درآمدهای سرشار نفتی در جیب دولت سیزدهم/ سهم مردم از این درآمدهای سرشار چیست؟

هر بشکه نفت خام سبک ایران دیروز (12 اسفند) با افزایش قیمت 1 دلار و 56 سنتی از مرز 100 دلار در هر بشکه عبور کرد و این در حالی است که اسفندماه سال گذشته قیمت هر بشکه نفت ایران در کانال 60 دلار نوسان می کرد.

«بازتاب»؛ زهره علامی- همگام با حمله روسیه به اوکراین و آغاز اختلالات تجاری و کشتیرانی که ناشی از تحریم های غرب علیه روسیه بود، قیمت نفت در مسیری صعودی قرار گرفت و نفت خام ایران هم از این افزایش قیمت‌ها بی نصیب نماند.

در همین راستا نفت خام سبک ایران دیروز با رشد یک دلار و 56 سنتی، بشکه ای 101 دلار و 41 سنت و نفت خام سنگین ایران هم با همین میزان افزایش، 9 دلار و 51 سنت، قیمت خوردند.

در این میان و با وجود آنکه آماری رسمی از فروش نفت وجود ندارد اما شواهد نشان از افزایش فروش نفت در ماه‌های گذشته دارد که بخشی از این رشد به دلیل استفاده از روش‌های بازارسازی نفت و مابقی آن به علت کاهش تحریم‌ها علیه ایران بوده است.

البته پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم بارها وزیر نفت و وزیر اقتصاد از افزایش میزان صادرات نفت گفته بودند اما حالا علاوه بر رشد حجم صادرات نفتی، قیمت نفت هم رشد کرده است.

چندی پیش بود که جواد اوجی، وزیر نفت در صفحه توییترش نوشت که حجم صادرات در دولت سیزدهم، 40 درصد نسبت به دولت گذشته افزایش یافته است.

همچنین سیداحسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی هم اعلام کرد که در ماه‌های گذشته طی اقدامات انجام شده از سوی دولت با وجود این‌که هنوز توافقی در مذاکرات هسته‌ای صورت نگرفته، افزایش ملموسی در صادرات نفت ثبت شده است و فروش نفت و میعانات آن نسبت به ماه پایانی دولت گذشته 40 درصد رشد کرده است.

تبعات افزایش قیمت نفت

حالا که پس از 8 سال و در پی حمله روسیه به اوکراین، قیمت نفت (در سبدهای نفتی مختلف) از مرز 100 دلار برای هر بشکه عبور کرده است و از سوی دیگر میزان فروش نفت ایران هم از چند ماه پیش افزایش یافته و خبرهای خوشی هم از مذاکرات وین به گوش می رسد، چه انتظاری از دولت می رود، درواقع قرار است افزایش درآمدهای نفتی ایران به چه بخش های اقتصادی تزریق شود یا چه کمکی به اقتصاد ایران کند؟

انتظار می رود که همگام با افزایش قیت نفت و رشد درآمد دولت، بخشی از مشکلات اقتصادی کشور حل شود،درواقع چون بودجه دولتی ایران به درآمدهای نفتی، وابسته است تغییرات در قیمت نفت تاثیر قابـل ملاحظه ای بر اقتصاد کشور دارد.

در ایران 80 تا 90 درصد درآمدهای صادراتی و 40 تـا 50 درصـد بودجه سالانه دولت از درآمدهای نفتی است و از سوی دیگر منبع اصلی یارانـه هـای پرداختی هم، درآمدهای نفتـی اسـت، بنابراین افزایش قیمت نفت و رشد حجم صادرات می تواند کمک قابل توجهی به تأمین هزینه های دولت کند.

البته باید این موضوع را هم در نظر داشته باشیم که در اقتصاد دولتی رانتی، افزایش قیمت نفت و افزایش درآمد، منجر به هدر رفت منابع و گسترش فساد می‌شود و در اقتصاد مبتنی بر رقابت و مبتنی بر مکانیزم بازار است که رشد قیمت نفت موجب تقویت ظرفیت های داخلی، رشد سرمایه گذاری خارجی و … می شود.

شرایط فروش نفت ایران در آینده

در حالی که وقوع جنگ میان روسیه و اوکراین به افزایش قیمت نفت و کاهش تحریم ها هم به رشد فروش نفت منجر شده است اما پیش از این هم پیش بینی می شد که شاهد بالارفتن میزان فروش نفت ایران باشیم.

به گفته نماینده سابق ایران در اوپک، وضعیت بازار به گونه ای است که تقاضا به سرعت به حالت قبل از کرونا باز می گردد و در حال رشد بوده اما عرضه نمی تواند به همان تناسب افزایش یابد به همین دلیل بازار با یک افزایش قیمت مواجه است، همچنین اگرچه مصرف کنندگان بزرگ از ذخایر خود برداشت می کنند اما شرایط بازار متعادل نیست.

محمد خطیبی می گوید: باتوجه به اینکه تولیدکنندگان با حداکثر ظرفیت فعالیت می کنند تامین مازاد تقاضا مشکل خواهد بود، در این شرایط یک منبع مطمئن به نام ایران وجود دارد که همه می دانند به دلیل تحریم ها از تمام پتانسیل خود استفاده نمی کند، بنابراین سعی می کنند که تا دیر نشده از این پتانسیل استفاده کنند.

از سوی دیگر، مرتضی بهروزی فر کارشناس ارشد حوزه انرژی هم معتقد است: در حال حاضر باتوجه به شرایطی که بازار جهانی با آن روبرو است و اینکه کشورهای تولیدکننده اوپک و اوپک پلاس عملا ظرفیت چندانی برای افزایش تولید ندارند، از این نظر برای ایران زمان مناسبی است که بتواند وارد بازار شود.

او می گوید: تصور کنید اگر بازار به گونه ای بود که مازاد عرضه در آن وجود داشت و قیمت در حد 30 تا 40 دلار بود، قطعا امروز ورود ایران به بازار بسیار مشکل بود، چراکه هم سایر تولیدکنندگان جبهه می گرفتند و هم عملا منفعتی برای دولت آمریکا وجود نداشت.

بهروزی فرد ادامه می دهد: اما اکنون وضعیت به گونه ای است که هرگونه افزایش تولید و صادرات به نفع دولت آمریکاست چراکه فشار روی آن کمتر می شود، از این نظر بهترین زمان برای ورود ایران به بازار است، در واقع شرایط فعلی یک دوران استثنایی برای ایران است که بدون هیچ مشکلی بتواند نفت خود را وارد بازار کند.

درواقع اکنون که قیمت و حجم فروش نفت افزایش یافته و نقش ایران هم در بازار نفت در حال پررنگتر شدن است، انتظار می رود که از درآمدهای نفتی حاصل از فروش نفت به درستی بهره گیری شود.

در این شرایط کارشناسان اقتصادی معتقدند باید درآمدهای نفتی را در زیر ساخت‌ها و حوزه‌های بلندمدت سرمایه‌گذاری کنیم و منابع نفتی را از چرخه بودجه حذف کنیم تا در مقابل تحریم‌ها آسیب‌پذیری کمتری داشته باشیم و همچنین شکنندگی ارزش پول ملی را هم کاهش دهیم.