خشونت‌های خانوادگی ریشه در خشونت‌های جهانی دارد/ما ایرانی‌ها با کلمه “نمی‌دانم” بیگانه هستیم
نشست نقد و بررسی و رونمایی از کتاب سینمای آزار با حضور سعید عقیقی (نویسنده) و همایون اسعدیان (کارگردان و فیلمنامه نویس)، شب گذشته در خانه سینما برگزار شد.
سعید عقیقی (نویسنده کتاب سینمای آزار) با اشاره به اینکه کتاب سینمای آزار در مدت کوتاهی به چاپ دوم رسیده است، گفت: این مسئله نشان می‌دهد که علی رغم برخی بدبینی‌ها به حوزه کتاب و پایین بودن سرانه مطالعه باز هم نیاز به کتاب تالیفی و پژوهش در سینما وجود دارد و این کتاب‌ها خواهان و خواننده خود را دارد.
عقیقی با اشاره به تفاوت نقد و تحلیل گفت: در نقد باید به دو سوال جواب داد؛ اینکه فیلمساز در فیلم از چه صحبت می‌کند و آنچه را که می‌خواهد بگوید چگونه بیان می‌کند، در حالی که در تحلیل مسئله متفاوت است.
وی با اشاره به روند تالیف و نگارش کتاب سینمای آزار ادامه داد: در این کتاب ما در سه فصل جداگانه به ریشه‌ها و مفهوم سینمای میشائیل هانکه پرداخته‌ایم. در فصل اول کتاب درباره دنیای هانکه و کشف عواملی که بر نگاه وی به میزانسن و فضاسازی تاثیر داشته است؛ پرداخته‌ایم. در فصل دوم آثار وی را به صورت فیلم به فیلم و تک تک نقد و بررسی کردیم و در فصل سوم با انتخاب پلان‌های برخی فیلم‌ها به سمت تفسیر تصویری حرکت کرده‌ایم.
عقیقی با اشاره به اینکه هانکه ازجمله فیلمسازانی است که امروز در دنیا کاملاً شناخته شده است و کاملاً یک سینماگر مولف است، گفت: کارگردانان به صورت کلی به دو شکل وارد سینما می‌شوند؛ گروهی از سینماگران ابتدا در حوزه‌های مختلف مانند فلسفه، فیلمنامه‌نویسی، ادبیات و مسائلی دیگر تجربه کسب می‌کنند و بعد در سنین بالاتر وارد سینما می‌شوند. هانکه را می‌توان جزو این گروه دانست. گروهی نیز سینما را با خود سینما تجربه می‌کنند مانند پدرو آلمادوار فیلمساز اسپانیایی که خودش می‌گوید 5 فیلم اولش را ساخته است تا کارگردانی یاد بگیرد.
نویسنده کتاب سینمای آزار با اشاره به جهان‌بینی هانکه گفت: هانکه به صورت کلی در فیلم‌هایش به دنبال نشان دادن این امر است که چگونه ریشه‌های خشونت و خشونتی که در جهان جریان دارد به صورت آرام و غیرمحسوس وارد کانون خانواده می‌شود و در درون خانواده تراژدی‌های کوچک را به وجود می‌آورد و تبدیل به یک جنگ داخلی می‌شود.
وی ادامه داد: هانکه به خوبی رابطه جنگ‌ها و اتفاقات بزرگ را با اتفاقات درون خانواده نشان داده و تاثیر آن را بر جوامع به تصویر می‌کشد.
عقیقی ادامه داد: هانکه در فیلم‌هایش این مسئله را با سه عامل اصلی نشان می‌دهد؛ اول وقوع یک رخداد اجتماعی بزرگ، دوم نمایش این رخداد توسط رسانه‌ها و تلویزیون در خانه و خانواده و سوم تاثیر این رخدادها بر افراد خانواده و درگیری‌ای که آدم‌ها علیه خود و دیگری در خانه به وجود می‌آورند. هانکه نشان می‌دهد که این سه عامل باعث یک خودویرانگری می‌شود و این خودویرانگری یک خشونت درونی و بیرونی را به دنبال دارد. به همین دلیل خشونتی که ما در فیلم‌های هانکه می‌بینیم ناشی از رابطه‌ای است که فرد با خودش و جامعه دارد.
او با اشاره به اینکه بخش مهمی از خشونت، خشونت ذاتی آدم‌ها است، گفت: تا زمانی که جامعه‌ای از لحاظ فرهنگی و رسانه‌ای به مرحله خاصی نرسند خشونت ظهور و بروز و گسترش پیدا نمی‌کند. به همین دلیل رفتار جامعه‌ای که خشن است متفاوت با جوامع دیگر است.
عقیقی ادامه داد: بر همین اساس همیشه رفتار نسلی که بعد از وقوع جنگ‌ها به وجود می‌آیند با نسلی که قبل از جنگ و یا در زمان جنگ به وجود آمده‌اند تفاوت دارد و افرادی که بعد از جنگ به وجود می‌آیند این آمادگی را دارند که جنگ دیگری را راه بیندازند.
نویسنده کتاب سینمای آزار با اشاره به اینکه فیلم‌های هانکه از منظر نشان دادن خشونت جزو سینمای آزار دسته‌بندی می‌شود اما خشونتی که وی نشان می‌دهد با خشونتی که در سینمای آمریکا توسط برخی کارگردان‌ها نمایش داده شده بسیار متفاوت است، گفت: در سینمای آمریکا اصل این است که چه چیزی در حال حاضر برای تماشاگر جذاب است و سوال اول تهیه‌کنندگان از فیلمسازان این است که چه عنصری در فیلم‌شان وجود دارد که باعث جذب تماشاگر می‌شود. به همین دلیل رابطه عرضه و تقاضا در سینمای آمریکا و هزینه‌ای که می‌شود بسیار مهم است.
عقیقی با اشاره به اینکه قائل به تعریفی از سینمای مستقل در هالیوود نیست، گفت: در هالیوود اگر شما با کمپانی‌های کوچک کار کنید بودجه کمتری هزینه می‌شود و اگر با کمپانی‌های بزرگ کار کنید بودجه بیشتری هزینه می‌شود و در هر دو حالت این شرکت‌ها هستند که میزان بودجه و روندساخت فیلم را تعیین می‌کنند. پس اینکه ما بگوییم چون بودجه کمتری داریم، سینمای مستقلی داریم، درست نیست.
وی بر نقش رسانه و تبلیغات در سینمای آمریکا تاکید کرد و ادامه داد: ما به عنوان مخاطبان و تماشاگران آثاری را از سینمای آمریکا می‌بینیم که تبلیغات زیا دی برای آن انجام شده است. به همین دلیل نقش رسانه‌ها در دیده شدن فیلم‌ها بسیار اهمیت دارد.
وی ادامه داد: کتاب سینمای آزار یکی از سخت‌ترین کتاب‌هایی بود که من نوشتم و گاهی برای تحلیل یک فیلم از آثار هانکه بیش از 10 بار آن را تماشا کردم.
همایون اسعدیان نیز طی سخنانی گفت: زمانی ابزار در سینما تازه وارد شده بود و فیلمسازان به دنبال آن بودند که با به رخ کشیدن این ابزار مزیت خود را نشان بدهند اما این روزها بهترین آثار فیلم‌هایی هستند که نورپردازی، حرکت دوربین، در آنها دیده نشود. تماشاگر عام باید با فیلم ترکیب شود و برود و هر حرکتی که جدا از فیلم دیده شود نشان می‌دهد که فیلمساز خطا کرده است.
اسعدیان با اشاره به اینکه همه نیاز به مطالعه و پژوهش داریم از سعید حقیقی برای نگارش و انتشار کتاب سینمای آزار تشکر کرد و افزود: متاسفانه ما ایرانی‌ها کلاً با کلمه نمی‌دانم بیگانه هستیم و قطعاً همه چیز را می‌دانیم. این مسئله به سینمای ما نیز سرایت کرده است در حالی که مثلاً وقتی ما کتاب سینمای آزار را می خوانیم می‌بینیم که هانکه می‌گوید جواب سوالات بسیاری را نمی‌داند زیرا اگر جواب سوالات را می‌دانست دیگر فیلم نمی‌ساخت. ما نیز باید این مسئله را در سینمای ایران یاد بگیریم و سعی کنیم تا قضاوت نکنیم.
اسعدیان افزود: ما فیلمسازها مدیون نویسندگان و پژوهشگران در حوزه سینما هستیم زیرا واقعیت این است که آنها عاشقان واقعی این حوزه هستند.
در این نشست قرار بود بهمن فرمان‌آرا نیز حضور پیدا کند اما حضور پیدا نکرد.
