خوابی که «بن سلمان» برای اقتصاد عربستان دیده است

نشریه نیویورک تایمز در گزارشی به قلم نیکلاس پلهام به رفتارهای اخیر عربستان و مواضع شاهزاده پرحاشیه این کشور یعنی محمد بن سلمان پرداخته است .

در مقدمه این گزارش می خوانیم: هدف اصلی محمد بن سلمان برای اقتصاد و حاکمیت عربستان ، جایگزینی یک دولت با اقتصاد بزرگ وهمکاری گسترده با اقتصاد غرب است. این هدف محکوم به شکست خواهد بود ، مگر آن که وی رویه حاکمیت در عربستان را تغییر داده و با اصلاحات وسیع وارد عمل شود .

نیویورک تایمز در بخشی دیگر از این گزارش به تشریح چگونگی این اصلاحات اشاره کرده و می نویسد :زمانی که شاهزاده محمد در سال 2016 طرح تحول ملی خود را مطرح کرد ، قول داد بخش بزرگی از دارایی های دولتی را وارد بخش خصوصی کند . موضوعی که بنا بر وعده او منجر به ایجاد بیش از 1.2 میلیون شغل در بخش خصوصی و کاهش بیکاری تا سال 2020 به 9 درصد خواهد شد . این یک آرزو و هدف قدیمی برای دولت عربستان است که نرخ وابستگی به نفت را کاهش دهد .

شاهزاده محمد طی ماه های قدرت گرفتن خود ، پیشرفت های زیادی در جامعه مدنی عربستان حاصل کرده است . برای مثال او برخی موانع برای مشارکت زنان در نیروی کار را از سر راه برداشته و نسبت به کاهش یارانه های آب و برق و مالیات غیرمستقیم نیز اقدام کرده است . وی در یکم ژانویه سال جاری، با افزایش قیمت سوخت تا بیش از 80 درصد موفق شد 5 درصد مالیات فروش را نیز ارتقا دهد .

اما با همه این تفاسیر ، گسترش توفیق او در بخش خصوصی، به چگونگی روند برنامه های او وابستگی دارد. به نظر می رسد کمبود ظرفیت و تجربه او در حوزه فعالیت های سازمانی به طور فزاینده ای او را متزلزل کرده است. برای مثال برخی از رفتارهای سركوبگرانه او باعث می شود از جذابیت های رفتاری وی کاسته شده و برخی نزدیکان خاندانش نسبت به محمد بن سلمان احساس غریبگی کنند .

افزون بر این ها ، محمد بن سلمان بیش از آن که به دنبال صرفه جویی های اقتصادی باشد ، پیگیر پروژه های بزرگ و بلندپروازانه است . پروژه هایی که البته اغلبشان تحت امر وی هستند.برای مثال ؛ صندوق سرمایه گذاری عمومی عربستان که قرار است صندوق دارایی های مستقل عربستان سعودی باشد، در شرایطی فعالیت می کند که شاهزاده مذکور ، ریاست هیئت مدیره آن را بر عهده داشته و درست مثل یک کسب و کار شخصی اداره اش می کند .

محمد بن سلمان در ماه آوریل، 129 مایل مربع از زمین های دولتی را برای تاسیس یک شهرک ورزشی و تفریحی اختصاص داد . در ماه اوت، برنامه های گردشگری بزرگ تری را طراحی کرد و در ماه اکتبر نیز نمونه ای ماکتی از نخستین شهر روباتیک عربستان رونمایی کرد که هزینه ای بالغ بر 500 میلیارد دلار در برخواهد داشت . تمامی هزینه این اقدامات از صندوق سرمایه گذاری دولتی تامین خواهد شد.

اگرچه تعداد اندکی از شاهزادگان و بازرگانان سعودی وسوسه شده اند تا در این بلندپروازی ها سرمایه گذاری کنند اما تجربه های تلخ پیشین ، مانع از این می شود که برای سرمایه گذاری پیشقدم شوند . برای مثال عموی همین شاهزاده ، یعنی عبدالله ، پادشاه پیشین عربستان ،وعده توسعه 6 شهر اقتصادی را در حاشیه دریای سرخ داده بود .اما با وجود صرف هزینه 27 میلیارد دلاری برای این پروژه ، تا کنون تنها 5 درصد از آن پیش رفته است . شهری رویایی که قرار بود تا سال 2035 به بهره برداری برسد .

در کنار همه این ها ، شاهزاده محمد، به طور غیرقانونی، اقدام به دستگیری، تصلب دارایی و شکنجه برخی از عموزاده ها و فعالان اقتصادی سرشناس کشور خود کرد . موضوعی که شاید بی ارتباط با توزیع ثروت در بدنه اقتصاد عربستان نباشد . به نظر می رسد محمد در تلاش است تا ثروت های پراکنده اقوام خود را در دستان خود متمرکز کند . بر همین اساس نیز ، شماری از شاهزادگان بازداشت شده در ماه نوامبر، از زندان تجملی خود در هتل ریتز کارلتون به ریاض و زندانی محرمانه و امنیتی منتقل شدند.

در کنار همه این اقدامات، شاهزاده محمد امیدوار است حداقل 100 میلیارد دلار خالص دارایی جمع کند. با این حال، این مبلغ فقط کسری بودجه عربستان را در سال 2015 پوشش خواهد داد . گرچه شاهزاده جوان امیدوار است از فروش 5 درصد از شرکت نفت عربستان، آرامکو ، بخش دیگری از دارایی مد نظر خود را تامین کند.

بر اساس گزارش نیویورک تایمز ، به نظر می رسد تلاش های شاهزاده محمد برای خصوصی سازی برنامه های نفت و گاز با شکست مواجه شده است ، این در حالی است که وی حتی تلاش هایی برای خرید سهم در اپل و آمازون نیز انجام داده است . با همه این بلندپروازی ها، سرمایه گذاران سرشناس سعودی ، اغلب حفظ سرمایه شخصی خود را به مشارکت با شاهزاده محمد ترجیح می دهند .

نگاهی به وضعیت عربستان در گزارش های صندوق بین المللی پول، نشان می دهد اقتصاد عربستان سعودی به رکود اقتصادی رسیده است. رکودی که احتمالا مدتی بیش از یک دوره 3 ماهه خواهد داشت . تولید ناخالص داخلی در سال 2017 به میزان 0.7 درصد کاهش یافته است، پیش بینی ها نیزحکایت از کاهش رشد تا 0.1 درصد و نگرانی برای کاهش رشد جمعیت تا 2 درصد دارند .