خوش‌چهره: راس کل خطاها، خام‌فروشی نفت است

یک اقتصاددان می‌گوید اگر نگاهی به اقتصاد بعد جنگ بیندازیم می‌بینیم هرچه به جلوتر می‌آییم فساد افسانه‌ای‌تر می‌شود. به نظر من بین قیمت نفت و فساد رابطه وجود دارد و هر چه قیمت نفت بالاتر می‌رود فساد ببشتر می‌شود و البته راس کل خطاها همین خام‌فروشی نفت است.

به گزارش ایسنا، محمد خوش‌چهره استاد دانشگاه و کارشناس مسائل اقتصادی که در برنامه دست‌خط حضور یافته بود، اظهار کرد: اگر منصفانه نگاه کنیم دولت یازدهم وارث یک شرایط اقتصادی نامناسب بود. دلیل این شرایط نامناسب عوامل برون‌زا و تحریم و نوع مدیریت داخل بود. ما در اقتصاد از نظر علمی پدیده‌ای به نام رکود تورمی داریم. در خیلی موارد این دو با هم متضاد هستند. رکود همراه با تورم به این معناست که اگر رکود باشد و کسادی باشد، تقاضا پایین است و قیمت باید پایین بیاید، اگر هم رکود باشد و هم قیمت بالا برود تضاد ایجاد می‌شود. این پدیده متعارف نیست ولی اتفاق می‌افتد. خیلی از کشورها این تجربه را دارند.

او درباره دولت یازدهم توضیح داد: دولت یازدهم در شرایطی سر کار آمد که رکود تورمی بود. این وضعیت رکود تورمی معالجه را حساس می‌کند. این یک اشتباه استراتژیک است که کسی فقط بر یک وجه متمرکز شود در حالی که همزمان باید دو مورد را در بر بگیرد که دو مورد برای یک دولت سخت است. اگر نگاهی به گذشته بیندازیم و منصفانه بررسی کنیم می‌بینیم علی‌رغم دغدغه‌مندبودن مسئولان ما این سیاست‌ها به طور مناسب متمرکز نبوده است.

خوش‌چهره در بخش دیگری از اظهاراتش بیان کرد: زمانی وجود دارد که دولت خود را به اتخاذ سیاست‌هایی محدود می‌کند و می‌گوید من یک سیاست پولی انبساطی به کار بردم یا سیاست انقباضی به کار بردم یا تزریق پول را کم می‌کنم. در تورم، تزریق پول باید کم شود. اما اگر رکود تورمی است فضای تزریق باید کم باشد و همین کم به صورت انبساطی برای تولید به کار رود.

وی اضافه کرد: یعنی نباید سوداگری، دلالی، قاچاق و اقتصاد زیرزمینی از منابع بانکی بهره‌مند شود. برعکس باید تمرکز روی تولید برود. یعنی هرچه پول هست به سمت تولید برود. مثلا در نظام مالیاتی در سیاست‌های این‌گونه، فشار مالیاتی نباید روی تولید باشد. در عین حال که دولت می‌خواهد درآمد مالیاتی بالایی داشته باشد باید اقتصاد زیرزمینی و دلالی را پیدا کند. مالیات‌هایی که تاکنون اخذ نکرده را از اینها بگیرد. الان بحث این موارد دو سالی است در دولت و مجلس عنوان می‌شود. اینکه چقدر عملیاتی است را اطلاع ندارم.

این استاد دانشگاه افزود: اکنون ضعفی که در نظام تصمیم‌گیری داریم و همینطور ادامه داشته و تنها نسبت آن در برخی دولت‌ها پایین و بالا بوده، این است که هر کسی ساز خود را در سیاست‌ها می‌تواند بزند.

خوش چهره در پاسخ به این سوال که آیا روحانی با او در جریان انتخابات ١٣٩٢ مشورت کرده است، بیان کرد: در همان دوره انتخابات لطف داشتند. من برای ایشان یک تعریف از وضع موجود کردم.

وی درباره نظر رئیس جمهور در زمینه یارانه‌ها گفت: خودشان در ذهنشان این بود که این‌گونه ادامه پیدا نکند. استدلال من مورد قبول بود که یارانه مسکن و درمان مهم است.

خوش چهره همچنین بیان کرد: ساده بگویم که اقتصادی داریم که هویت‌بخش آن تولید ملی است و تولید ملی محل تحلیل است. تولید ملی تبدیل به درآمد ملی می‌شود. درآمد ملی معیاری برای قضاوت کارایی دولت است و رفاه ملی نام دارد. به فارسی ساده، بهبود عمومی سطح زندگی مردم. در ایران دچار انحرافی بودیم که بعد از جنگ رخ داد. قبل از اینکه روی یک دولت متمرکز شویم، باید بگویم که ما دوپینگ کردیم؛ یعنی درآمد ملی به جای اینکه ریشه در تولید ملی داشته باشد، در برخی دوره‌ها تا ۷۰ درصد از خام‌فروشی نفت ایجاد شد. پس اقتصادی که متکی به خام‌فروشی نفت باشد و بیش از ۷۰ درصد درآمد ملی را تشکیل دهد نمی‌تواند رفاه پایداری ایجاد کند چون وابسته به یک متغیر برون‌زاست و قیمت را جهان تعیین می‌کند، اوپک یا بازار بورس تعین‌کننده است. تولید هم در دست ما نیست. اوپک سهمیه می‌دهد.

وی ادامه داد: قبل از اینکه بگوییم سیاست‌ها غلط است، باید ساختار را بررسی کنیم. ما بعد از جنگ ۴ دولت با تابلوهای سیاسی مختلف داشتیم. ضمن احترام به همه این شعارها وقتی نگاه می‌کنیم می‌بینیم همه در کارکردها مشابه هستند. اکنون دولت می‌گوید در راستای اقتصاد مقاومتی تولید نفت را بالا برده است. در حالی که فروش نفت، فروش دارایی‌ها و استقراض از طبیعت و نعمات الهی است و این هنر نیست. نرخ رشد اقتصادی واقعی این نیست که به خام‌فروشی وصل شود. بعد اسم این را به تولید نفت عوض می‌کنیم. این اکتشاف و استخراج نفت است.

خوش‌چهره اظهار کرد: استخراج نفت خام در محاسبات واقعی در جی‌ان‌پی (نرخ رشد اقتصادی) جای بحث دارد. بنابراین اگر می‌دانیم که فروش یک میلیون بشکه به دو میلیون بشکه رسیده است، باید بدانیم از دل خام‌فروشی نفت متغیرهای کلان به دست نمی‌آید. ما می‌گوییم در کشور اشتغال مسئله است. الان هم مشکل بیکاری به دولت به ارث رسیده است. می‌خواهیم ببینیم نسخه دولت برای این روش خوب است یا خیر؟ اشتغال با موعظه و پند و دعا ایجاد نمی‌شود. حرف من این است که ما کشوری داریم که ۸۰ میلیون نفر جمعیت دارد. در ادبیات اقتصاد و برنامه‌ریزی ۸۰ میلیون جمعیت ٨٠ مزیت نامیده می‌شود. به این ترتیب تقاضای بالقوه وجود دارد که باید تقاضای موثر ایجاد کنیم. اینجا روش‌ها و سیاست‌ها جواب می‌دهد. برای این کار همکاری مجلس و دولت مهم است. فقط هم دولت نیست، مجلس‌ها را نباید کنار بگذاریم. دو مورد با هم باید باشند.

خوش‌چهره گفت: قبل از اینکه به عوامل بیرونی توجه کنیم باید به سرمایه خارجی و پول خارجی توجه و آن را مدیریت کرد. مشکل ما در خیلی از واحدهای تولیدی، منبع خارجی نیست. از دل درآمد نفتی اشتغال ایجاد نمی‌شود. با درآمد نفتی ۲۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری انجام می‌شود که به توسعه نیاز دارد و از این میزان کمتر از ۱۰ هزار فرصت شغلی ایجاد می‌شود.

خوش‌چهره درباره برجام نیز خاطرنشان کرد: اگر صفر و صدی نگاه نکنیم و اگر تاکیدات رهبری را خداپسندانه و منصفانه نگاه کنیم، برجام هیچ چیزی نداشته باشد – من استراتژیک نگاه می‌کنم – این فرصت را داده است که مردم بفهمند آمریکا با آن چیزی که ادعا می‌کند یا اتحادیه اروپا با اینکه سعی می‌کند بگوید اصیل است، بدعهدی می‌کنند. ما ظرفیت‌هایی داریم که بیش از جمعیت ماست. خیلی از جاها بیش از ده برابر نسبت جمعیتمان، منابع و امکانات در منابع و انرژی و معادن داریم، بنابراین دنیا به ما احتیاج دارد و ما هم به دنیا احتیاج داریم. نسبت احتیاج ما کم است و ما می‌خواهیم در عرصه جهانی پویا و فعال باشیم اما فضای تخاصم و شیطنت داریم. شیطنت را با ناسزا و قهرکردن نمی‌توان جواب داد. اقتصاد مقاومتی یعنی می‌خواهید در عرصه باشید و پویا باشید و نقاط ضعف را بشناسید و گارد شما بسته باشد.

وی بیان کرد: از اشتباهات ما این بوده است که گفته‌ایم قطعنامه مهم نیست و بعد برای آن تدبیر نکردیم. همواره اقتصادمان را نفتی کردیم. آنها هم تحریم را شروع کردند. بعد به جایی رسیدیم که وضع اقتصاد بد شد. این خوب نبودن بخش زیادی مربوط به گارد باز ما بود.

این استاد دانشگاه گفت: در نظر داشته باشید که قوت لایموت مردم در خاورمیانه نان است. اگر می‌خواهیم اقتصاد مقاومتی یا کاهش وابستگی را دنبال کنیم، سبد غذایی مردم یعنی گندم باید ۷۰ تا ۸۰ درصد خودکفا شود. یعنی اگر آنها تحریم کنند خسارت‌هایی می‌خورد، اگر گندم شما وابسته باشد، بحران اجتماعی و بحران خوراک دارید.

وی درباره وضعیت تیم اقتصادی دولت یازدهم بیان کرد: خود دوستان اعتراف داشتند که هماهنگ نبودند. در نامه‌ای که بعضی از اعضای دولت هم دادند اعتراض کردند و ۴-۳ امضا هم از وزرا داشت. ما هم در دانشگاه البته استقبال کردیم که اینها نسبت به برخی سیاست‌ها اعتراض داشتند.

خوش چهره درباره مناظرات اقتصادی انتخابات ١٣٩٦ نیز بیان کرد: مباحثی در مناظرات مطرح شد که همه به آن واقف بودند. همه می‌دانند که مشکلات معیشتی وجود دارد و برطرف کردن آن، مطالبه مردم از مسئولین است. مردم تحت فشار هستند اما راه‌حل‌های درمان از نظر من جامعیت نداشت. من فراجناحی صحبت می‌کنم. تعلقات ارزشی دارم ولی تعلقات جناحی ندارم. ما اعتقاد داریم اقتصاد ما بیمار است، این بیمار را در ۴ درمانگاه فرستادیم. یکی سازندگی، دیگری اصلاحات و غیره. این بیمار یک‌شبه بیمار نشده است. پس نگوییم بیماری‌های اقتصاد ما از دولت یازدهم است.

خوش‌چهره در پاسخ به این سوال که آیا پیش‌بینی می‌کرد که روحانی پیروز انتخابات ١٣٩٦ شود، تصریح کرد: تمام روسای جمهور ۸ ساله بودند. بنابراین کسی که در مسند کار است و تمام ابزارها دست اوست، شانس بالاتری دارد.

وی همچنین به بیان خاطرات خود از مناظره معروف اقتصادی سال ١٣٨٤ که میان وی و محمدباقر نوبخت برگزار شده بود پرداخت و در پاسخ به این سوال که اگر دوباره به آن زمان بازگردد این مناظره را برگزار می‌کند، گفت: برخی می‌گفتند مناظره شما باعث شد احمدی نژاد پیروز شود ولی من گفتم بین هندانه دربسته و یک هندوانه شکافته‌شده انتخاب شد و در اقتصاد هم دیدیم که درمان ندارد. در آن انتخابات بسیاری از افرادی که در مجلس حمایت کردند مثل دکتر افروغ، دکتر سبحانی، اینها از شخص حمایت نکردند بلکه پشت ادعای حرف‌های ارزشی و آرمانی ایستادند.

وی ادامه داد: در انتخابات سال ١٣٨٤ شعارهای مطرح‌شده از سوی احمدی‌نژاد مورد نظر ما بود. من در اوج دوستی جدا شدم. هنوز هم کابینه را نچیده بودند و تا ۱:۳۰ شب صحبت کردیم. حرف‌هایی زده شد که فهمیدم اگر بخواهیم ما دو تا کار کنیم مردم اختلافات بین ما را ببینند نمی‌توانند تحلیل کنند و از آن به عنوان دعوای قدرت اسم می‌برند.

او در پاسخ به این سوال که برخی اعتقاد داشتند اگر خوش‌چهره سمتی می‌گرفت این اندازه منتقد نمی‌شد، بیان کرد: برخی فکر می‌کردند دکتر توکلی یا دکتر افروغ یا من در مجلس هشدار می‌دهیم، برای این است که پست نگرفتیم. طیف افراطی چنین بیان می‌کردند. ما نماینده مجلس بودیم و چه کسی گفته است نماینده مجلس از کابینه پایین‌تر است؟ حرف من این بود که ما برخی‌ها رئیس کمیسیون بودیم و تعهد ما نسبت به رای مردم بود و به این ترتیب ۵ وزیر او افتادند.

وی در ادامه سخنانش از جریان دادن رای اعتماد به کابینه احمدی‌نژاد گفت: رئیس‌جمهور همان زمان دید در لیست موافق و مخالف ما که بعدا جزو اصولگرایان مستقل مجلس شدیم، اسم ما وجود دارد. به من گفت چرا موافق اسم ننوشتید؟ گفتم من همینقدر که درباره برخی مخالف اسم ننوشتم خیلی خود را کنترل می‌کنم. دلیل این بود که نخواستم اول کار تضعیف شوید. علت را پرسید. گفتم من پشت آن آقا نماز می‌خوانم ولی حاضر نیستم مسئولیت به او بدهم. او گفت من میثاق می‌گیرم و اگر خوب نباشند یک‌ساله کنار می‌گذارم. گفتم این یک سال را چه کسی قرار است جواب بدهد؟ من دیدم چقدر کابینه با این اصطلاحات عوض شد.

این اقتصاددان تاکید کرد: مجلس باید کار خود را بیشتر نشان می‌داد و هم ما باید چنین می‌کردیم. این پیام هم برای نسل جدید و هم دولت جدید است. حب و بغض را کنار بگذاریم. فردا باید جواب خداوند متعال را بدهیم. اینکه در ستاد من بود، امین من بود یا هر چیز دیگر درست نیست، باید ببینید می‌تواند این کار را انجام دهد یا خیر.

خوش‌چهره ادامه داد: از ابتدای انقلاب نگاه کنید، دولت سازندگی به اسم امین به سمت تکنوکرات رفت. بعد مدرک بالا رفت. الان هم فساد اخذ مدرک‌های انحرافی را داریم. به چه چیزی کمتر توجه شد؟ به تخصص کمتر توجه شد. ایراد دوستان را نمی‌گیرم ولی اگر تخصص باشد ولی تعهد و سلامت نفس او نباشد حقوق نجومی از آن بیرون می‌آید. ادعای دولت نهم این بود که ارزشی و انقلابی هستند. این سلامت نفس، آیا این توانایی را هم دارد یا خیر؟ می‌تواند از پس این کار برآید یا خیر؟ این معیار کافی نیست که بگوییم یکی انقلابی است و یکی تخصص دارد. این دو معیار باید با هم باشد. قوی و امین.

خوش‌چهره همچنین درباره سمت‌هایی که قرار بود در دولت احمدی‌نژاد بگیرد، گفت: در جمع یک بار درباره کابینه بحث بود و ایشان هم از معاون اولی شروع کرده بود. مثلا می‌گفتند معاون اول چه کسی شود که اسم من و آقای چمران مطرح شد، بعد من از این جلسات خوشم نمی‌آمد چون آن زمان در مجلس بودم و دنبال پست و این چیزها نبودم. بعد از آن جلسه خارج شدم ولی ظاهرا خیلی انتظار بود.

این نماینده پیشین مجلس درباره انتقاداتی که به مجلس هفتم وارد می‌شد مبنی بر اینکه یکپارچه نبود نیز اظهار کرد: ببینید رفتار سیاسی را نتوانستیم با اصول پایه نظام جمهوری اسلامی جور کنیم. رفتاری که در مجلس ما وجود دارد همان رفتاری است که در انگلیس وجود دارد. لابی حزب و لیبر و جاهای دیگر وجود دارد. هنر برخی آقایان هم با آن ادبیات است. من جسارت به کسی نمی‌کنم و این برداشت‌های خودم است. فرصتی باشد آقایان می‌توانند دفاع کنند. این لابی با اصول و اعتقادات ارزشی ما در تناقض است. اگر این خراب است باید همین الان جلوی آن گرفته شود و هشدار داده شود. هشدار با انتقاد و پیشنهاد فرق دارد. برخی اگر می‌رسیدند می‌گفتند مخالفین هستند. چقدر فشار روی افرادی همچون دکتر افروغ بود که می‌گفتند اینها با دولت مخالف هستند. ما داریم کمک می‌کنیم و این راه.

وی درباره کاندیداتوری اش برای انتخابات مجلس دهم نیز بیان کرد: در مجلس دهم هم تحت فشار زیادی بودم که بروم. سعی کردم در فهرست نروم. لابی‌هایی از دو طرف بود که به لیست هر دو وارد شوم ولی علاقه نداشتم.

خوش چهره به ماجرای رفاقت خود با شهید باکری و شهید همت هم اشاره کرد و گفت: آشنایی با این افراد توفیقی بود که من داشتم. در آموزش و پرورش که بودم سال ۶۰ شهید بروجردی را چند باری دیده بودم. شهید ناصر کاظمی در کردستان در کانون سلمان که ما بودیم حضور داشتند، از آنجا می‌شناختم. او فرماندار پاوه شده بود و آنجا شهید بروجردی وی را جذب سپاه کرده بود. کاظمی شهید شد. چند بار او و دوستان منزل ما آمدند و گفتند که جبهه مهم است و من می‌گفتم آموزش و پرورش مهم است. بعد از شهادت شهید کاظمی، با آموزش و پرورش به کردستان رفتم. آقای فانی وزیر سابق، آن موقع مدیرکل بود. آنجا که رفتیم من در کردستان تدریس می‌کردم. در عین حال در خدمت جبهه و جنگ هم بودم.

خوش‌چهره در ادامه سخنانش درباره وضعیت فساد در دولت‌های مختلف بعد از جنگ گفت: باید قائل باشید هر چه جلو می‌آییم از بعد از جنگ فساد افسانه‌ای‌تر می‌شود. باید این موضوع را فارغ از سلیقه سیاسی آسیب‌شناسی کنیم. زمانی که شهرام جزایری در مجلس ششم بود قیمت نفت بشکه‌ای ۱۴ تا ۱۷ دلار شده بود. یعنی نفت ۱۴ دلاری فسادش ۱۸۰ میلیارد تومان بود. همین نفت ۱۴ دلار می‌شود ۱۴۰ دلار، فسادش یک قلم ۳ هزار میلیاردی می‌شود. مثلا آقای بابک زنجانی می‌گوید من ۲۲ میلیارد یورو پول دارم! حالا کارآفرینی واجد ارزش است اما یک فرد یک‌لاقبا ۲۲ میلیارد از کجا آورده است؟ بعد می‌بینیم در جریانات فروش نفت وجود دارد و همه انحراف است. یعنی هر چه قیمت نفت بالاتر رفته است فساد مادی بیشتر شده است، فساد اداری و غیره الان خارج از تحلیل ماست. راس کل خطاها همین خام‌فروشی نفت است.

وی ادامه داد: این نفت هم در فساد مالی کار کرده است و هم در تصمیم‌گیری‌ها و توزیع بین مردم و کالای شب عید و انتخابات و … .