دستور رئیس جمهور تاجیکستان در مورد زبان فارسی

«امام علی رحمان»، رئیس جمهوری تاجیکستان، به مناسبت روز زبان، از مشکلات قواعد املای زبان تاجیکی گفت و خواستار تهیه قواعد جدیدی برای نگارش زبان تاجیکی و تصویب آن تا سال ۲۰۲۰ میلادی شد. در کشور فارسی زبان تاجیکستان، مردم فارسی را با خط روسی سیریلیک می خوانند و می نویسند.

به گزارش رسانه های محلی، «امام علی رحمان»، رئیس جمهوری تاجیکستان، روز چهارم اکتبر (۱۲ مهر)، به مناسبت روز زبان در تاجیکستان، در دیدار با زبان‌شناسان از مشکلات قواعد املای زبان تاجیکی صحبت کرد و از سهل‌انگاری برخی نهادهای علمی انتقاد کرد. این در حالی است که تغییر در قواعد املای تاجیکستان از زمان استقلال این کشور دو بار اعمال شده است.

به گفته امام علی رحمان، کتاب صرف و نحو زبان تاجیکی ۵۰ سال قبل نوشته شده و پاسخگوی نیاز جامعه امروز نیست که موجب سردرگمی در نحوه نوشتن کلمات و واژه‌ها می‌شود.

وی افزود: واضح و روشن نبودن بندهای قواعد زبان و بحث و نظرات پیرامون آن بر سطح سواد مردم، به ویژه جوانان، تأثیر منفی گذاشته است. اما به عقیده زبان‌شناسان، مشکل این است که حکومت به جز شعار دادن، اقدامی جدی برای بهبود قواعد املای زبان و وضعیت آن انجام نمی دهد.

**مشکل قواعد املای زبان؛ یافتن راه حل

بارها قانون و املای زبان تاجیکی تغییر یافته اما به گفته زبان‌شناسان، هنوز هم مشکلات آن برطرف نشده است حتی بحث ها به این مشکلات افزوده است.

رئیس جمهوری تاجیکستان در ادامه صحبت های خود تاکید کرد که قواعد املای زبان تاجیکی تنها برای دانشمندان و عالمان نیست باید برای همه اقشار جامعه قابل فهم باشد.

وی دستور داده است که متون تمامی فرهنگهای گذشته زبان فارسی و کتب جدید باید به شکل رایانه ای تدوین وارائه شود، ازاین رو ضرورت ارائه گزینه رایانه ای کتابهایی نظیر لغت فرس، غیاث الغلات، برهان قاطع، فرهنگ رشیدی، فرهنگ جهانگیری، فرهنگ آننادراج، بهارعجم، فرهنگ زبان تاجیکی و لغتنامه علی اکبر دهخدا وجود دارد.

به گفته برخی زبان شناسان، فهم این قواعد در مدارس برای کودکان و مردم عادی دشوار است و باید راه حلی برای این موضوع یافت.

** دلیل عدم تمایل مردم دیگر کشورها برای یادگیری زبان تاجیکی

ظاهرا، پیچیدگی ها در املای تاجیکستان، نه تنها برای شهروندان این کشور، بلکه برای مردم دیگر کشورها، که خواهان فراگیری زبان تاجیکی هستند، به مانعی بزرگ تبدیل شده است. همچنین مشکل دیگر، برتری زبان روسی نسبت به زبان تاجیکی است.

در پاسخ به این سؤال، که چرا برخی از مقامات بلندپایه در سخنرانی ها از واژگان عمومی و ساده استفاده می‌کنند، باید گفت که طبق قانون، پیش از انتصاب یک فرد به مقامی دولتی، ابتدا سطح دانش زبان وی سنجیده می شود. اما، برخی از آنها از طرق مختلف و گوناگون صاحب این مقام شده و دانش کافی در زبان دولتی را ندارند.

از سال ۱۹۸۹ میلادی، املای زبان تاجیکی دو بار تغییر یافته است و آخرین تغییر در قواعد املای زبان تاجیکی، سال ۲۰۱۱ از طرف حکومت تاجیکستان تایید شد.

برخی از زبان‌شناسان می گویند که هشت سال پیش در تغییر قواعد املای تاجیکی، تحقیقاتی انجام نشد و نظرات مردم در نظر گرفته نشد؛ این بار اما پیشنهادات مردم نیز باید مورد بررسی قرار گیرد.

دستور رئیس جمهوری تاجیکستان به اصلاح قواعد املای زبان تاجیکی در حالی اعلام شد که برخی از زبان‌شناسان می‌گویند که تغییر پیوسته املا به نفع کشور نیست.

بحث پیرامون املای زبان تاجیکی و پیشنهاد برای اصلاح آن سال ها ادامه دارد؛ این کشمکش ها از آنجا نشات می گیرد که مطبوعات در نوشتن مطالب از اشکال مختف املایی استفاده می کنند.

در این میان، بحث درمورد نام زبان که “تاجیکی” باشد یا “فارسی” بر همه تلاش بر سر صرف و نحو آن برتری می‌یابند و توجه ها را به سمت دیگر می‌برد، که بیشتر مربوط به تاریخ است.

قانون زبان در تاجیکستان نخست بار، ماه ژوئیه سال ۱۹۸۹ تصویب شد و نوشتار جدید آن از طرف مجلس این کشور در تاریخ پنج اکتبر سال ۲۰۰۹ صورت گرفته، بنابراین روز پنج اکتبر به عنوان روز زبان تاجیکی نامگذاری شده است.

تاجیکستان با بیش از ۹ میلیون نفر جمعیت با کشورهای چین ، قرقیزستان، ازبکستان و افغانستان همسایه است. این کشور ۲۸ سال پیش، به دنبال فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به استقلال رسید.