دست رفاقت علیه تحریم‌

رئیس‌جمهور کشورمان روز گذشته در صدر یک هیات بلند پایه اقتصادی و سیاسی به عراق سفر کرد. این سفر نویدبخش توافقات بسیار مهم اقتصادی و سیاسی میان ۲ کشور خواهد بود.

به گزارش بازتاب، روزنامه وطن امروز در چاپ امروز خود به بررسی سفر رئیس جمهور به عراق پرداخته است و نوشت: سفر روحانی به عراق نخستین سفر او از ابتدای حضور در جایگاه ریاست‌جمهوری اسلامی ایران است. پیش از این انتقادات گسترده‌ای نسبت به سفر نکردن روحانی به کشور مهم و تأثیرگذار عراق مطرح می‌شد. بزرگ‌ترین انتقاد مطرح شده، عدم استفاده از ظرفیت بزرگ و بی‌نظیر عراق برای کم‌اثر کردن فشار تحریم‌های آمریکا بود، بویژه اینکه پس از نقش‌آفرینی ویژه و محوری ایران در جریان مبارزه با تروریسم در منطقه و اذعان عراقی‌ها به اثبات برادری ایران در این مبارزه، زمینه‌ها برای ایجاد یک توافق و اتحاد اقتصادی و سیاسی در راستای تحکیم و تعمیق روابط ۲ کشور فراهم شد؛ روابطی که جمهوری اسلامی ایران می‌توانست با استفاده از آن و با فراغ بال، برنامه‌های خود برای مقاومت در برابر تحریم‌ها و کم اثر کردن فشار این تحریم‌ها را تدوین کند.

با این حال اما اولویت دیپلماسی محمدجواد ظریف در وزارت امور خارجه، تمرکز بر جلب حمایت آمریکا و اروپا بود. سیاست نگاه به غرب ظریف اما حالا نزدیک به ۱۰ ماه است که شکست خورده است؛ آمریکا از برجام خارج شده است. اروپا نیز به همه تحریم‌های آمریکا وفادار بوده و تعهدات برجامی خود را در عمل زیر پا گذاشته است. بسته اروپایی INSTEX نیز آنقدر بی‌مایه بود که حسن روحانی، محمدجواد ظریف و عباس عراقچی نیز نتوانستند انتقاد خود به اروپا به خاطر ارائه این بسته توهین‌آمیز را مطرح نکنند. شاید همین شکست دیپلماسی غربگرا و از موضوعیت افتادن کارکرد ظریف بود که دفتر حسن روحانی را واداشت طی ماه‌های اخیر کانال‌های موازی دیپلماسی راه‌اندازی کند.

اکنون اما تغییر در دیپلماسی دولت حسن روحانی با سفر پر سر و صدای او به عراق آشکار و اعلان شده است. هر چند محمدجواد ظریف نیز در این سفر حضور دارد اما به هر حال این تغییر نگرش به وضوح نشان می‌دهد دولت روحانی دست‌کم در شرایط فعلی و با این سفر این بار توجه به توافقات خارجی برای بهبود وضعیت اقتصادی و معیشتی داخلی را از تمرکز بر اروپا و آمریکا، به تمرکز بر جبهه مقاومت تغییر داده است. کارشناسان می‌گویند تکیه دیپلماسی اقتصادی دولت روحانی بر دستاوردهای جبهه مقاومت نشان‌دهنده آغاز حرکت ایران به سمت مقابله و ایستادگی در برابر فشار و تحریم‌های آمریکاست.

ظرفیت‌های بزرگ و کم‌نظیر اقتصادی عراق باعث شده کارشناسان اقتصادی، این کشور را دروازه دور زدن تحریم‌های ایران و رونق گرفتن تولید در کشور بدانند. از سوی دیگر، با سفر اخیر بشار اسد به تهران و دیدار او و روحانی و ابراز تمایل چندباره سوری‌ها به مشارکت ایران در ساختن سوریه، به نظر می‌رسد سوریه نیز یک بازار بزرگ برای رونق گرفتن تولید در ایران و ایجاد کسب‌وکار خواهد شد.

بر همین اساس کارشناسان معتقدند اگر دولت حسن روحانی دیپلماسی جدید اقتصادی خود را ادامه دهد و در میانه راه باز هم سراغ اروپا و آمریکا را نگیرد غیر از آنکه می‌تواند با تحکیم و گسترش روابط اقتصادی و سیاسی با جغرافیای مقاومت، یک بازار درهم‌تنیده اقتصادی با این کشورها ایجاد کرده و این بازار بزرگ را از هر گونه خطر در مصونیت نگه دارد، حتی می‌تواند در راستای تثبیت امنیت در این مناطق نیز یک گام بلند بردارد. حالا در چنین فضایی که عمده کارشناسان اقتصادی و سیاسی در ایران از سفر حسن روحانی به عراق استقبال می‌کنند.

دیروز روحانی به عراق رفت. او قبل از عزیمت به سمت بغداد در فرودگاه مهرآباد درباره اهداف سفر به عراق، گفت: روابط ایران و عراق یک روابط ویژه‌ای است، مردم ایران در طول سالیان گذشته در یک آزمایش بزرگی سربلند بودند و آن اینکه مردم منطقه هر کجا مشکلی پیدا کردند و از ملت و دولت ایران کمک خواستند، مردم و دولت ایران با همه توان به کمک آنها شتافتند.

روحانی تاکید کرد: ما در روزهای بسیار سخت کنار مردم عراق بودیم و امروز نیز که روزهای صلح و امنیت این کشور است، باز هم در کنار ملت عراق هستیم.

وی با بیان اینکه زمینه همکاری‌های ۲ کشور بسیار زیاد است، به سفر رئیس‌جمهور عراق به ایران و همچنین سفر هفته گذشته رئیس مجلس این کشور به ایران اشاره کرد و افزود: رفت‌وآمدهای بسیار زیادی بین مسؤولان عالیرتبه انجام شده و در حال انجام است. روحانی ادامه داد: امروز روابط اقتصادی ما حدود ۱۲ میلیارد دلار در سال است و این روابط را براحتی در سال‌های آینده می‌توانیم به ۲۰ میلیارد دلار برسانیم. عراق بسیاری از نیازهایش را می‌تواند از ایران تأمین کند، ایران نیز می‌تواند نیازهایش را از عراق تأمین کند.

رئیس‌جمهور با اشاره به حضور تجار و بازرگانان در این سفر، گفت: در بغداد یک نشست و فروم اقتصادی برگزار خواهد شد، علاوه بر این با عشایر و نخبگان و سیاسیون عراق هم ملاقات خواهیم داشت و همچنین به زیارت حرمین شریفین در کربلا و نجف مشرف خواهیم شد.‌

دیدار با برهم صالح

روحانی به محض ورود به عراق به کاظمین رفت و به زیارت حرمین شریفین حضرت امام موسی کاظم (ع) و حضرت امام محمدتقی (ع) مشرف شد. او سپس به بغداد رفت و در کاخ قصرالسلام بغداد مورد استقبال رسمی برهم صالح، رئیس‌جمهوری عراق قرار گرفت. روحانی پس از دیدار با برهم صالح در نشست خبری مشترک با رئیس‌جمهور عراق گفت: از ملت و دولت عراق برای میهمان‌نوازی هیأت ایرانی برای اقامت ۳ روزه تشکر می‌کنم. احساس ما در عراق احساس بودن در وطن خودمان است و روابط ۲ ملت مربوط به هزاران سال می‌شود. وی ادامه داد: این روابط و علایق دینی، فرهنگی، تاریخی و منطقه‌ای چیزی نیست که بتوانیم از آن فاصله بگیریم و همواره علاقه‌مندیم این روابط را استحکام بخشیم. گفت‌وگوی بسیار خوبی با رئیس‌جمهور محترم جناب برهم صالح داشتیم و من در کل این مذاکرات نقطه تفاوت و اختلاف را اصلاً ندیدم.

روحانی گفت: استفاده از پول‌های ملی ما را از ارزهای خارجی بی‌نیاز می‌کند. رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: رابطه ایران و عراق به نفع ۲ ملت است و ما در هیچ شرایطی نخواهیم گذاشت مسیر و سیر تحول مثبت خود را طی نکند. در تمام زمینه‌ها در تجارت، سرمایه‌گذاری، ایجاد شهرک‌های صنعتی مشترک، بازارچه‌های مرزی، روابط گردشگری بین ۲ کشور، از جمله زائران ۲ کشور و همچنین در زمینه‌های برق، گاز، نفت، بانک، خدمات فنی و مهندسی و در جاده، راه‌آهن و راه‌های آبی از جمله اروندرود و مسائلی چون محیط‌زیست بین ۲ کشور و روابط سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی ظرفیت لازم را برای همکاری مشترک داریم.

روحانی تصریح کرد: هر ۲ کشور در طول سال‌های گذشته با مساله برخورد با تروریسم مواجه بودیم و ما بسیار خوشحالیم که در روزهای سخت در کنار ملت و ارتش عراق بودیم. ما کشور عراق را یک کشور مهم در منطقه خودمان می‌دانیم که می‌تواند نقش بسیار مهمی را در امنیت منطقه و روابط نزدیک کشورهای منطقه ایفا کند.

رئیس‌جمهور بیان داشت: ما می‌خواهیم با عراق ۲ کشور بسیار نزدیک و متحد باشیم نه اینکه علیه یکدیگر متحد باشیم، بلکه متحد باشیم دیگر کشورهای منطقه را بین خود جذب کنیم. برای ما ثبات، امنیت و دموکراسی در عراق بسیار اهمیت دارد و می‌دانیم عراق باثبات موجب امنیت و ثبات در منطقه خواهد شد.

وی در خاتمه گفت: نکته آخر که تکرار خواهم کرد تشکر از مردم عراق به دلیل میهمان‌نوازی بویژه در مراسم اربعین نسبت به ملت ایران است. برای این سفر اهمیت زیادی قائل هستیم. از مقامات عراقی از جمله آقای رئیس‌جمهور تشکر می‌کنیم و امیدواریم روزبه‌روز شاهد علاقه بین ۲ ملت برادر و دوست یعنی ایران و عراق باشیم.

برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق نیز در این نشست تصریح کرد: توافقات بسیار مهمی با ایران انجام خواهیم داد. بعد از ظهر دیروز حسن روحانی با عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق نیز دیدار کرد.

در جریان دیدار حسن روحانی و عادل عبدالمهدی، طرفین ۵ سند همکاری امضا کردند. حسن روحانی پس از دیدار با عبدالمهدی، در نشست خبری با نخست‌وزیر عراق گفت: ایران اعلام می‌کند برای ویزا مبلغی را دریافت نمی‌کند و طرف عراقی هم پس از این اعلام ایران، اعلام می‌کند او هم مبلغی را برای ویزا دریافت نخواهد کرد.

وی افزود: ما راجع به ویزا بحث کردیم. در شرایط فعلی طرف عراقی ترجیح می‌دهد فعلاً ویزا اجرا شود و بین ۲ کشور باشد اما مبلغی برای ویزا دریافت نشود و این یک هدف است در تسهیل روابط ۲ ملت.

گزارش غربی‌ها از سفر روحانی به عراق

ارزیابی رسانه‌های آمریکایی و اروپایی از سفر حسن روحانی به عراق قابل تأمل است. در ادامه بخش‌هایی از تحلیل خبرگزاری فرانسه، آسوشیتدپرس و رویترز و همچنین شبکه الجزیره قطر را به نقل از خبرگزاری ایرنا می‌خوانیم.

خبرگزاری فرانسه: بغداد تحت فشار واشنگتن برای محدود کردن روابطش با ایران، بویژه بعد از خروج آمریکا از توافق برجام قرار دارد. عراق با معافیت‌های محدودی برای تداوم خرید برق و گاز طبیعی از ایران مواجه است و واشنگتن از بغداد خواسته است برای کسب استقلال در حوزه انرژی با شرکت‌های آمریکایی همکاری کند. بعد از ترکیه، ایران اصلی‌ترین تأمین‌کننده کالاهای وارداتی به عراق از جمله خودرو، گاز طبیعی، لوازم خانگی و سبزیجات است. ایران روابط نزدیک اما پیچیده‌ای با عراق دارد و دارای نفوذ عمیقی بین گروه‌های سیاسی شیعه در این کشور است.

آسوشیتدپرس: تهران حضور نظامی آمریکا در همسایگی خود در عراق را یک تهدید قلمداد می‌کند و این امر می‌تواند نفوذ ایران در بغداد را کاهش دهد. سال گذشته صادرات ایران به عراق تقریباً ۹ میلیارد دلار بود. تهران امیدوار است حجم تجاری حدود ۱۳ میلیارد دلاری بین ۲ کشور همسایه را به ۲۰ میلیارد دلار افزایش دهد. به علاوه تقریباً ۵ میلیون گردشگر که با اهداف مذهبی بین ۲ کشور تردد می‌کنند تقریباً سالانه ۵ میلیارد دلار درآمدزایی می‌کنند. ایرانی‌ها و عراقی‌ها از امکان مقدس شیعه در ۲ کشور بازدید می‌کنند.

رویترز: ایران مصمم است روابط برادرانه خود با کشور همسایه عراق را تحکیم بخشد.

الجزیره انگلیسی: رئیس‌جمهوری ایران به منظور «گسترش روابط با عراق» در بغداد به‌سر می‌برد. پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، دیگر امضاءکنندگان توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بین ایران و قدرت‌های غربی تلاش می‌کنند این توافق را حفظ کنند. اروپایی‌ها وعده داده‌اند به شرکت‌های مراوده‌کننده با ایران تا زمان پایبندی تهران به توافق کمک کنند. ایران تهدید کرده اگر قدرت‌های اروپایی برای حفظ منافع اقتصادی ایران تلاش نکنند، از توافق خارج می‌شود. سفر روحانی حامل پیامی قوی به آمریکا است و مقام‌های ایران و عراق امیدوارند آمریکا این پیام را درک کند.