حریری: «کرونا» صادرات نفتی و غیرنفتی را زمین گیر کرد/ مجلس یازدهم برای «نجات اقتصاد» از کجا شروع کند؟

آمار‌ها نشان می‌دهد میزان صادرات کشور در ماه‌های اخیر با کاهش چشمگیری مواجه شده است. چین به عنوان یکی از کشور‌هایی که طرف عرضه و تقاضای بزرگی در اقتصاد ایران به شمار می‌رود از زمان شیوع بیماری کرونا تا کنون به دلیل پیامد‌های اقتصادی این بیماری میزان واردات خود را از ایران کاهش داده در حالی که میزان واردات ایران از چین افزایش یافته است.

به گزارش  دانشجو، مجید رضا حریری؛ رئیس اتاق بازرگانی ایران و چین درباره افت ۴۰ درصدی صادرات ایران به چین و انتظارات اقتصادی از نمایندگان مجلس یازدهم که وعده ی نجات اقتصاد کشور را داده‌اند با ما گفتگو کرده است که در ادامه تقدیم می‌شود.

خبر‌ها حاکی از افت ۴۰ درصدی صادرات ایران به کشور چین است مهمترین دلیل کاهش صادرات به این کشور چیست؟

گمرک کشور چین همانند گمرک جمهوری اسلامی ایران صادرات نفتی را از غیر نفتی تفکیک نمی‌کند، بلکه تمام کالا‌ها و محصولاتی که به این کشور صادر می‌شود در یک لیست آمار و ارقامی قرار می‌دهد، از این جهت می‌توان گفت در چهار ماه اول سال ۲۰۲۰ با توجه به تعطیلی دو سه ماهه کشور چین به دلیل عدم انتقال بیشتر ویروس کرونا قاعدتا شاهد افت محسوس تجارت در سطح بین المللی بودیم. افت تجارت بین المللی نه تنها ایران بلکه دامن بسیاری از کشور‌های جهان را گرفت و بر تجارت جهانی و مبادلات کالا بین کشور‌ها تاثیر بی سابقه‌ای گذاشت، بنابراین مهمترین عامل افت چهل درصدی صادرات ایران به چین تعطیلی کشور چین به دلیل بیماری کرونا بوده است.

اما واردات ایران به نسبت چین افزایش داشته است این مساله ناشی از چه عواملی است؟

بله درست است. واردات ایران در چهار ماه اول سال ۲۰۲۰ نه تنها افت نکرده بلکه نزدیک به ۳، ۲ درصد نیز افزایش داشته است، بنابراین در مراودات بین ایران و چین کالای صادراتی ما افت کرده چرا که عمده کالای صادراتی ما به چین، نفت است. شدت تحریم‌ها و وضعیت کنونی اقتصادی دنیا باعث شده که ما تنها ۱۰ درصد گذشته به چین نفت صادر کنیم، یعنی تحریم‌ها ۹۰ درصد توان صادراتی را از ما گرفته است در نتیجه میزان نفتی که از ایران صادر می‌شود و عموما هم به چین صادر می‌شود بسیار کاهش یافته است. از سوی دیگر به دلیل مسائل نفتی و جنگ قیمتی بین دو کشور عربستان و روسیه و تاثیرات عدم تقاضا برای سوخت، قیمت نفت به یک باره با کاهش چشمگیری رو به رو شد که به تبع آن مقدار فروش و درآمد نفتی ایران بسیار کاهش یافت. سالانه نزدیک به ۷ تا ۱۰ میلیارد دلار از مبادلات ما با چین ناشی از صادرات نفت است از این رو کاهش قیمت فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی و گاز صادرات و میزان درآمد کشور را بسیار کاهش داده است. نزدیک به ۶۰ درصد صادرات غیر نفتی ایران به همه‌ی دنیا از جمله کشور چین صادرات محصولات پتروشیمی و مواد معدنی است که این محصولات به دلیل افت قیمت تاثیر خود را بر ارز آوری کشور نشان داده اند. همگی به خوبی می‌دانیم که نفت در اقتصاد کشور ما نقش مهم و عمده‌ای دارد، تحریم‌ها و کاهش قیمت نفت، اقتصاد ایران را کوچک و کوچک‌تر کرده است. حتی سال‌هایی که دولت‌ها سعی کردند به انحاء مختلف سیاست گذاری‌های غیر نفتی در اقتصاد اعمال کنند باز هم نیمی از اقتصاد کشور به صورت مستقیم و غیر مستقیم تحت پوشش اقتصاد نفتی بوده است، بنابراین اگر بیش از ۵۰ درصد توان اقتصادی کشور گرفته شده باشد موضوع عجیبی نیست.

با توجه به اینکه چین به ثبات نسبی خوبی در کنترل بیماری کرونا رسیده آیا همچنان باید نگران کاهش صادرات خود به این کشور باشیم یا می‌توان راهکار‌های جایگزینی برای افزایش صادرات اندیشید؟

ببینید نمی‌توان اینگونه تصور کرد، چون کشور چین با تمهیدات گسترده‌ای بر ویروس کرونا غلبه کرده و بیماری را مدیریت کرده است پس این کشور در زمینه اقتصاد و تعامل و تجارت با کشور‌های دیگر هیچ مشکلی ندارد، موضوع مهم این است که چین جزیره نیست که دورش را دیوار بکشیم و فکر کنیم اگر مشکل چین حل شد اقتصاد به شرایط عادی برمی گردد، زمانی اقتصاد به حالت عادی برمی گردد که همه‌ی دنیا مانند چین بر ویروس کرونا غلبه کند. کشور چین سالانه ۲۵۰۰ میلیارد دلار صادرات دارد قطعا عدم رونق سایر بازار‌های جهان به مثابه به خطر افتادن صادرات چین است. کشور چین سالانه صد‌ها میلیون توریست می‌پذیرد، باقی ماندن به این شکل ضرر و زیان اقتصادی زیادی به این کشور و تمام کشور‌های توریستی دنیا وارد می‌کند، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم، چون مشکل چین در مبارزه با ویروس کرونا تا حدودی حل شده تجارت خارجی ما با این کشور و تجارت خارجی همه کشور‌های دنیا به حالت اولیه بازمی گردد. تا زمانی که دنیا وارد چرخه عادی قبلی نشود شاهد افزایش فشار‌ها و افت شاخص‌های اقتصادی خواهیم بود.

صادرات کالای ساخته شده ایرانی به کشور‌های هدف در چه وضعیتی قرار دارد؟

بین ۶۰ تا ۷۰ درصد صادرات کشور شامل گاز، میعانات، پتروشیمی‌ها، فرآورده‌های نفتی و مواد خام معدنی است که شاکله صادرات ما به شمار می‌رود و چین به عنوان یکی از وارد کنندگان بزرگ این محصولات در سهم صادرات ایران نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند. زمانی که ما درباره صادرات غیر نفتی صحبت می‌کنیم باید بدانیم که بخش عمده‌ای از آن مواد خام و مشتقات انرژی، معدنی و غیر فلزی است که قیمت برخی از آن‌ها بسیار پایین است لذا تا تولید جهانی به شرایط مطلوب و نرمال نرسد تقاضا برای مواد خام و انرژی در همه جای دنیا بسیار پایین است و ما نیز در مساله صادرات همچنان با مشکل رو به رو هستیم. بخش دیگر صادرات ایران نیز که کالای ساخته شده مصرفی مانند مواد غذایی، لبنیات، پوشاک و مواد پلیمری است و برخی کشور‌ها مثل عراق و افغانستان خریدار آن هستند به دلیل بسته بودن مرز‌ها و عدم معاملات مرزی صادرات آن‌ها نیز با مشکل مواجه شده است از سوی دیگر اگر کشور عراق که همه‌ی اقتصاد آن وابسته به فروش نفت است نتواند نفت بفروشد عراقی‌ها هم پولی برای خرید کالای ایرانی نخواهند داشت لذا ما از این منظر هم به شدت تحت فشار قرار می‌گیریم.

آیا برای حل مشکلات اقتصادی کشور می‌توان امید چندانی به مجلس یازدهم بست؟ دیدگاه شما دراین باره چیست؟

به طور قطع نمی‌توان گفت که مجلس یازدهم با توجه به حجم فراوان مشکلات و معضلات اقتصادی بتواند معجزه خاصی کند چرا که متاسفانه مجالس ما در طی یکی دو دهه اخیر نشان داده اند به موارد سیاسی بیشتر از اقتصادی اهمیت می‌دهند از این منظر به نوعی زمینه ناامیدی مردم را فراهم کرده اند، اما مجلس یازدهم با ترکیب جدیدی بسته شده است. این ترکیب جدید مدعی است که بیش از هر حوزه‌ای متوجه بخش اقتصاد کشور است بنابراین باید منتظر عملکرد این مجلس باشیم که آیا درباره اقتصاد کشور مانند مجلس‌های گذشته شعار می‌دهد یا به واقع دنبال تحقق رفاه عمومی و حل معضلات اقتصادی است. بنده معتقدم اگر مجلس یازدهم به دنبال تغییرات جدی در عرصه اقتصادی کشور است در وهله اول باید این کار را از خود شروع کند یعنی با دنبال کردن شفافیت در مسائل مالی نمایندگان و مطالبه شفافیت در کلیه اجزای اقتصادی کشور نشان دهد که حرف و عملش یکی است. عدم شفافیت است که موجب شد برخی نمایندگان مجلس دهم درعین اینکه نماینده مردم بودند، اما دستشان به فساد مالی آلوده بود! مهمترین روشی که نمایندگان مجلس یازدهم می‌توانند برای تحقق شعار‌های خود انجام دهند این است که خود در دام فساد اقتصادی نیفتند و نشان دهند با کسانی که سابقه بد اقتصادی دارند تعارف ندارند، چرا که اگر مجلسی‌ها درگیر فساد اقتصادی باشند به هیچ وجه نمی‌توانند از مفسدین حساب کشی کنند!