درآمدهای ناشی از فروش فرآورده‌های نفتی چگونه توزیع می‌شود؟

تا قبل از تصویب قانون بودجه 1398، شرکت ملی نفت ایران با استناد به ماده 120 قانون برنامه سوم توسعه، کل درآمدهای حاصل از صادرات 5 فرآورده نفتی اصلی را متعلق به خود می‌دانست.

یکی از مهمترین نتایج بررسی صورت‌های مالی سه شرکت دولتی اصلی زیرمجموعه وزارت نفت یعنی شرکت‌های ملی نفت ایران، ملی گاز ایران و ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران، شفاف شدن شیوه توزیع درآمدهای نفتی و گازی کشور است.

در این گزارش می خواهیم با استفاده از منابع مذکور و همچنین گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره رابطه مالی شرکت‌های ملی نفت و گاز با دولت، به بررسی شیوه توزیع درآمدهای فروش 5 فرآورده نفتی اصلی (گاز مایع، بنزین، نفت سفید، نفت گاز و نفت کوره) کشور در سال 97 و مبانی قانونی این موضوع بپردازیم:

*شیوه توزیع درآمدهای ناشی از صادرات و فروش داخلی فرآورده‌های نفتی

براساس صورت مالی شرکت ملی نفت ایران و صورت مالی شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران در سال 97، بخش اعظم صادرات فرآورده های نفتی توسط شرکت ملی نفت ایران صورت می گیرد و جزو بدهی های این شرکت به شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران است. جزئیات این موضوع در سال مذکور عبارتست از:

الف- درآمد 36 هزار و 60 میلیارد تومانی ناشی از صادرات نفت کوره و بانکرینگ

ب- درآمد 3 هزار و 627 میلیارد تومانی ناشی از صادرات نفت‌گاز (گازوئیل)

ج- درآمد 135 میلیارد تومانی صادرات از طریق مرزهای خشکی توسط شرکت ملی پخش و واریزی به شرکت ملی نفت

با توجه به ارقام فوق، مجموع درآمد ناشی از صادرات 5 فرآورده نفتی اصلی در سال 97، رقمی بالغ بر 39 هزار و 822 میلیارد تومان بوده است که شرکت ملی نفت ایران تمامی منابع مذکور را به خود اختصاص داده است.

از سوی دیگر، مجموع درآمد شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران و همچنین شرکت های فرعی این شرکت از محل فروش 5 فرآورده نفتی اصلی در سال 97 بالغ بر 71 هزار و 40 میلیارد تومان بوده است. براساس جدول تبصره 14 قانون بودجه 97 (تبصره هدفمندی) قرار بود 57 هزار و 230 میلیارد تومان از درآمدهای مذکور به حساب سازمان هدفمندسازی یارانه ها نزد خزانه داری کل کشور واریز شود که این کار توسط شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی پخش فرآورده های نفتی ایران صورت گرفته است.

*مستندات قانونی تقسیم درآمدهای ناشی از صادرات و فروش داخلی فرآورده‌های نفتی

به گزارش فارس، درباره درآمد ناشی از صادرات که در مقابل نفت خام تحویلی از پالایشگاه‌ها دریافت می‌شود، قاعده مشخصی وجود ندارد. درواقع، شرکت ملی نفت ایران منابع حاصل را تا قبل از قانون بودجه 1398 به‌صورت 100 درصد متعلق به‌خود می‌دانست. مستند قانونی این موضوع، ماده 120 قانون برنامه سوم توسعه عنوان می‌شد که براساس آن درآمد حاصل از صادرات فراورده‌های نفتی، گاز و میعانات گازی و برق حسب مورد به‌عنوان درآمد شرکت ملی نفت ایران و شرکت ملی گاز ایران و شرکت توانیر تلقی شده بود. البته قابل پذیرش بودن این استدلال با توجه به اتمام زمان اجرای قانون برنامه سوم توسعه محل تامل بود. با این وجود، از قانون 1398 و در قالب جدول تبصره 14 قانون بودجه، منابع حاصل از صادرات این فراورده ها هم به‌عنوان منابع هدفمندی یارانه‌ها در نظر گرفته شدند.

منابع حاصل از فروش داخلی 5 فرآورده نفتی اصلی که با نرخ تکلیفی و به‌صورت یارانه‌ای به فروش می‌رسند، به‌عنوان سهم سازمان هدفمندی و همچنین مالیات و عوارض در نظر گرفته می‌شود.

*دو سوال مهم درباره ابهامات شیوه توزیع درآمدهای فروش فرآورده های نفتی کشور

با توجه به آنچه گفته شد، چند سوال ساده ولی مهم درباره شیوه توزیع درآمدهای فروش فرآورده های نفتی کشور مطرح است:

الف- تا قبل از قانون بودجه 1398، شرکت ملی نفت ایران براساس چه قانونی، کل درآمد ناشی از صادرات 5 فرآورده نفتی اصلی را به خود اختصاص داده بود؟

ب- چرا با وجودی که شرکت ملی نفت ایران کل درآمد ناشی از صادرات 5 فرآورده نفتی اصلی در سال 97 را متعلق به خود می دانست، خبری از این درآمدها در بخش درآمدهای عملیاتی صورت مالی این شرکت یا شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی ایران در سال 97 نیست؟