خطر از بیخ گوش تالاب انزلی گذشت، اما به طور موقت!
تالاب انزلی که در سال‌های اخیر و به واسطه روند کاهشی بارش‌های جوی و نیز مدیریت نادرست منابع آب دچار تنش آبی جدی شده و آن گونه که گفته می‌شود، بیش از نیمی از حجم منابع آبی خود را از دست داده، اکنون و تحت تأثیر علاقه وافر مسئولان استان به ساخت یک سد در معرض تهدید‌هایی به مراتب جدی‌تر قرار گرفته است.
به گزارش تابناک، تالاب انزلی از جمله معدود تالاب‌های ایران است که در سال‌های اخیر و در پی تشدید بحران‌های آبی، هنوز به صورت کامل خشک نشده و به رغم کاهش شدید منابع آبی، هنوز محل زیست گونه مختلف گیاهی و جانوری است. تالابی که البته با برنامه‌های منفعت طلبانه‌ای که برخی مدیران استان گیلان در دستور کار دارند، قطعاً وارد روز‌های نگران کننده‌ای خواهد شد؛ برنامه‌هایی مثل ساخت سد لاسک که قرار بود روز دوشنبه و با حضور وزیر نیرو رسماً آغاز به کار کند، اما چنین نشد.
بر اساس برنامه‌های از پیش اعلام شده برخی مسئولان استان گیلان، قرار بر این بود که روز دوشنبه و با حضور رضا اردکانیان، وزیر نیرو عملیات ساخت سد لاسک رسماً شروع شود؛ برنامه ای که حجت‌الاسلام محمد مهدی افتخاری، نماینده مردم شهرستان‌های فومن و شفت در تشریح آن به رسانه ها گفته بود: «علی‌رغم کارشکنی‌ها و سنگ‌اندازی‌های صورت گرفته طی سال‌های گذشته، روز دوشنبه با حضور وزیر نیرو، شاهد آغاز عملیات اجرایی سد لاستیکی لاسک در شفت خواهیم بود.»
وی همچنین گفته بود: «اعتبار در نظرگرفته شده برای اجرای این پروژه هزار میلیارد تومان است که ۴۰ میلیارد تومان از این اعتبارات فایناس بوده و در تعهد پیمانکار قرار دارد. با اجرای این پروژه برای ۳۰۰ تن فرصت شغلی ایجاد می‌شود.»
البته ساخت این سد پایان راه نیست و آن گونه که افتخاری تأکید دارد، بخشی از یک پروژه بزرگتر است؛ پروژه ای که این نماینده در شرحش می‌گوید: «طرح مطالعاتی سد خالصان فومن نیز در فاز دوم قرار دارد و برای اجرای آن نیازمند همکاری دستگاه‌هایی، چون منابع طبیعی هستیم. با اجرای این پروژه بر روی ماسوله‌رودخان آب غرب استان کاملا تأمین و از هدر رفت ۱۳۱میلیون مترمکعب آب جلوگیری می‌شود.»
اشاره نماینده مردم فومن و شفت به احداث سد لاسک روی رود امامزاده ابراهیم و نیز ماسوله رودخان در حالی مطرح شد و وعده حضور نیرو برای افتتاح عملیات احداث یکی از این دو سد مورد تأکید قرار گرفت که بر اساس اطلاعات جغرافیایی موجود، هر دو رود مورد اشاره سالیانه میلیون‌ها مترمکعب آب به تالاب انزلی می‌ریزند. با این ملاحظه که اردکانیان بر خلاف وعده اعلام شده راهی گیلان نشد و آن گونه که شنیده می‌شود، برخی اختلاف نظر‌های مدیریتی در میان مدیران اجرایی استان گیلان و در سطح دولت عامل آن بوده است.
البته امتناع وزیر نیرو برای افتتاح این طرح ـ آن طور که از شواهد پیداست ـ مطابق با خواست و اراده شخصی وی نبوده و این تصمیم متأثر از مخالفت‌های فعالان زیست محیطی و کارشناسان محیط زیستی بوده است، چون مدت هاست بسیاری از کارشناسان و دوستداران محیط زیست با طرح مسائلی در مورد خسارات احداث سد لاسک اجرای آن را مغایر با منافع زیست محیطی و اجتماعی شهرستان شفت و استان گیلان می‌دانند.
این را می‌توان از گفته‌های دکتر سعید نادری، استاد دانشگاه گیلان دریافت که بلافاصله پس از اعلام خبر حضور وزیر نیرو برای افتتاح در گفت‌وگو با برخی رسانه‌های استان تأکید کرد: حدود دو سال است کمیته‌ای به نام کمیته‌ی ارزیابی استان در سازمان محیط زیست گیلان درباره سد لاسک و اثرات و ارزیابی و توسعه این سد فعالیت می‌کند. بار‌ها در جلسات مختلف و با ادله علمی و عینی به همراه داشتن زیان‌های بسیاری از جمله مخاطرات زیست محیطی برای تالاب انزلی بیان و اثبات شده است. حتی برنامه طرح ارزیابی و توسعه این سد نیز به هیچ وجه از نظر کارشناسی مورد قبول واقع نشده بود، اما مسئولین ذیربط با وساطت فرماندار شفت و فشار‌های جانبی دیگر، قصد پیشبرد این طرح را داشتند که باز هم مورد قبول کمیته ارزیابی واقع نشد.
این استاد دانشگاه گیلان در ادامه گفت: جای شبهه است که چگونه این طرح از سوی سازمان محیط زیست گیلان و بدون تأیید کمیته ارزیابی استان در سازمان محیط زیست به تأیید رسیده! حتی شبهه‌ای برای برخی از اعضای کمیته در تشکیل جلسات سازمان محیط زیست بدون دعوت از نمایندگان سمن ها، نمایندگان ان. جی. او ها، مدرسین دانشگاهی و متخصصان محیط زیستی به وجود آمده که ماحصل آن، تأیید این طرح بوده است.
نادری با اشاره به مخاطرات ساخت سد گفت: احداث این سد مخاطرات زیست محیطی، نابود شدن اکوسیستم‌ها و گونه‌های حیات وحش تا حقابه تالاب انزلی و … را به همراه دارد. در این شرایط چه کسی جوابگوی این زیان‌ها خواهد بود؟ و باید پرسید که محسنات این طرح چیست و چه کسانی از این طرح سود می‌برند؟
البته نادری تنها فردی نبود که به این رویه و تصمیم اعتراض کرد و افزایش حجم اعتراض‌ها در کمتر از ۲۴ ساعت زمینه‌ای را فراهم کرد که وزیر نیرو علی رغم تأکید و پیگیری‌های جدی نماینده مردم فومن و شفت از حضور در روستای لاسک و افتتاح سد امتناع کند. موضوعی که مصطفی سالاری، استاندار گیلان نیز با تأیید ضمنی آن گفت: ابعاد اجتماعی و زیست محیطی سد لاسک نباید مغفول بماند لذا در سایه تعامل با ساکنان روستا‌های همجوار و ذینفعان محلی سد لاسک به دنبال تعیین تکلیف و تضمین قطعی برای اجرای صحیح طرح در آینده خواهیم بود.
پیگیری‌های «تابناک»، از منابع محلی نشان می‌دهد درصورت ساخت سد لاسک که ارتفاع تقریبی آن بیش از ۶۰ متر و عرض آن نیز چیزی حدود ۷۵۰ متر خواهد بود، حداقل سه روستای شهرستان شفت از جمله روستای لاسک و نیز بخش عمده‌ای از جنگل‌های منطقه به زیر آب خواهند رفت و از سویی نیز با توجه به حجم بالای سد در ذخیره آب، منابع قابل توجهی از حقابه‌های تالاب انزلی از این اکوسیستم حساس و در حال افول دریغ خواهد شد.
جدا از خسارت به سه روستا و بخش قابل توجهی از مساحت جنگل‌های شهرستان شفت، نگرانی اصلی آن است که در صورت اجرایی شدن سد لاسک ـ با توجه به اینکه تالاب انزلی در شرایط بدی قرار دارد و عمقش از بالای ۱۰ متر به یک متر رسیده و آب چندانی در تالاب باقی نمانده است ـ حجم چشمگیری از حقابه‌های تالاب در سال‌های آینده به کشاورزی اختصاص یابد و از شرایط تالاب انزلی بدتر از شرایط کنونی شود.
این در حالی است که می‌دانیم کاهش آورد آبی تالاب انزلی قطعاً تبخیر بیشتر آب را به دنبال خواهد داشت که نتیجه آن، کاهش بیشتر عمق تالاب انزلی خواهد بود؛ عاملی که موجب می‌شود تالاب جدا از قرار گرفتن در معرض خشک شدن، با مرگ و میر وسیع آبزیانش مواجه باشد. اینجاست که باید از مسئولان پرسید برای رسیدن به کدام مزایا و منافع حاضر شده‌اند اقداماتی را پیگیری کنند که نتیجه آن خسارات سنگین بر پیکر محیط زیست استان زیبای گیلان خواهد بود؟
پرسشی که جا دارد پیرو آن از وزیر نیرو پرسید، اگر اعتراضات و مخالفت‌های محیط زیستی طی ۲۴ ساعت گذشته رخ نمی‌داد، حاضر به افتتاح چنین طرحی می‌شد یا خیر؟ پرسشی که ناگفته پیداست بر اساس برنامه ریزی‌های از پیش اعلام شده، اگر نبود اعتراض های وسیع، وزیر در گیلان حضور می‌یافت تا پروژه افتتاح شود و برگشتن از آن تقریبا غیر ممکن شود!
