در آستانه دیدار مهم ایران و اروپا در نیویورک؛ آیا راهی پیدا می‌شود؟
مقامات ایرانی و اروپایی هفته آینده در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک دیدار خواهند کرد تا بررسی کنند که آیا دو طرف می‌توانند راهی برای بازگشت به دیپلماسی بر سر برنامه هسته‌ای ایران پیدا کنند و در عین حال تنش‌ها با اسرائیل و غرب را کاهش دهند.
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران در اولین سفر خود به غرب از زمان انتخابش در جولای، شش هفته قبل از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در 5 نوامبر که می‌تواند دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق -یکی از مخالفان سرسخت سازش با ایران- را به سر کار برگرداند، وارد خاک آمریکا خواهد شد.
سه مقام ایرانی به رویترز گفتند که پزشکیان، یک فرد نسبتا میانه‌رو، پیامی خواهد داد که «تهران برای دیپلماسی آماده است» و در عین حال تأکید می‌کند که تهران در برابر فشارها سر فرود نخواهد آورد.
آنطور که این خبرگزاری بین‌المللی نوشته است مقامات عالی ایران امیدوارند که شاهد کاهش تحریمهای ایالات متحده به دلیل برنامه هسته‌ای این کشور باشند. اما روابط با غرب از زمانی که حماس در 7 اکتبر به اسرائیل حمله کرد و تهران و مسکو همکاری‌های نظامی شان را پس از جنگ اوکراین افزایش داد، بدتر شده است.
انفجارهای این هفته در پیجرها و رادیوهای دستی که توسط گروه حزب‌الله لبنان مورد استفاده قرار می‌گیرد، مجمع عمومی را تحت الشعاع قرار می‌دهد و ترس از درگیری گسترده‌تر اسرائیل و اعراب را افزایش می‌دهد.
مشخص نیست که آیا اروپایی‌ها و ایرانی‌ها می‌توانند زمینه‌هایی برای سازش در نیویورک پیدا کنند. ایران برنامه هسته‌ای خود را تسریع کرده و در عین حال توانایی ناظر هسته‌ای سازمان ملل را برای نظارت بر آن محدود کرده است.
بریتانیا، فرانسه و آلمان که به عنوان E3 شناخته می‌شوند و تنها قدرت‌های اروپایی برای امضای توافق هسته‌ای با ایران در سال 2015، سیاست سخت‌تری را برای فشار به تهران برای بازگشت به گفت‌و‌گو قرار داده‌اند، زیرا نگرانند که حواس پرتی‌های انتخاباتی واشنگتن باعث فرصتی برای تهران شود و فضایی کمی برای دیپلماسی بماند.
به ادعای رویترز پزشکیان البته در این گفت‌وگوها قدرت زیادی ندارد [باید در چارچوب‌های کلی حرکت کند].
یک مقام ایرانی که نخواست نامش فاش شود، گفت: «حکام ایران معتقدند که بن‌بست تنش‌آمیز با غرب بر سر برنامه هسته‌ای ایران باید پایان یابد. اما از طریق مذاکره از موضع قدرت و نه فشار».
کلسی داونپورت، مدیر سیاست عدم اشاعه در گروه حمایت از انجمن کنترل تسلیحات، گفت که صحبت‌های اساسی قبل از انتخابات ایالات متحده بعید است.
اما گام‌های موقت، مانند برداشتن برخی از تحریم‌ها در ازای گسترش نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تاسیسات هستهایاش، ممکن است امکان‌پذیر باشد.
ایران تمایل به گفتگو را نشان می‌دهد
انتصاب عباس عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه ایران سیگنال مثبتی را ارسال کرد. او یکی از معماران کلیدی توافق 2015 بود که توانایی ایران برای غنی‌سازی اورانیوم در ازای لغو تحریمهای غرب محدود می‌کرد.
اما در مورد آنچه که می‌توان با نشست‌های سازمان ملل متحد به‌دست آورد تردید وجود دارد؛ جایی که پزشکیان و عراقچی قرار است با مقامات اروپایی دیدار کنند.
برای اروپایی‌ها که طرف توافق هسته‌ای که ترامپ در سال 2018 آن را رها کرد، باقی می‌مانند، این احساس وجود دارد که تهران مسیر خود را تغییر نخواهد داد و توافق گسترده‌تر شامل برنامه هسته‌ای و نقش ژئوپلیتیک ایران در حال حاضر غیرواقعی است.
این امر، آنطور که رویترز مدعی شده است، با توجه به حمله پهپادی و موشکی ایران به اسرائیل در آوریل گذشته و ادعای انتقال موشک‌های بالستیک این کشور به روسیه صادق است.
یکی از دیپلمات‌های اروپایی گفت: «من فکر می‌کنم ما به دنبال کمتر برای کمتر هستیم. شما در این مورد کاری انجام دهید و ما در مورد آن کاری انجام می‌دهیم. اگر مذاکرات از سر گرفته شود، این امر معاملاتی خواهد بود و نه تحول بزرگ.»
یکی دیگر از مقامات ایرانی گفت که تهران از «ایده کمتر برای کمتر استقبال می‌کند، زیرا شرایط بسیار بدتر از سال 2015 است.»
ایالات متحده، متحدان اروپایی آن و اسرائیل، دشمن سرسخت تهران، ایران را به استفاده از برنامه هسته‌ای خود به عنوان حجابی برای تلاش برای توسعه توانایی تولید سلاح متهم می‌‌کنند. ایران می‌گوید برنامه هستهایاش فقط برای اهداف صلح آمیز است.
مکانیسم ماشه
غرب اهرم‌های کمی برای تحت فشار قرار دادن تهران در بحبوحه انتخابات آمریکا دارد. دولت بعدی ایالات متحده، خواه توسط ترامپ یا معاون رئیس جمهور فعلی کامالا هریس رهبری شود، برای بازنگری در سیاست، به زمان نیاز دارد.
وقت بسیار کمی برای تنظیم یک برنامه اقدام مشترک قبل از اکتبر 2025، قبل از زمانی که قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل متحد، که توافق هسته‌ای را تأیید می‌کند و قدرت بازگرداندن تحریمهای سازمان ملل را فراهم می‌کند، به پایان می‌رسد، وجود دارد.
یک مقام بلندپایه اروپایی گفت: «این خطر ابزار اصلی فشار ما بر ایران را از بین می‌برد، بنابراین اکنون باید فشار وارد کنیم.»
E3 هنوز تصمیم نگرفته است که آیا و چه زمانی مکانیسم ماشه را برگرداند. اما برای چندین ماه این شبح را برای تلاش برای بازگرداندن اهرم‌های فشار بر ایران پیش از مراسم تحلیف رئیس‌جمهور جدید ایالات متحده در پایان ژانویه افزایش داده است.
E3 با تاکید بر ناامیدی خود از دولت بایدن، در ماه ژوئن با قطعنامه‌ای در آژانس اتمی سازمان ملل متحد که ایران را مورد انتقاد قرار می‌داد، علیرغم ملاحظات آمریکا مبنی بر اینکه این کار می‌تواند تنش در فضای ژئوپلیتیکی را تشدید کند، پیش رفت.
دیپلمات‌های اروپایی و یک مقام آمریکایی گفته‌اند که دولت بایدن تلاش کرده پرونده ایران را از روی میز رئیس‌جمهور دور نگه دارد تا جایی برای اولویت‌های دیگر باز کند.
عراقچی در 15 سپتامبر به تلویزیون دولتی گفت: «با نزدیک شدن به انتخابات، آمریکایی‌ها آماده مذاکره جدی نیستند، اما در صورت لزوم، تماس با اروپایی‌ها را آغاز کرده و منتظر آمریکا نخواهیم بود.»
سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که ایالات متحده «از نزدیک در حال هماهنگی با E3 در مورد رویکرد ما در قبال ایران، از جمله در مورد پیشرفت‌های هسته‌ای ایران است.»
توافق 2015 کاملاً مرده است و اتحاد بین‌المللی در آن توافق، زمانی که روسیه و چین در کنار قدرت‌های غربی ایستاده بودند، دیگر وجود ندارد.
علی واعظ، تحلیلگر گروه بین‌المللی بحران گفت: «با توجه به تاریخچه تلخ، دستیابی به توافق آینده به احتمال زیاد دشوارتر و در مهار تمایلات بلند‌پروازانه هسته‌ای ایران کمتر مؤثر است.»
اکوایران
