ها و تداوم خرید نفت از ایران تلاش کنند. دولت آمریکا اعلام کرده که به برخی مشتریان نفت ایران معافیت از خرید نفت ایران را اعطا خواهد کرد، با این حال تا‌کنون هیچ جهت‌گیری و دستورالعمل مشخصی در این‌خصوص منتشر نکرده است.

علاوه بر این، روز گذشته خبری منتشر شد که نشان می‌داد ترامپ برای تحریم نفت ایران یکی از ابزارهای دور قبلی تحریم‌ها را در اختیار ندارد. آنطور که پلاتس گزارش داده است، با وجود نزدیک شدن به زمان آغاز تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران تقاضا برای حمل نفت ایران همچنان ادامه دارد و حتی بعد از آغاز تحریم‌ها در نوامبر بعید است برخی شرکت‌های کشتیرانی بتوانند از مزایای اقتصادی حمل نفت ایران چشم‌پوشی کنند. بر اساس این گزارش، مدیر یک شرکت اجاره نفتکش در هوستون آمریکا گفته است: «بارگیری نفت ایران حتی بعد از آغاز تحریم‌ها ادامه خواهد داشت و به‌طور کامل متوقف نخواهد شد.» به گفته این شرکت کشتیرانی، ممکن است برخی شرکت‌های جدید که هیچ‌گونه ارتباطی با سیستم بانکی، بیمه‌ای یا ارزی آمریکا ندارند، برای ادامه تجارت با ایران بدون نقض مقررات آمریکا ایجاد شده باشند.

یکی از موانع صادرات نفت ایران در دوره قبلی تحریم‌ها، ممانعت شرکت‎‌های کشتیرانی برای حمل نفت ایران بود. آمریکا شرکت‌های بیمه‌ای را از بیمه نفتکش‌های حامل نفت ایران منع کرده بود و از این‌رو شرکت‌های کشتیرانی نیز حاضر نبودند نفت ایران را جا‌به‌جا کنند. از این‌رو ایران تنها با توسل به نفتکش‌های متعلق به شرکت ملی نفتکش ایران قادر بود جریان صادرات نفت خود را حفظ کند. هرچند در حال‌حاضر نیز چنین تحریم‌هایی علیه صادرات نفت ایران بر‌قرار است و بسیاری از شرکت‌های کشتیرانی همکاری با ایران را قطع کرده‌اند، اما به دلیل اینکه این تحریم‌ها تنها از سوی دولت آمریکا اعمال می‌شود، شرکت‌هایی که مبادلات مالی با دولت آمریکا ندارند به حمل نفت ایران ادامه می‌دهند. با این حال تحریم‌ها به معنای افزایش هزینه حمل نفت ایران نسبت به شرایط عادی است.

اس‌اندگلوبال پلاتس اعلام کرده که این موسسه از ماه سپتامبر هزینه حمل نفت ایران را ثبت کرده است. بر اساس این گزارش اختلاف هزینه حمل نفت ایران نسبت به قیمت بازار در روز دوشنبه هفته جاری به ۳/ ۸ دلار در هر تن رسیده است و پیش‌بینی می‌شود با اجرای کامل تحریم‌ها، هزینه‌های حمل نفت ایران افزایش بیشتری یابد. یکی از کارشناسان بازار نفت در گفت‌وگو با پلاتس گفته است، اختلاف هزینه حمل نفت ایران با قیمت بازار بستگی به وضعیت روز بازار دارد. هزینه حمل باید به گونه‌ای باشد که هزینه‌های بیمه‌ای اضافه و ریسک‌های تجاری محدودیت تجارت در بنادر آمریکا را پوشش دهد. پلاتس پیش‌بینی می‌کند که با شروع تحریم‌ها صادرات روزانه نفت خام ایران حدود ۴/ ۱ میلیون بشکه در روزکاهش یابد. رقم باقیمانده هرچند نسبت به مقادیر صادرات نفت ایران در شرایط عادی بسیار کمتر است، اما از برآوردها و هدف‌گذاری دولت ترامپ برای تحریم نفت ایران نیز فاصله زیادی دارد.