در تفاهم دریای خزر چه اتفاقی افتاده است؟

آنگونه که مطبوعات روایت کرده‌اند مواردی از قبیل «انحصار هرگونه دريانوردی صرفا با پرچم 5 كشور‌ ساحلی» و «ممنوعيت در اختيار قرار دادن قلمرو كشورهای ساحلی به بيگانگان براي اقدام و تجاوز عليه ديگر كشور ساحلی» از جمله تفاهمات اولیه اجلاس مربوط به دریای خزر است. با این حال، گفتگو درباره موارد مهمی مانند تعیین مبدا و تقسیم بستر باقی مانده است.

کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، خبری نیست که این روزها بتوان به راحتی از کنار آن گذشت.

به گزارش تجارت‌نیوز، این روزها خبر مربوط به این کنوانسیون در فضای مجازی بسیار داغ بوده و تحلیل‌های متفاوتی از آن ارائه می‌شود. تحلیل‌هایی که در نهایت وزارت امور خارجه بر آن شد تا با صدور بیانیه‌ای در این مورد روشنگری کند.

مطبوعات کشور صبح امروز به این اجلاس پرداخته‌اند. اعتماد با تیتر«کنوانسیونی که ترکمانچای نیست» به این اجلاس پرداخته و سخنان حسن روحانی را پوشش داده است.

اعتماد به نقل از حسن روحانی می‌نویسد: در این کنوانسیون علاوه بر تاکید و اختصاص تعلق کامل دریای خزر به کشورهای ساحلی، اصول مهمی همچون «تصریح بر ممنوعیت حضور نیروهای مسلح بیگانه»، «انحصار هرگونه دریانوردی صرفا با پرچم ۵ کشور‌ساحلی»، «ممنوعیت در اختیار قرار دادن قلمرو کشورهای ساحلی به بیگانگان برای اقدام و تجاوز علیه دیگر کشور ساحلی» قید شده‌اند.

روحانی اما در ادامه می‌گوید: امروز گرچه گام بسیار مهمی برداشته‌ایم ولی باید اذعان کنیم که با امضای این کنوانسیون، هنوز موضوعات مهمی مربوط به دریای خزر حل و فصل نشده است، ضمن اینکه پذیرش نهایی کنوانسیون منوط به طی مراحل قانونی تصویب در پنج کشور ساحلی است.

روزنامه ایران اما به چند نکته مهم این توافقنامه اشاره می‌کند. این روزنامه با تیتر «پیمان خزر»، یکی از نکات مهم را در این می‌داند که هیچ نیروی خارجی و شناور نظامی نمی‌تواند در خزر رفت و آمد کند. همچنین سرزمین هیچ کشورساحلی دریای خزر نمی‌تواند علیه کشور ساحلی دیگر مورد استفاده قرار بگیرد.

نکته دیگر آنکه سهم هر کشور در بستر و زیربستر دریا در آینده مشخص می شود. ایران اشاره می‌کند که کشورهای حاشیه خزر بعد از ۲۱ سال کنوانسیون حقوقی دریای خزر را امضا کردند.

«سند مادر برای خزر» تیتری است که دنیای اقتصاد برای گزارش خود انتخاب کرده و به نقل از سخنگوی وزارت امور خارجه می‌نویسد: موضوع تقسیم خزر بین کشورها و تعیین خط مبدا و تقسیم بستر و زیربستر در این کنوانسیون مطرح نیست؛ چرا که سواحل خزر از پیچیدگی‌هایی برخوردار است که نیازمند گفت‌وگوهای کارشناسی بیشتر است که امیدواریم در آینده با تفاهم و توافق هر پنج کشور نتایج مطلوب حاصل شود.

این روزنامه به نامه ارسالی محمدجواد ظریف به همتایان خزری خود اشاره می‌کند که در آن آمده است: جمهوری اسلامی ایران مقررات و مفاد مربوط به قرارداد ۱۹۲۱ میان ایران و جمهوری سوسیالیست فدراتیو روسیه و همچنین قرارداد ۱۹۴۰ بازرگانی و بحرپیمایی میان ایران و اتحاد جماهیر سوسیالیست شوروی را یادآوری و خاطرنشان می‌کند. در کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر، محدوده بستر و زیربستر تعیین نشده است؛ این کار باید متعاقبا و طی توافق میان طرف های ذی‌ربط انجام شود.»

ظریف همچنین در مورد بند سوم از بخش مربوط به تعریف خطوط مبدا مستقیم در ماده یک کنوانسیون رژیم حقوقی می‌گوید: این بند به وضعیت ساحل جمهوری اسلامی ایران در دریای خزر اشاره دارد و هدف از نگارش این بند، مدنظر قرار دادن و توجه به وضعیت ویژه ایران بوده است. به علاوه، همان‌گونه که در کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر تصریح شده است، روش تعیین (ترسیم) خطوط مبدا مستقیم باید در یک موافقت‌نامه جداگانه میان همه طرف‌های ذی‌ربط کنوانسیون معین شود.

اما دنیای اقتصاد این بند معروف را اینگونه بیان می‌کند: چنانچه شکل ساحل یک کشور ساحلی، آن کشور را در تعیین آب‌های داخلی‌اش آشکارا در وضعیت نامساعدی قرار دهد، این وضعیت هنگام اعمال روش فوق (روش تعیین خطوط مبدا مستقیم که بعدا طی موافقت‌نامه‌ای معین می‌شود) مدنظر قرار خواهد گرفت تا رضایت تمامی طرف‌ها جلب شود.

اما روزنامه همشهری نیز با تیتر «توافق ناتمام همسایگان» به این موضوع پرداخته است. همهری چند بند مهم این توافقنامه را اعلام کرده است.

آنگونه که این روزنامه اشاره می‌کند تعیین خط مبدا، تقسیم بستر و منابع انرژی را به عنوان مهم‌ترین بندهایی است که در آینده باید کشورهای فوق در مورد آن تصمیم‌گیری کنند.