حق بیمه روی حقوق پایه حساب میشود یا کل دریافتی؟
محاسبهی صحیح حق بیمه یکی از مهمترین موضوعات در روابط کاری میان کارفرما و کارگر است. در ظاهر ممکن است فرایند سادهای به نظر برسد؛ اما در عمل، جزئیات مربوط به حقوق پایه، مزایا، پاداش و پرداختهای غیرنقدی باعث ایجاد ابهام و چالشهای متعدد میشود.
سازمان تأمین اجتماعی به عنوان نهاد اصلی نظارت و وصول بیمه، نقش تعیینکنندهای در این زمینه دارد. به همین دلیل تمامی کارفرمایان موظفاند مبالغ مربوط به حق بیمه را طبق ضوابط این سازمان محاسبه و پرداخت کنند.
با این حال، ناآگاهی از قانون برای حساب کردن حق بیمه یا بیتوجهی به بخشنامههای جدید، میتواند زمینهساز بروز اشتباهاتی شود. این اشتباهات ممکن است پیامدهایی مثل جریمههای مالی سنگین و مشکلات قانونی برای کارفرما داشته باشد. از سوی دیگر، محاسبه نادرست یا ناقص حق بیمه ممکن است حقوق بیمهای کارگر را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این کار همچنین میتواند در آینده مشکلاتی در دریافت مستمری، بیمه بیکاری یا خدمات درمانی ایجاد کند. به همین دلیل، آگاهی از قوانین و نحوهی محاسبه حق بیمه برای هر دو طرف قرارداد کاری، ضرورتی اجتنابناپذیر محسوب میشود.
از آنجا که قوانین بیمهای بهصورت دورهای دستخوش تغییر میشوند، آگاهی از آخرین بخشنامهها و دستورالعملهای سازمان تأمین اجتماعی اهمیت بالایی دارد. گاهی کارفرمایان به دلیل برداشت نادرست از قانون یا بیاطلاعی از جزئیات جدید، مبنای اشتباهی را برای محاسبهی بیمه انتخاب میکنند.
همین موضوع، در بازرسیهای بیمهای منجر به مطالبهی مبالغ سنگین یا رد شدن لیستهای ارسالی میشود. از سوی دیگر، کارگرانی که از میزان و نحوهی محاسبهی حق بیمهی خود مطلع نیستند، ممکن است در زمان بازنشستگی یا استفاده از خدمات درمانی دچار مشکل شوند. به همین دلیل، اطلاع دقیق از قانون برای حساب کردن حق بیمه یکی از پیشنیازهای مهم برای برقراری رابطهی کاری سالم و محسوب میشود.
حق بیمه چند درصد برای کارفرما و چند درصد برای کارگر است؟
در نظام بیمهی تأمین اجتماعی، پرداخت حق بیمه بر پایهی مشارکت سهجانبه میان کارفرما، کارگر و دولت انجام میشود. سهم عمدهی این مبلغ بر عهدهی کارفرماست. او موظف است درصد مشخصی از حقوق مشمول بیمه، سهم کارگر را ماهانه به حساب سازمان تأمین اجتماعی واریز کند. بر اساس ضوابط جاری، مجموع حق بیمه سهم کارگر و کارفرما برابر با ۳۰ درصد حقوق مشمول بیمه است. از این میزان، ۷ درصد را کارگر و ۲۳ درصد را کارفرما پرداخت میکند. علاوه بر این، دولت نیز موظف است ۳ درصد از حق بیمه را بهعنوان سهم خود برای پوشش بیمه بیکاری پرداخت کند.
محاسبهی دقیق این درصدها بر اساس نوع قرارداد، نوع شغل، میزان دستمزد و وجود یا عدم وجود بیمه بیکاری ممکن است تفاوتهایی داشته باشد. به عنوان مثال، برخی مشاغل خاص یا کارگران فصلی ممکن است مشمول نرخهای متفاوتی شوند. در چنین مواردی، آگاهی از جزئیات قانونی و بخشنامههای تأمین اجتماعی اهمیت بالایی دارد. زیرا باعث میشود هم کارفرما از جرائم احتمالی مصون بماند و هم کارگر از مزایای قانونی خود بهرهمند شود.
شناخت دقیق درصدهای مربوط به سهم کارگر و کارفرما از بروز بسیاری از خطاهای مالی و اختلافهای بیمهای جلوگیری میکند. در بسیاری از موارد مشاهده میشود که کارفرمایان به دلیل برداشت نادرست از قانون، مبنای اشتباهی برای محاسبه انتخاب کنند. در این صورت نیز با جریمههای سنگین مواجه میشوند. همچنین، کارگران نیز اگر از سهم بیمهی خود اطلاع نداشته باشند، ممکن است متوجه کسر نادرست یا ناقص حق بیمه از حقوقشان نشوند. بنابراین، اطلاع از جزئیات این محاسبه و ثبت دقیق سهم هر طرف در لیست بیمه، نقش مهمی در حفظ حقوق قانونی طرفین دارد. زیرا از بروز مشکلات احتمالی در سوابق بیمهای، پرداخت مستمری و سایر مزایای تأمین اجتماعی پیشگیری میکند.
حق بیمه برای چه مواردی محاسبه میشود؟
بر اساس آخرین مقررات سازمان تأمین اجتماعی، مبنای محاسبه حق بیمه فقط اقلامی از فیش حقوقی است که جنبهی مستمر و ماهانه دارند. در واقع، حق بیمه شامل تمام پرداختهایی نیست که در طول ماه به کارگر داده میشود. بلکه تنها مواردی را دربرمیگیرد که طبق قانون، مشمول کسورات بیمهای محسوب میشوند.
موارد مشمول بیمه عبارتاند از:
- حقوق پایه که مبنای اصلی محاسبه محسوب میشود.
- حق مسکن و بن کارگری که به دلیل پرداخت مستمر محاسبه میشود.
- اضافهکاری که طبق رأی هیئت عمومی دیوان عدالت اداری باید در محاسبات بیمه لحاظ شود.
در برخی موارد نیز مزایای مستمر دیگری مانند مزایای شغلی یا سختی کار، در صورتی که بهطور منظم پرداخت شوند، جزو موارد مشمول بیمه قرار میگیرند.
در مقابل، موارد غیرمشمول بیمه شامل پرداختهایی است که ماهیت موقت یا غیرمستمر دارند و جنبهی پاداش یا کمک رفاهی دارند. از جملهی این موارد میتوان به این موارد اشاره کرد:
- عیدی پایان سال
- پاداشهای موردی
- بنهای غیرنقدی و رفاهی خاص
- کمکهزینههای رفاهی
- هزینهی سفر
- مأموریت
- سایر پرداختهای غیرمستمر
در نتیجه، قانون برای حساب کردن حق بیمه تنها بر اقلام ثابت و ماهانه تأکید دارد. به همین دلیل تعیین دقیق آنها، مستقیماً بر مبالغ پرداختی کارفرما و مزایای دریافتی کارگر اثر میگذارد. بنابراین، شناخت تفاوت میان موارد مشمول و غیرمشمول بیمه، برای تنظیم صحیح فیش حقوقی اهمیت زیادی دارد.
سخن پایانی
در نهایت، محاسبهی صحیح حق بیمه یک الزام قانونی است. همچنین عاملی تعیینکننده در حفظ حقوق بیمهای کارگران و پیشگیری از خسارتهای مالی برای کارفرمایان است. کوچکترین اشتباه در محاسبهی موارد مشمول و غیرمشمول بیمه میتواند منجر به جرائم سنگین، بازرسیهای مجدد و حتی کاهش سوابق بیمهای افراد شود. مسائلی که در آینده، بر مستمری بازنشستگی و سایر مزایای قانونی کارگر تأثیر مستقیم خواهد داشت.
به همین دلیل، توصیه میشود پیش از هرگونه اقدام در زمینهی ثبت، ارسال یا اصلاح لیست بیمه، از خدمات مشاوره در مورد قانون کار استفاده شود. چرا که باعث میشود روند محاسبه و پرداخت بیمه بهدرستی و مطابق با آخرین دستورالعملهای تأمین اجتماعی انجام گیرد.
در این زمینه، پلتفرم کارمنتو با بهرهگیری از بیش از ۳۵۰ مشاور برتر کشور و امکان دریافت مشاوره فوری در هر نقطه از ایران، شرایطی عالی فراهم کرده است. این شرایط باعث میشود کاربران بتوانند در کوتاهترین زمان و با هزینهای منطقی، به پاسخ دقیق سؤالات خود دست یابند. استفاده از چنین خدماتی، باعث صرفهجویی در زمان و هزینه خواهد شد. همچنین اطمینان از صحت عملکرد قانونی و مالی را نیز برای هر دو طرف قرارداد کاری به همراه دارد.
