داستان یک جدایی؛ ری بعد از ۱۰ سال فراز و فرود از تهران متارکه می‌کند؟
پشت ماجرای جدایی ری از تهران، با وجود ظاهر قانونی و موجهی که دارد، دنیایی از رقابتهای سیاسی، حزبی و حتی تبلیغاتی است، رقابتهایی که باعث می شود با فرارسیدن شب انتخابات، زمزمه ها و حتی فریادهای جدایی ری از تهران، بالا بگیرد و پس از اتمام انتخابات، مانند تمام مانورهای تبلیغاتی، خاموش شود.
بیش از ۱۰ سال مطالعه و فعالیت اختصاصی در حوزه اخبار شهری این تجربه را به بیننده بی طرف می دهد که مسئله ای مانند جدایی ری از تهران، جدایی شمیرانات (منطقه یک) از پایتخت و نظایر آن، مسئله ای با تکرارپذیری ادواری است و تقریبا زمان بالا گرفتن بحث درباره جدایی مناطق مختلف پایتخت از پیکره تهران بزرگ، همزمان و منطبق با آغاز رقابتهای انتخاباتی در مجلس، شورای شهر و حتی ریاست جمهوری می شود. این همزمانی، به خودی خود، نشان دهنده یک مسئله است: بین جدایی ری (قبله گاه تهران) از تهران و جهت دهی احتمالی با آرای این شهر می توان رابطه ای معنی دار برقرار کرد.
در هفته ای که گذشت، بازار بحث درباره موضوع جدایی ری از تهران دوباره داغ شد. مسئله ای که در طول سال توسط برخی فعالان شهری ری گوشزد شده بود ولی چندان مورد توجه قرار نمی گرفت ولی اخیرا ادوباره سر زبانها افتاد.
فعالان حوزه شهری که موافق جدایی ری از تهران هستند، به یک قانون مهم استناد می کنند: قانون اساسی. آنها می گویند طبق قانون اساسی، باید در هر شهر و روستا، یک شورای محلی تشکیل شود. شهر ری و شمیرانات هر یک شهرستان مجزا و تفکیک شده ای است که فرمانداری دارد و یک شهر شمرده می شود. پس تبصره ذیل ماده ۱۲ قانون شوراها که تشکیل یک شورای شهر در تهران، ری و شمیرانات را حکم کرده، مخالف قانون اساسی و در نتیجه غیرقانونی است و باید شورای شهر ری مجزا شود. آنها می گویند با جدا شدن ری از تهران، سرریز آسیبها، آلودگی های محیط زیستی و ترافیک به ری، کاهش خواهد یافت چون شورای آینده ری می تواند برای دفن زباله تهرانی ها در آرادکوه، عوارض سنگین وضع کند، برای جاری شدن فاضلاب تهران در ری، عوارض بگیرد و در نهایت، ری دیگر سرریز آلودگی های تهران را به زور تحمل نخواهد کرد. استدلالی که به نظر می رسد چندان سیاسی هم نباشد. ولی در کنار این استدلال محکم، برخی مدافعان جداشدن ری، گفته اند جدایی ری از تهران، اصلا سیاسی و انتخاباتی نیست و مجمع نمایندگان تهران به این مسئله از دیدگاه غیرسیاسی ورود کرده است. مسئله ای که باور آن کار ساده ای نیست چون واضح است که در طول سالیان گذشته، تعداد زیادی از مدافعان جدایی ری از تهران، نگاهی کاملا سیاسی و انتخاباتی به موضوع داشته و دارند، نمونه آن عملکرد دولت احمدی نژاد در تصویب جدایی ری از تهران است، ماجرایی که از ۱۰ سال پیش به صورت جدی دنبال شد و در ادامه به آن خواهیم پرداخت.
تب جدایی و تشکیل منطقه اقتصادی جنوب تهران
اخیرا، برخی نمایندگان مجلس، همصدا با مدافعان جدایی ری از تهران گفته اند باید موانع این جدایی بررسی و از سر راه برداشته شود. البته آنها حرف جدیدی درباره جدایی ری نزده اند ولی مسئله ای که بارها در رسانه ها مطرح شده، احتمال حضور مافیای زمین و گروههای قدرتمند اقتصادی در ری، پشت سخنان مربوط به جدایی طلبی ری است.
در خلال سالهای گذشته که مسئله جدایی ری از تهران بر سر زبانها افتاده بود، یک موضوع دیگر هم بدون سر و صدا پیگیری می شد: ایجاد منطقه آزادی تجاری و اقتصادی در جنوب تهران و در جوار فرودگاه امام خمینی، یعنی در زمین های متعلق به شهرستان ری!
تشکیل منطقه ویژه و آزاد اقتصادی در جنوب تهران، مسئله ای است که چندان در رسانه ها برجسته سازی نمی شود. منطقه ویژه و آزاد اقتصادی و تجاری دارای مزایای زیادی از جمله واردات و صادرات بدون پرداخت تعرفه معمول گمرک با شرایط خاص خود، امکان ایجاد بازارهای بین المللی و شرکتهای چندملیتی، معافیت های کلان مالیاتی، معافیت از قوانین کار و تامین اجتماعی برای به خدمت گرفتن کارگر و مزایای پرشمار دیگر اقتصادی است. محمدرئوف قادری، مدیرعامل نمایشگاه شهر آفتاب واقع در شهرستان ری، درباره آخرین کارهای انجام شده برای تشکیل این منطقه در اراضی شهرستان ری می گوید: در ۲۰ فروردین ماه امسال، من به نمایندگی از شهرداری تهران در کمیسیون مربوطه دولت حضور یافتم و بالاتفاق مصوب شد بحث منطقه آزاد اقتصادی و تجاری با نظر موافق کمیسیون در دستور کار قرار گرفت. متعاقب آن، وزارت صمت و شهرداری وارد یک گفتگو شدند. چندین جلسه متعدد در سطح کارشناسی و معاونان وزارتخانه صمت و شهرداری تهران برگزار شد.
مدیرعامل شهر آفتاب ادامه داد: با نظر مساعد دوستان در شهرداری و وزارت صمت، در حال مذاکره هستیم تا مشاور صاحب صلاحیت تعیین و طرح و لایحه پیشنهادی منطقه آزاد تجاری به کمیسیون مربوطه در هیات دولت تقدیم شود.
هر چند او ارتباط بین تلاش برای انتزاع ری از تهران را کاملا بی ارتباط با موضوع تشکیل منطقه ویژه و آزاد اقتصادی و تجاری در ری می داند، در این باره می گوید: قبلا هم از این تهمت ها به معاونین من زده بودند که در ری زمین دارند و می خواهند زمین ها را گران کنند، ولی واقعیت این است که موضوع تشکیل این منطقه، مربوط به امسال و پارسال نیست و آغاز این تلاش مربوط به سالیان قبل است. همچنین این که شما در فرودگاه پایتختهای بزرگ جهان یا شهرهای صنعتی و تجاری مانند شانگهای چین که به زمین می نشینید، تا کیلومتر منطقه آزاد تجاری و اقتصادی می بینید که شرکتهای بزرگ جهان در آن نمایشگاه دارند و به عرضه اجناس و کالاهای خود مشغولند، متاسفانه در تهران، همجوار فرودگاه بین المللی امام خمینی، ما چنین منطقه ای نداشتیم و ایجاد آن برای توسعه اقتصادی شهر بسیار مهم و حیاتی است.
مخالفان انتزاع: یکپارچگی برای تهران لازم است
در مقابل نظر موافقان استقلال ری، مخالفان جدایی ری از تهران، استدلال ساده ای دارند. آنها می گویند ری، شمیرانات و تهران، سه شهرستان تنیده شده در بطن پایتخت هستند که در صورت جدایی مدیریت شهری این سه شهرستان، سه حکومت محلی در یک شهر، حضور خواهند داشت. همچنین آنها می گویند تکلیف هزینه های صورت گرفته، اموال و تاسیسات شهرداری تهران در حوزه دو شهرستان ری و شمیرانات در صورت انتزاع آنها چه می شود؟ فقط در یک فقره پروژه عمرانی مانند تونل نیایش و پل شهید صدر، هزاران میلیارد تومان توسط شهرداری تهران هزینه شده که در صورت انتزاع مدیریت شهری شهرستان شمیرانات، تکلیف این پول و هزینه های صورت گرفته مشخص شدنی نیست.
بر اساس همین استدلال هاست که زهرا نژادبهرام، عضو شورای شهر تهران، در هفته جاری اعلام کرد شورای شهر با تفکیک ری از تهران مخالف است و به یکپارچگی پایتخت نظر دارد. او هم معتقد است بحثهای اخیر بر سر جدا شدن ری از تهران، بحثهای کاملا سیاسی و انتخاباتی است. نژادبهرام این تصمیم را تحت تاثیر فضای انتخابات می داند و می گوید: شورای راهبردی، اعضای شورا و نمایندگان تهران مجلس دارند که شهردار تهران در آن حضور دارد این موضوع را از طریق این شورا پیگیری می کنیم.
این نظر، توسط محسن هاشمی رئیس شورای شهر هم تقویت شده و او می گوید جدایی ری از تهران، پیامدهای منفی برای مدیریت شهری خواهد داشت. به گفته هاشمی به نظر شورای شهر این اقدام به صلاح شهروندان شهرری نیز نبوده و موجب کاهش بودجه‌ها و منابع مدیریت شهری وامکانات آنها خواهد شد.
در مقابل این اظهارنظر، عضو دیگر شورای شهر تهران یعنی حسن خلیل آبادی که خاستگاه او در ری است، می گوید طرحی که به هیات رئیسه مجلس تقدیم شده، باید اجرایی و شهر ری از تهران جدا شود. البته عده ای از اعضای شورای شهر مانند علی اعطا، هنوز تصمیمی درباره موضوع جدایی ری از تهران نگرفته و می گویند باید این موضوع به صورت کارشناسی بررسی شود.
ماجرایی که تا مغز استخوان سیاسی است؟
اخبار ماجرای جدایی ری از تهران، تا حدود ۱۰ سال قبل قابل رصد است. سالها پیش، فریادهای جدایی ری از تهران به اندازه ای بلند شنیده می شد که فعالان سیاسی، شهری و مطبوعاتی درباره آن بسیار سخن راندند. مخالفان جدایی ری از تهران یکصدا می گفتند جدایی ری از تهران، فدا کردن منافع شهر ری در راه منافع عده ای خاص است، چون ۱۰ برابر درآمد شهری ری در آن هزینه می شود. آنها حتی به پیشینه تمدنی ری اشاره کردند و استدلال آوردند جدایی ری از تهران اصلا مقدور و ممکن نیست چرا که شهر ری به دلیل هویت تاریخی نامش باقی مانده اما از لحاظ هویت حقوقی وابسته به تهران است. به دلیل پیوستگی که میان تهران و ری بر قرار است یک پیوست فرهنگی، سیاسی و اجتماعی میان ری و تهران به وجود آمده و در این موقعیت این جدایی تبعات منفی را به دنبال خواهد داشت.
دعواهای سیاسی بر سر جدایی ری از تهران به خوبی نشان می دهد مواضع اشخاص و گروه ها چقدر واضح است. در آن سالها، دولت وقت تلاش داشت با طرح جدایی ری از تهران، خاستگاه سیاسی رای خود در جنوب تهران و محلات فقیرنشین را تحکیم کند و در مقابل اصلاحطلبانی مانند معصومه ابتکار که آن زمان عضو شورای شهر تهران بودند، معتقد بودند تمام این کارها، مانور سیاسی است و نباید اجازه گسسته شدن ری از تهران داده شود. پروین احمدی نژاد، خواهر رئیس جمهور وقت که در دوره دوم عضو شورای شهر بود به خوبی نگاه سیاسی جریان موافق جدایی ری از تهران را بیان کرده بود. او گفته بود: بخشی از کارخانه های پرسود پایتخت که عوارض به شهرداری تهران پرداخت می کنند، در حاشیه شهر ری است و اگر عواید آن به شهر ری برسد، شرایط فرق می کند. و تنها در صورتی با جدا شدن شهر ری از تهران مخالفت می کنم که عواید و درآمدهای شهر ری، برای آبادانی و عمران این شهر هزینه شود.
پس از یک سال پر تب و تاب که بر سر چانه زنی برای جدایی ری از تهران گذشت، در آستانه انتخابات سال ۹۲ بار دیگر جریانات سیاسی روز به خصوص دولت وقت، برای یافتن پایگاهی در رای ری نشینان، طرح جدایی ری از تهران را به صورت جدی کلید زد و آن را هدیه رئیس جمهور وقت به ری نشینان دانست.
حتی در شهریور ۹۱ فرماندار وقت شهر ری مژده داد که ظرف دو هفته، جدایی کامل ری از تهران شروع می شود. اتفاقی که بعد از ۱۰ سال هنوز نیفتاده است. از شتاب دولت در جداسازی ری از تهران، برخی ناظران تعبیر به «پرشتاب تر از جدایی نادر از سیمین» کردند، این کنایه، اشاره ای به فیلم پرمخاطب آن روزگار اصغر فرهادی داشت. حتی بعضی مخالفان این جدایی آن را «فتنه ای بزرگتر از ۸۸» دانستند و گفتند با جدایی ری، چند ماه زودتر از موعد برای انتخابات سال ۹۲ آتش فتنه را شعله ور خواهند کرد و نتایج شومی را از این طرح خواهند گرفت.
دولت وقت اما عقب ننشست و طرحهایی فانتزی و فضایی مانند تقسیم پایتخت به ۷۲ فرمانداری برای کاستن از قدرت شهردار وقت تهران، محمدباقر قالیباف را کلید زد که البته ناکام ماند. بازی سیاسی دولت وقت برای جداسازی ری از تهران، تمامی نداشت. یک روز تمدن استاندار وقت تهران اعلام می کرد دولت قصد جدایی ری از تهران را ندارد و روز دیگر، وزارت کشور برای شهردار ری حکم صادر می کرد و حسن علیقلی زاده را به عنوان شهردار ری به رسمیت می شناخت. مسئله ای که با شکایت علیرضا دبیر، حسن بیادی و مرتضی طلایی به دیوان عدالت اداری، متوقف ماند. کار به جایی رسید که استاندار وقت تهران اعلام کرد قصد نداریم ری را از تهران جدا کنیم، فقط شهرداری اش را مستقل می کنیم! در جواب، برخی فعالان شهری از جمله علیرضا دبیر، عضو شورای شهر تهران اعلام کردند این جدایی باعث افزایش بزهکاری در ری خواهد شد و خطرات آن بسیار است.
تمدن، استاندار تهران هم کوتاه نیامد و در پاسخ گفت که جدایی ری از تهران قطعی است و انتخابات شورای شهر ری مستقل برگزار می شود. حتی کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس هم تصویب کرد جدایی ری از تهران قطعی شود.
ولی در اواخر سال ۹۱ مقابل دیوان عدالت اداری رای داد که دولت اقدامات خود برای جداسازی ری از تهران را متوقف کند. بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای شهر در سال ۹۲ تب جدایی ری از تهران، به عرق نشست ولی چندی بعد دوباره در آستانه انتخابات مجلس در سال ۹۴ این تب، تند شد و بررسی داشتن ۲۲ فرمانداری در تهران، در دستور کار قرار گرفت.
در آستانه انتخابات دوره پنجم شورای شهر باز هم یکی از قصه های همیشگی انتخاباتی شدن فضا در تهران، موضوع جدایی ری از پایتخت بود.
اکنون هم در آستانه انتخابات دیگری در مجلس، باز هم گروهی در شیپور استقلال قبله گاه تهران می دمند. با وجود این همه فراز و فرود، هنوز گروهی از فعالان حوزه شهری معتقدند چاره و علاج مشکلات شهر ری، جدا شدن آن از پیکره تهران است، حسن خلیل آبادی در این باره با ساده ترین کلمات ممکن می گوید: با جدا شدن شهرستان ری از تهران، آنها خودشان برای خودشان تصمیم می گیرند. دیگران دیگر تصمیم نمی گیرند آنها را آلوده کنند.
به گزارش خبر انلاین،خلیل آبادی توضیح می دهد: آنها می توانند تصمیم بگیرد. چرا نتوانند؟ پایشگاه می تواند منتقل شود. دفن پسماند و بهشت زهرا می تواند منتقل شود. ما نیم قرن است این مصیبت ها را تحمل می کنیم، حالا ۱۰ سال این آلودگی ها به جای دیگری برود. وقتی حاضر نیستند هویت ما را به زبان بیاورند، چه دلیلی دارد این همه تحمل کنیم؟ هیچ عوارضی پیدا نمی شود. هیچ مسئولیت اجتماعی از سوی کسانی که این آلودگی ها را به شهر ری تحمیل می کنند، وجود ندارد که مردم دلخوش باشند اگر پسماند و زباله می آید و آلایندگی نفت دارد، فلان خدمت هم از سوی پالایشگاه انجام می شود. در شرایط فعلی غیر از آلودگی آب و خاک و هوا، هیچ خدمتی از سوی آلوده کنندگان ری به مردم داده نمی شود.
