دستورکارهای سفر امیرعبداللهیان به روسیه؛ تنش‌های اخیر شمالغرب در مذاکرات تهران-مسکو چه جایگاهی دارد؟
حسن امیرعبداللهیان سه‌شنبه در رأس هیئتی وارد مسکو شد. وی در این سفر که در ادامه رایزنی‌های معمول دو کشور انجام شده است، قرار است با مقام‌های روس، از جمله همتای خود گفتگو کند. با توجه به تحولات اخیر در قفقاز، سفر وزیر امور خارجه ایران به مسکو از اهمیت خاصی برخوردار است.
«بازتاب»؛ آرش صفار- وزیر امور خارجه، «حسین امیرعبداللهیان»، سه‌شنبه به روسیه سفر کرد و در مسکو مورد استقبال مقام‌های وزارت خارجه روسیه و «کاظم جلالی»، سفیر ایران قرار گرفت.
این نخستین سفر وزیر امور خارجه ایران به روسیه، بعد از آغاز فرایند عضویت کامل ایران در سازمان همکاری شانگهای و اولین دیدار امیرعبداللهیان از مسکو، بعد از آغاز به کار دولت «سید ابراهیم رئیسی» است.
انتظار می‌رود در این سفر که به دعوت «سرگئی لاورف»، وزیر خارجه روسیه انجام شده است، دو طرف در خصوص مذاکرات وین در خصوص توافق هسته‌ای، مناسبات در دریای خزر، افغانستان، تحولات خاورمیانه و اوضاع قفقاز گفتگو کنند.
در این میان با توجه به افزایش تنش‌ها میان ایران و آذربایجان و احتمال تغییر در مرزها، تحولات قفقاز اهمیت بسزایی دارد.
امیرعبداللهیان در بدو ورد به مسکو در پاسخ به خبرنگاران در خصوص برنامه‌ها و اهداف سفر به مسکو، ضمن ابراز امیدواری از جهش و ارتقای همکاری‌ها میان ایران و روسیه، تأکید کرد که تهران انتظار دارد که مسکو نسبت به هر گونه تغییر احتمالی در مرزها، فعالیت‌های تروریستی و حضور اسرائیل در منطقه حساس باشد.
این سفر در حالی صورت می‌گیرد که اوضاع قفقاز بیش‌ازپیش پیچیده شده است؛ اگرچه در فضای داخلی به ویژه به احتمال تغییرات مرزی در قفقاز تمرکز شده است، تهران این تحولات در بستری ژئوپلیتیکی می‌نگرد که زمینه‌ساز شکل‌گیری تهدیدات امنیتی است.
علیرغم تعمیق روابط جمهوری آذربایجان با اسرائیل و توسعه نفوذ و حضور ترکیه در قفقاز، بسیاری بر این باور هستند که همچنان روسیه نقش کلیدی در مناسبات این منطقه را دارا است.
«رحمان قهرمان‌پور»، تحلیل‌گر سیاست خارجی در حساب توییتری خود نوشت «شاه‌کلید بحران کنونی قفقاز، روسیه است و همه راه‌ها به مسکو ختم می‌شود. ایجاد راه مواصلاتی زنگزور هم در نهایت به خواست و میل مسکو بستگی دارد و احتمالا با گرفتن امتیازات بزرگی از باکو و تعلیق عادی‌سازی روابط ایروان-آنکارا، به صورت ناقص و تحت نظارت خود با ایجاد آن موافقت خواهد کرد».
این تحلیل‌گر ضمن اشاره به این که ادامه سیاست سنتی ایران در قفقاز –حفظ توازن- دشوار است، به این مسئله اشاره می‌کند که ایران از رفتار روسیه در جنگ 2020 غافلگیر شد.
او معتقد است موازنه استراتژیک قبلی در قفقاز جنوبی به هم خورده و در بازی جدید روسیه با منافع ترکیه همراهی بیش‌تری دارد و ایران باید به فکر زمین بازی جدید باشد.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد در سوریه نیز همکاری‌ها و روابط ایران-روسیه نیازمند تنظیم مجدد است؛ «محمود شوری» کارشناس روسیه بر این باور است که «بعد از فروکش بحران سوریه، ارزش افزوده ایران برای روسیه به پائین‌ترین حد خود رسیده است. روس‌ها با سایر کشورها بر اساس ارزش افزوده‌ای که برای آن‌ها به صورت مقطعی –و نه دراز مدت- دارند، تعامل می‌کنند. در سیاست نگاه به شرق توجه به این موضوع ضروری است».
به توجه به آنچه گفته شد، هر چند ایجاد «جهش در روابط دو کشور» دور از انتظار است، باید دید در این شرایط آیا سفر امیرعبداللهیان به روسیه می‌تواند منجر به هماهنگی دو کشور در خصوص تحولات محیط پیرامونی شود؟
