دستاوردی از جنس مدیریت بحران

سازمان مدیریت بحران کشور، از جمله دستگاه‌هایی است که پس از پیروزی انقلاب اسلامی تأسیس شده و گرچه کمتر از یک دهه از تأسیس آن می‌گذرد اما تلاش کرده اقدامات قابل توجهی در حوزه ساماندهی دستگاه‌های مؤثر در مخاطرات و ارتقا ایمنی انجام دهد، اقداماتی که رئیس این سازمان به تشریح آن پرداخته است.

اسماعیل نجار درباره دستاوردهای سازمان مدیریت بحران کشور از زمان تأسیس تاکنون، اظهار کرد: همانطور که می‌دانید در گذشته سازمانی که متولی واحد حوادث و بلایای طبیعی باشد وجود نداشت و به همین دلیل دستگاه‌های مختلف هرکدام در حوزه وظایفی که داشتند اقداماتی را انجام می‌دادند، که همین موضوع سبب ناهماهنگی‌هایی شده بود. در این شرایط سازمان مدیریت بحران کشور تأسیس شد و مسئولیت هماهنگی و انسجام دستگاه‌های مختلف و مسئول به هنگام بحران‌ها و مخاطرات طبیعی را برعهده گرفت.

وی با بیان اینکه سازمان مدیریت بحران کشور یکی از دستاوردهای انقلاب اسلامی است، گفت: در سال ۱۳۸۶ با بهره‌گیری از تجربیات فاجعه زلزله بم و استفاده از تجارب و دانش سایر کشورهای حادثه‌خیز جهان، لایحه تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور از جانب وزارت کشور وقت تقدیم دولت شد و پس از تصویب هیئت وزیران، در همان سال به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به این ترتیب اولین قانون جامع درخصوص مدیریت سوانح طبیعی در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی شکل گرفت.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه این قانون در اواخر خرداد سال ۱۳۸۷ به دولت وقت ارسال و پنجم تیرماه همان سال توسط رئیس جمهور وقت برای اجرا به وزارت کشور ابلاغ شد، گفت: از آن زمان فعالیت سازمان مدیریت بحران کشور به طور رسمی آغاز شد.

نجار در مورد تشکیلاتی که پس از اجرای قانونی تشکیل سازمان مدیریت بحران کشور ایجاد شد، خاطرنشان کرد: شورای عالی مدیریت بحران به ریاست رئیس جمهور، قائم مقامی وزیر کشور و عضویت معاون اول قوه قضائیه و یکی از نواب رئیس مجلس شورای اسلامی و عضویت ۱۳ وزیر و رؤسای ۱۳ سازمان، نهاد و فرماندهان نیروهای نظامی و انتظامی به منظور هماهنگی کلیه دستگاه‌ها و نهادها و تصویب و اجرای سیاست‌ها و برنامه‌های کلان کشور عالی‌ترین سطحی است که در حوزه بحران و مدیریت مخاطرات طبیعی ایجاد شد.

وی ادامه داد: در سطح بعدی سازمان مدیریت بحران کشور به ریاست معاون وزیر کشور قرار دارد که جلسات شورای هماهنگی مدیریت بحران کشور به ریاست رئیس سازمان مدیریت بحران کشور و با حضور ۱۴ نفر از معاونین وزرا و رؤسای دستگاه‌های ذیربط در آن برگزار می‌شود. در مراحل بعدی نیز شورای هماهنگی مدیریت بحران استان به ریاست استاندار و اعضای متناظر استانی شورای هماهنگی مدیریت بحران کشور قرار دارند.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه این سازمان اقدام به مسئول سازی دستگاه‌های مختلف کرده است، گفت: مخابرات و ارتباطات، بهداشت و درمان، خشکسالی، سرمازدگی، مخاطرات کشاورزی و منابع طبیعی، حمل و نقل، شریان‌های حیاتی، بلایای جوی و طوفان، تشکل‌های مردم نهاد، بیمه، بازسازی و بازتوانی، تأمین و توزیع ماشین آلات، آواربرداری ساختمان‌ها، آتش نشانی، مواد خطرناک و انتقال و تدفین متوفیان، امنیت و انتظامات، سیل و مخاطرات دریایی، برق، آب و فاضلاب، تأمین سوخت و مواد نفتی، مخاطرات زلزله، لغزش لایه‌های زمین، ابنیه، ساختمان و شهرسازی، تأمین مسکن، مخاطرات زیست محیطی، آموزش و اطلاع رسانی و امداد و نجات و آموزش همگانی کارگروه‌های ۱۴ گانه ای هستند که دستگاه‌های مختلف کشور در یک یا چند مورد آن فعالیت دارند.

وی در مورد دستاوردهای مدیریت بحران نیز گفت: تصویب اولین قانون جامع درخصوص مدیریت سوانح طبیعی در ایران بعد از انقلاب ۱۳۵۷ خود یک دستاورد محسوب می‌شود، طی این مدت با تشکیل سازمان، مدیریت بحران که در گذشته تنها به عنوان یک موضوع در مرحله مقابله پیگیری می‌شد و نگاه علمی در این زمینه وجود نداشت در چهار مرحله پیش بینی و پیشگیری، آمادگی، مقابله و بازسازی و بازتوانی مورد توجه قرا ر گرفته است.

نجار از گسترش شبکه‌های شتاب نگاری و لرزه نگاری به عنوان یکی دیگر از این دستاوردها یاد کرد و گفت: قبل از انقلاب حدود سه ایستگاه لرزه نگاری در کشور وجود داشت اما در حال حاضر حدود ۱۱۰۰ ایستگاه شتاب‌نگاری و حدود ۱۷۰ ایستگاه لرزه نگاری در سطح کشور فعال است.

به گفته رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، نوسازی، مقام سازی و توسعه و تجهیز گسترده مدارس کشور از دیگر دستاوردها محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: آموزش مردم، فرمانداران، بخشداران، شهرداران، مدیران بحران سراسر کشور و سایر مسئولان ذیربط در زمینه مدیریت بحران به صورت مستمر نیز به صورت مستمر انجام شده است در حالی که در گذشته به مقوله آموزش کمتر توجه می‌شد.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور اجرای طرح خانواده آماده در برابر مخاطرات با همکاری هلال احمر را نیز از جمله دیگر دستاوردها برشمرد و گفت: تا سال ۱۴۰۰، ۲۵ میلیون خانواده ایرانی آموزش‌های لازم را در زمینه‌های مختلف مدیریت بحران کسب خواهند کرد که تاکنون برخی از این افراد تحت آموزش قرار گرفته اند.

نجار با بیان اینکه سازمان مدیریت بحران به روند بازسازی و بازتوانی توجه ویژه ای داشته و در این زمینه مؤثر عمل کرده است، گفت: در همین راستا نیز از زمان تشکیل این سازمان تا کنون خدمت رسانی در بخش جبران خسارات کشاورزی افزایش چشمگیری داشته و میلیاردها تومان اعتبار برای امهال تسهیلات دریافتی کشاورزان خسارت دیده طی سال‌های ۹۲ تا ۹۷ هزینه شده و حمایت‌های مالی در جهت توسعه وترویج فرهنگ بیمه در بخشهای کشاورزی ومسکونی نیز ارائه شده است.

وی با بیان اینکه بیش ۲۵ هزار و ۵۵۳ میلیارد ریال به صندوق بیمه کشاورزی طی سالهای ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۷ تخصیص داده شده است. افزود: همچنین مبلغ ۶۰ میلیارد ریال برای پوشش بیمه‌ای واحدهای مسکونی مدد جویان تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره)، در برابر مخاطرات طبیعی در سال ۹۴ هزینه شده است.

به گفته رئیس سازمان مدیریت بحران کشور ۳.۵ میلیارد ریال نیز به منظور پوشش بیمه‌ای حدود ۵۰۰ هزار واحدهای شهری و روستایی استان گلستان در سال ۸۷ هزینه شده که نتایج خوبی نیز داشته است.

وی به گسترش پایگاه‌های چند منظوره مدیریت بحران اشاره کرد و گفت: در سال‌های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی چنین فضاهایی وجود نداشت اما باز آغاز فعالیت سازمان مدیریت بحران کشور ۱۴۸ پایگاه چند منظوره مدیریت بحران از ۱۰۰۰ پایگاه در مناطق شهری احداث شده و در آینده شبکه گسترده نامتمرکز و در عین حال یکپارچه برای هماهنگی و ارتقا سطح عملیات مقابله و افزایش آمادگی مردم و مسئولان برای مواجهه با مخاطرات طبیعی احداث خواهد شد، ضمن اینکه ۱۱۸ پایگاه چند منظوره مدیریت بحران نیز در دست احداث است.

وی با بیان اینکه مراکز کنترل و مدیریت مخاطرات طبیعی نیز گسترش یافته است، گفت: ۱۹ مرکز کنترل و مدیریت مخاطرات طبیعی از ۳۱ مرکز مصوب در مراکز استان‌های کشور به منظور تقویت زیر ساخت مدیریت بحران در کشور احداث شده است. همچنین مکانی برای فرماندهی واحد در زمان وقوع مخاطرات طبیعی و همچنین احداث مرکز کنترل و مدیریت مخاطرات طبیعی کشور در زمینی به مساحت ۸.۵ هکتار در محدوده شهر آفتاب در حال ساخت است.

نجار با بیان اینکه توجه به بازتوانی افراد آسیب دیده در حوادث امر مهمی است که از سوی سازمان مدیریت بحران کشور مورد توجه قرار گرفته است، گفت: تهیه و تدوین طرح جامع ملی بازتوانی کشور و ابلاغ آن به دستگاه‌های متولی امر بازتوانی در سال ۹۳ و استاندارد سازی بازتوانی روانی با شماره ملی ۲۱۶۸۲. و تدوین استاندارد مدیریت مخاطرات – بازتوانی جسمی با مشارکت سازمان ملی استاندارد طی این مدت انجام شده است.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور ادامه داد: گنجاندن مفاهیم مدیریت بحران به صورت علمی در دروس دانشگاهی و مدارس برای نخستین بار در کشور انجام شد. قبل از انقلاب اسلامی مدیریت بحران با نگاه پاسخ محور مورد ارزیابی قرار می‌گرفت به همین دلیل مطالب مناسبی در دانشگاه‌ها و مدارس در این خصوص وجود نداشت اما امروزه به صورت رشته تحصیلی، دروس اجباری و اختیاری در دانشگاه‌ها ارائه شده و در مدارس نیز مطالب مختلف در این زمینه در دروس مختلف لحاظ شده است که می‌توان در این خصوص به درس آمادگی – دفاعی اشاره کرد.

وی با بیان اینکه قانون بیمه همگانی حوادث نیز طی این مدت اجرایی شده است، گفت: تهیه پیش نویس لایحه بیمه اجباری اماکن مسکونی کشور در برابر مخاطرات طبیعی با همکاری بیمه مرکزی اجرایی شده و با فراهم شدن تمامی زیرساخت‌ها پیش بینی می‌شود که در سال‌های آینده فراگیر شود.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه اجرای طرح‌های پیشگیرانه در موضوعات سیل، سرمازدگی و … در راستای کاهش آثار اینگونه حوادث اجرایی شده است، گفت: در بسیاری از شهرها و آبادی‌های کشور در معرض سیلاب نسبت به اجرای دیوارهای حفاظتی سیل و سیل بند و نیز ساماندهی رودخانه‌ها اقدام شده است، همچنین ایجاد سیستم هشدار و پاسخ سریع زلزله، سیل، طوفان و سونامی شامل سیستم‌های قطع خودکار جریان گاز، آب، برق و … نیز اجرایی شده که البته باید فراگیر شود و در حال حاضر تنها در شهر تهران در حال اجراست.

نجار به تجهیز دستگاه‌های امدادی و اجرایی به امکانات پیشرفته و به روز از جمله بالگرد اشاره کردو گفت: در این بخش می‌توان به برخورداری جمعیت هلال احمر از ۲۵ فروند بالگرد و سازمان اورژانس کشور از ۱۶ فروند بالگرد اشاره کرد. همچنین در این مدت تدوین و اجرای برنامه جامع تأمین آب، برق، سوخت و … در زمان وقوع حوادث در مراکز جمعیتی مهم کشور با همکاری دستگاه‌های ذیربط انجام شده و در سوانح به وقوع پیوسته اجرایی شده که منجر به هماهنگی و تسریع در خدمت رسانی شده است.

وی با بیان اینکه طراحی و راه اندازی سیستم نرم افزاری جامع مدیریت بحران سما برای مستند سازی و تجزیه و تحلیل حوادث و بلایای طبیعی به عنوان روشی برای ارتقای سیستم مدیریت بحران در سال‌های اخیر انجام شده است، گفت: در این سامانه بارگذاری گزارشات به صورت مستمر توسط استان‌های سراسر کشور انجام می‌شود.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور ادامه داد: قبل از پیروزی انقلاب اسلامی از ظرفیت سازمانها و تشکلهای غیر دولتی در کاهش آسیب پذیری کشور استفاده نمی‌شد اما امروزه بیشتر اقدامات در زمینه‌های مختلف مدیریت بحران از جمله بازسازی اماکن مسکونی توسط مردم انجام می‌شود.

نجار از بهره گیری از توان و ظرفیت نیروهای نظامی و انتظامی در چرخه مدیریت بحران خبرداد و گفت: نیروهای نظامی و انتظامی در امور امنیتی با برنامه ریزی از هنگام بروز حوادث و سوانح تا مراحل بعدی بکارگیری می‌شوند.

وی تعیین استان‌های معین در زمان وقوع حوادث را از جمله دیگر دستاوردها برشمرد و گفت: تجهیزات امداد و نجات در مناطق مختلف کشور برای استفاده و بهره گیری در زمان وقوع حوادث تأمین شده است و این درحالی است که قبل از پیروزی انقلاب اسلامی برنامه ریزی مستمر و ثابت وجود نداشت اما در حال حاضر سازمان امداد و نجات و سازمان اورژانس کشور از تجهیزات مناسبی بهره مند هستند.

نجار ادامه داد: ایجاد بانک اطلاعات تشکلهای تخصصی مردم نهاد مرتبط با مدیریت بحران بمنظور آشنایی، ارتقا و استفاده از ظرفیت تشکلهای مردم نهاد در چرخه مدیریت بحران، تقسیم امور مدیریت بحران به صورت تخصصی به دستگاه‌های اجرایی و وظیفه مند شدن وزارتخانه و سازمان‌های تخصصی برای انجام امور تخصصی و رسیدگی به نیازهای آسیب دیدگان از جمله دیگر اقدامات انجام شده است.

رئیس سازمان مدیریت بحران کشور افزود: در این دوره همکاری‌های بین المللی نیز از طریق انعقاد تفاهم نامه و موافقت نامه با کشورهای مختلف در زمینه مدیریت بحران و تبادل دانش و تجربیات و انجام پروژه‌های مشترک با آژانس‌های تخصصی سازمان ملل متحد همچون UNDP، UNISDR، UNICEF، UNOCHA و … در زمینه‌های مختلف مدیریت بحران از جمله کاهش خطرپذیری ناشی از زلزله در شهر تهران انجام شده است.