دلیل اصلی جهش های ارزی در اقتصاد ایران چیست؟

اینطور به نظر می رسد که علت‌ اصلی جهش های ارزی در کشورمان، تضعیف تولید و فعالیت های اقتصادیِ مولد و در نقطه مقابل، اوج گیری فعالیت های سفته بازانه و غیرمولد و البته مخرب در فضای اقتصاد است. مساله ای که به طور خاص از سوی خبرگان و کارشناسان اقتصادی نیز بارها مورد اشاره قرار گرفته و بهتر است هر چه سریع تر بر پایه برنامه ای منسجم، با این موضوع مقابله شود و تا جای ممکن آسیب های ناشی از آن را برای اقتصاد و مردم کشورمان تقلیل داد.

بازتاب– یکی از مشکلات و چالش های اساسی و محوری کشورمان در حوزه اقتصادی که به نوعی بیماری مزمن نیز در سال های اخیر تبدیل شده، وقوع “جهش های ارزی” است. موضوعی که تورمی قابل توجه را بر بازارهای مختلف مالی و به طور خاص معیشت مردم وارد می کند و تا حد زیادی زندگی و رفاه مردم کشورمان را تحت‌الشعاع قرار می دهد.

البته که به دلیل مزمن بودن بحران جهش های ارزی در اقتصاد ایران، تاکنون ده ها مقاله و گزارش و تحلیل در مورد این پدیده نوشته شده و راهکارهایی نیز جهت درمان این بیماری مخرب برای اقتصاد ایران ارائه شده و می‌شود. با این حال، متاسفانه هنوز در عرصه میدانی شاهد تغییر خاصی نیستیم و حتی اینطور به نظر می رسد که وقوع جهش‌های ارزی، به یک واقعیت مسلم اقتصاد ایران نیز تبدیل شده است. در این راستا به تازگی قیمت دلار در بازار آزاد کشورمان به بیش از 40 هزار تومان رسیده است.

مساله ای که بلافاصله تاثیرات خود را در بازارهای طلا، خودرو، مسکن و دیگر بازارها نشان داد و گرانی های قابل توجهی را به بار آورد. در این میان، یک سوال اساسی مطرح می شود و آن این است که بالاخره علت اصلی وقوع جهش های ارزی در ایران چیست و متعاقبا راهکار مناسب جهت مقابله با این پدیده نیز چه می تواند باشد؟ در پاسخ به این پرسش، برخی، تحریم های گسترده بین المللی علیه ایران را عامل اصلی می دانند. برخی به سومدیریت داخلی اشاره دارند و تاکید می کنند که انفجار نقدینگی و عدم نظارت بر فعالیت های بانک ها، وقوع بحران های ارزی را به امری اجتناب ناپذیر در اقتصاد ایران تبدیل کرده است.

عده ای نیز مجموعه ای از علت های مذکور را مسبب اصلی وقوع جهش های ارزی معرفی می کنند. با این همه و از چشم اندازی کلی اینطور به نظر می رسد که علت اصلی این پدیده، تضعیف بنیان ها، تفکر و فضای تولید و کارآفرینی در اقتصاد و در عین حال جذاب ظاهر‌شدنِ بازارهای سفته بازی و دلالی است. به بیان ساده، اگر فردی بخواهد در کشور کار تولیدی انجام دهد، بایستی با سیلی از مشکلات در حوزه های تورم و فروش و هزینه های تولید که باثبات هم نیستند دست و پنجه نرم کند.

این در حالی است که همین فرد وقتی وارد بازار های سرمایه ای نظیر مسکن، خودرو، ارز، و یا طلا می شود، می‌تواند بدون هیچ زحمت و البته مخاطراتی، ثروت خود را حتی بعضا تا چند برابر شرایطی که قرار بوده کار تولیدی انجام دهد، افزایش دهد. از این رو، یک محاسبه ساده هزینه-فایده برای تولید کننده یِ ما به هیچ عنوان از منظر اقتصادی، فعالیت و کار تولیدی را به وی توصیه نمی کند.

در این شرایط؛ با تشویق روند سرازیر شدن سرمایه ها به سمت فعالیت های سوداگرانه و دلالی، شاهد اوج‌گیری مشکلات عدیده دیگر نیز در اقتصاد ایران خواهیم بودیم. اولا این مساله خود هجوم سرمایه ها به سمت بازارهای مالی نظیر طلا و ارز را به همراه دارد و وقوع جهش های قیمتی در آن ها را پُرتناوب تر و البته سریع تر می کند. موضوعی که در سطحی کلان، ناآرامی اقتصادی به شدت مخربی را برای اقتصاد ایران ایجاد می کند. جدای از این‌ها، همانطور که پیشتر نیز گفته شد، به دلیل این فعالیت های سوداگرانه، عده کثیری از مردم کشورمان بایستی بهای فعالیت های عده ای معدود را بدهند و تورم بیشتر در حوزه های مختلف زندگی اقتصادی خود نظیر مسکن، مواد غذایی، خودرو و دیگر نیازهای ضروری زندگی را تجربه کنند.

البته که این شرایط، ناامنی اقتصادی و فرار سرمایه ها از ایران را نیز تشدید می کند و در چشم اندازی کلان، اقتصاد ایران را نابود و حق ترسیم یک چشم انداز روشن و مشخص را از انسان ها سلب می کند. از این رو، اینطور به نظر می رسد که علت‌العلل وقوع جهش های ارزی در کشورمان، تضعیف گزاره تولید و فعالیت های اقتصادی مولد و در نقطه مقابل، اوج گیری فعالیت های سفته بازانه و غیرمولد و البته مخرب در فضای اقتصاد است.

مساله ای که به طور خاص از سوی خبرگان و کارشناسان اقتصادی نیز بارها مورد اشاره قرار گرفته و بهتر است هر چه سریع تر بر پایه برنامه ای منسجم، با این موضوع مقابله شود و تا جای ممکن آسیب های ناشی از آن را برای اقتصاد و مردم کشورمان تقلیل داد.