دولت رقیب بخش‌خصوصی در صادرات برق است
این روزها با گرم شدن هوا باز هم موضوع کمبود تولید برق به یکی از معضلات جدی کشور مبدل شده است و وزارت نیرو که هنوز هم به عنوان یکی از بدهکاران بزرگ به پیمانکاران شناخته می‌شود، حالا باید به فکر تامین برق بیشتر و راهکاری برای گذران تابستان گرم سال ٩٦ باشد تا بدون خاموشی و فشار روی بخش‌ها همچون صنعت که همواره در این زمان‌ها مجبور هستند به نفع بخش خانگی بی‌برقی بکشند، باشد.
به گزارش بازتاب به نقل از اعتماد ، سال‌های سال است که وزارت نیرو قصد دارد تا با استفاده از توان بخش خصوصی میزان تولید برق کشور را افزایش دهد و در این راستا هم وعده‌های زیادی داده شده است اما نمی‌توان به این راحتی در کارنامه وزارت نیرو حرفی از عملکرد مثبت در بخش برقی زد چرا که هنوز فاصله بین تولید و مصرف برق زیاد است و با افزایش گرمای هوا مسوولان وزارت نیرو به فراخور حرف از احتمال خاموشی‌ها می‌زنند و معتقدند که مردم باید صرفه‌جویی کنند تا دچار خاموشی نشویم. این در حالی است که اگر در سال‌های گذشته از توان بخش خصوصی استفاده شده بود، امروز باید صادرات برق ایران در منطقه میزان قابل توجهی می‌بود.
گزارش‌ها نشان می‌دهد در برخی کلانشهرها و البته تهران روند مصرف به‌شدت رو به افزایش است. وزارت نیرو و شرکت توانیر، بارها خواستار کاهش مصرف در ساعات پیک مصرف برق شده‌اند. با این حال تاکنون رکورد مصرف برق با مصرف بیش از ٥٥ هزارمگاوات زده شده است. هشدارها بیشتر ازاین جهت است که اگر این روند مصرف ادامه یابد، ممکن است در ساعاتی از شبانه‌روز شاهد قطع برق باشیم.
یکی از مباحث مهم در این میان حضور بخش خصوصی در تولید و سهم‌گیری در صادارت برق است؛ موضوعی که در حال حاضر به خاطر انحصاری بودن حضور دولت در این بازار ایران، سهم اندکی را در این بخش دارد؛ موضوعی که بخش خصوصی معتقد است توان زیادی برای ورود به آن دارد و با وارد شدن بخش خصوصی به این فضا می‌توان به روزهای بدون خاموشی هم امید بیشتری داشت.
به گفته پیام باقری، رییس کمیته صادرات سندیکای صنعت برق«ما فقط از ٢٢٠ ساعت پیک مصرف تابستان عبورکردیم و عملا براى ٨٥٤٠ ساعت باقیمانده سال ظرفیت آزاد و بلااستفاده داریم. اگر تلفات شبکه کم شود مثل این‌است که همان میزان به ظرفیت تولید اضافه شده است. صادرات و واردات برق اتفاقا یکی از راهکارهای خروج از بحران کمبود برق با سرمایه‌گذارى به مراتب کمتر است مشروط بر اینکه موانع ورود بخش خصوصی به این موضوع برداشته شود. بحران کمبود برق پدیده جدیدى نیست و هر سال با گرم شدن هوا و استفاده فراگیر از وسایل سرمایشى پیک مصرف وجود دارد. ایام پیک مصرف در طول سال حدود ٢٢٠ ساعت در طول تابستان است که ما را با بحران کمبود برق و تهدید خاموشى مواجه می‌کند. با هر یک درجه افزایش دما بین ٥٠٠ تا ٧٠٠ مگاوات افزایش مصرف خواهیم داشت. در تابستان امسال با گرمای غیرقابل پیش‌بینی و زودتر از موعد مواجه شدیم، لذا این بحران زودتر از سنوات قبل به‌وقوع پیوست که منجر به افزایش میزان مصرف شده است.»
باقری ادامه می‌دهد: «در سال‌های گذشته پیک مصرف اواخر تیرماه و اوایل مردادماه اتفاق می‌افتاد اما به‌دلیل گرماى زودرس و البته متوسط دماى بیشتر از گذشته، امسال زودتر به ساعات پیک مصرف رسیدیم به‌گونه‌اى چهاردهم تیر ماه امسال با مصرف ٥٥ هزار چهارصد مگاوات یعنی ٦ هزار مگاوات بیشتر از سال گذشته در چنین روزى شاهد بالاترین رکورد مصرف برق بودیم. رشد مصرف همیشه در کشور معضل بوده و پدیده جدیدی نیست، اما با فشار یکطرفه به مصرف‌کننده مساله حل نمی‌شود. تردیدی نیست که مصرف انرژی در کشور ما بالاست، اما علت اصلى ارزان بودن منابع انرژى ما از جمله برق است. متوسط قیمت فروش برق در ایران کمتر از ٢ سنت است که در مقایسه با قیمت‌های جهانی در رده ارزان‌ترین‌ها قرار دارد.»
رییس کمیته صادرات سندیکای صنعت برق همچنین می‌گوید: «امروز قیمت برق در اروپا بین ١٠ تا ١٥ سنت است. در برخى کشورها حتى بیشتر بنابراین ما کشور مصرف‌گرایی در حوزه انرژی هستیم که باید این رویه را تغییر دهیم و صرفه‌جویى این منابع ارزشمند خدادادی را در دستور کار قرار دهیم. ولی به موازات اقداماتی هم باید توسط مسوولان و دستگاه هاى ذی‌ربط صورت پذیرد که ارتباطی به صرفه‌جویی ندارد. حال آنکه بیش از آن و به‌طور اثرگذار در مدیریت بحران کمبود برق در ساعات پیک به کمک ما می‌آیند. در سال‌های اخیر به‌طور متوسط ٦درصد افزایش مصرف برق در کشور داشته‌ایم. البته امسال در مقاطعی این رشد تقاضا به ١٠ درصد هم رسید. از ابتدای سال تاکنون بین ٧ تا ٨ درصد افزایش مصرف گزارش شده، یعنى بیش از متوسط سال‌های اخیردر حالی که هنوز صنعت ما در شرایط اوج دوران رونق قرار ندارد.»
وی با اعتقاد به اینکه اگر صنعت به رونق برسد سطح مصرف بالاتر هم خواهد رفت، تاکید می‌کند: «باید برای این کمبود هم چاره‌اندیشی اساسی کرد. یکى از راهکارهاى عملى همین صادرات برق یا به عبارت دقیق‌تر تبادل و تجارت برق است یعنى صادرات و واردات و ترانزیت برق است. متاسفانه امروز تبادل برق ما در قیاس با ظرفیت هاى تولید کشور بسیار ناچیز است و همان میزان ناچیز هم متعلق به بخش دولتی است. در حال حاضر در خوشبینانه‌ترین ٢٠ هزار مگاوات تبادل برق با کشورهاى همسایه داریم که ١٤٠٠ مگاوات آن صادرات و ٦٠٠ مگاوات آن واردات برق است و از این ١٤٠٠ مگاوات صادرات حدود١٠٠٠ تا ١١٠٠ مگاوات آن فقط به کشور عراق صادر می‌شود.»
مطالبات معوق خریداران برق
باقری به موضوع معوقات باقیمانده از خریداران برق نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «می‌دانید که وزارت نیرو مطالبات زیادی هم از این بابت از این کشور دارد که به سختی وصول می‌شود. حتی در مقطعی برق عراق را قطع کردند تا توانستند بخشی از مطالبات را وصول کنند، با این حال هنوز وزارت نیرو حدود ٨٠٠ میلیون دلار همچنان طلبکار است. شبکه برق ما به تمام کشورهایی که با آنها مرز خاکی داریم مستقل است. با دو کشور آذربایجان و ارمنستان مبادله برق داریم؛ یعنی هم صادرات برق داریم هم واردات. از ترکمنستان هم فقط برق وارد می‌کنیم و به کشورهاى عراق، ترکیه، افغانستان و پاکستان هم صادرات برق داریم اما نکته اینجاست که با توجه به ٧٦ هزار مگاوات ظرفیت نصب شده و ظرفیت‌ها و توانمندی‌هاى صنعت برق کشور، ٢ هزار مگاوات مبادلات برق با کشورهای همسایه عدد بزرگی نیست. این در حالی است که در همه برنامه‌های بالادستی به موضوع تبدیل شدن کشور به قطب برق منطقه به عنوان نقطه ثقل مرکز بازار برق اشاره شده است.»
وی ادامه می‌دهد: «وزارت نیرو امروز فقط به نیروگاه داران بخش خصوصی که بیش از پنجاه درصد برق را تولید می‌کنند، ١٤ هزار میلیارد تومان بدهی دارد. این سرمایه‌گذارى سنگین صورت می‌گیرد که ما فقط از ٢٢٠ ساعت پیک مصرف تابستان عبور کنیم و عملا براى ٨٥٤٠ ساعت باقیمانده سال ظرفیت آزاد و بلااستفاده داریم. در زمستان سال گذشته حداکثر بارى که از شبکه گرفتیم حدود ٣٣٠٠٠ مگاوات بود. یعنى تقریبا ٢٠٠٠٠ مگاوات کمتر از پیک تابستان سال قبل، به‌عبارتى حتى فارغ از رویکرد احداث نیروگاه جدید و صادرات برق آن، حتى اگر ١٠٠٠٠ مگاوات را برای ذخیره و اورهال نیروگاه‌ها در زمستان در نظر بگیریم، امکان صادرات الباقى ١٠٠٠٠ مگاوات برق مازاد در زمستان را به همسایگان شمالى داریم که اتفاقا پیک مصرف آنها در فصل سرما است چون سیستم گرمایشى آنها عمدتا بر پایه برق است. »
به گفته باقری «عراق، پاکستان، افغانستان، کشورهاى حاشیه خلیج فارس و حتى کمى آن‌طرف‌تر لبنان، سوریه و هندوستان هم از ما درخواست برق دارند؛ به‌عبارتی در مورد یک کسب و کار حداقل در کوتاه‌مدت
١٠ میلیارد دلاری بلکه بیشتر صحبت می‌کنیم که نه تنها تقویت تولید داخلی و اشتغال‌زایی را به دنبال دارد، بلکه به کسب ارزش افزوده مناسب و درآمدهاى ارزی معتنابه برای کشور منجر خواهد شد؛ ضمن اینکه با وابسته شدن کشورهاى همسایه و منطقه به برق ایران، قدرت چانه‌زنی دستگاه دیپلماسى کشور نیز در عرصه بین‌المللی بالا می‌رود. بنابراین اگر شبکه تبادل برق با همسایگان شمالى را پیش از این توسعه داده و از طریق آذربایجان و ارمنستان و گرجستان به شبکه برق روسیه متصل شده بودیم و اگر میزان صادرات برق به کشورهای همسایه را با ورود بخش خصوصی و سرمایه‌گذار به این عرصه گسترش داده بودیم، امروز نگران عدم وجود منابع مالى براى سرمایه‌گذاری‌های سنگین جهت احداث نیروگاه‌های جدید و متعاقبا بحران خاموشى در فصل گرما نبودیم و برق را وارد می‌کردیم. »
رییس کمیته صادرات سندیکای صنعت برق تاکید می‌کند: «در زمستان هم مازاد برق را به این کشورها صادر می‌کردیم، چراکه ما از همه مولفه‌های لازم برای تبدیل شدن به قطب برق منطقه برخورداریم. اولا انرژى ارزان و وافر براى تولید برق رقابتى در اختیار داریم. ثانیا از موقعیت جغرافیایی ممتاز برخورداریم. یعنى هم اختلاف دما از شمال به جنوب و هم اختلاف افق از شرق به غرب داریم. ثالثا در مرکز منطقه‌ای قرار گرفتیم که با حدود ٥٠٠ میلیون نفر جمعیت، تقاضای بالایی برای برق دارند و رابعا بخش خصوصی صنعت برق کشور از توانمندى و ظرفیت‌های اجرای قابل توجهى بهره مند است، هیچ کشور دیگرى را پیدا نمی‌کنید که همزمان همه این خصوصیات را داشته باشد. بنابراین یکى از راه‌هاى پوشش تقاضاى بالای کشور و عبور از چالش ساعات پیک، رفع موانع ورود بخش خصوصى به موضوع توسعه تبادل برق با کشورهای همسایه و منطقه به عوض صرف هزینه‌های سنگین برای احداث نیروگاه‌های جدید است.»
