حرکت رو به جلو در احیای تالاب‌ها
معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق در سازمان حفاظت محیط زیست ضمن اشاره به اقدامات صورت گرفته به منظور احیای تالاب‌ها در سال‌های اخیر گفت: در دولت یازدهم در قسمت‌های مختلف احیای تالاب‌ها حرکت‌های رو به جلو اتفاق افتاده و در مجموع در هر سه زمینه قانونگذاری، اجرا و جلب مشارکت‌ها پیش رفته‌ایم، هر چند هنوز شرایط در حد ایده‌آل نیست.
مسعود باقرزاده کریمی با اشاره به اینکه برای بهبود شرایط تالاب‌ها لازم است گستره‌ای از اقدامات و فعالیت‌ها شکل بگیرد، گفت: تمام این فعالیت‌های متنوع را می توان در سه دسته کلی جمع‌آوری کرد. یکی فعالیت‌های مربوط به قوانین، مقررات و ضوابط است، بخش دوم امور اجرایی و همه مسائلی است که به بحث مدیریت مربوط می شود و سومین دسته، فعالیت‌هایی است که در جهت جلب مشارکت‌های مردمی، فرهنگسازی و ارتقای آگاهی‌ها در ارتباط با حفاظت از تالاب‌ها صورت می‌گیرد. این سه دسته در کنار هم می‌توانند یک اتفاق خوب برای تالاب‌ها را رقم بزنند.
وی اظهار کرد: با توجه به اینکه در پنج دولت گذشته در سازمان محیط زیست مسئولیت تالاب‌ها را بر عهده داشته‌ام می‌توانم ادعا کنم در دولت یازدهم وضعیت رسیدگی به تالاب‌ها جدیت و سرعت بیشتری پیدا کرده و در هر سه بخش مذکور اقدامات مهمی صورت گرفته است.
تصویب لایحه حمایت از تالاب‌ها/ تصویب آئین‌نامه تالاب‌ها
معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق با اشاره به تدوین و تصویب لایحه تالاب‌ها در دولت یازدهم، گفت: این لایحه بعد از دو سال پیگیری شکل گرفت تا قانون جامعی برای حفاظت از تالاب‌ها در کشور داشته باشیم که در حال حاضر در انتظار بررسی در مجلس شورای اسلامی است. از سوی دیگر برای اینکه معطل این قانون نباشیم دولت در سال 94، آئین نامه اجرایی نحوه حفاظت، احیاء و مدیریت تالاب‌های کشور را ابلاغ کرد تا کمک حال برنامه‌های حفاظت از تالاب‌ها باشد و بتوانیم از طریق آن تالاب‌ها را بهتر مدیریت کرده و ضعف‌ها را بپوشانیم.
تدوین برنامه عملی ملی حفاظت از تالاب‌ها
وی در ادامه افزود: در همین آئین‌نامه اشاره شده که راهبردها و برنامه عمل ملی برای حفاظت از تالاب‌ها توسط سازمان حفاظت محیط زیست به نمایندگی از دولت با همکاری سایر دستگاه‌ها تهیه شود. این سند که یک نوع سیاستگذاری کلان برای مدیریت کلیه تالاب‌های کشور است؛ آماده شده و در دستور کار هیات دولت است.
معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق اظهار کرد: افزون بر اینها از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز پیگیری‌ها و نشست‌های متعددی صورت گرفت و در نهایت سیاست‌های کلی نظام در بخش محیط زیست در سال گذشته توسط مقام معظم رهبری ابلاغ شد که این سند موضوع تالاب‌ها را به لحاظ حقوقی و قانونی تا حد بسیاری پوشش می‌دهد. اینها چهار اقدام بارز در زمینه مسائل قانونی مربوط به تالاب‌هاست.
تخصیص ردیف‌های اعتباری برای تالاب‌ها
باقرزاده کریمی با اشاره به اقدامات دولت یازدهم در زمینه بحث‌های اجرایی احیای تالاب ها، گفت: در زمینه اجرا همه شاهد آن بودیم که دولت با اولویت دادن به دریاچه ارومیه، کار خود را برای احیای تالاب‌ها آغاز کرد و بعد از آن بود که در سال 92، ردیف اعتبار ویژه برای کل تالاب‌های کشور ایجاد کردیم، افزون بر آن طی یکی دو سال گذشته سه ردیف اعتباری جدید باز کردیم که یکی برای تالاب‌های سیستان و بلوچستان، یک اعتبار ویژه برای تالاب‌های فارس و یک اعتبار ویژه دیگر برای تالاب انزلی در نظر گرفته شد.
وی با تاکید بر اینکه در بخش اجرا هماهنگی بین بخشی یکی از کلیدی‌ترین کارهاست که بایستی محقق شود، از تشکیل کمیته‌های مدیریت استانی برای تالاب‌های مختلف از جمله تالاب انزلی، تالاب‌های فارس، تالاب‌های سیستان و بلوچستان، تالاب‌های آذربایجان با محوریت ارومیه و … خبر داد و گفت: این کمیته‌ها برای هماهنگی بین دستگاه‌ها در بخش اجرا کمک حال هستند، افزون بر اینها طرح‌های بین‌المللی به منظور حفاظت از تالاب‌ها نیز اجرا شده و در جریان این طرح‌ها با برخی کشورها از جمله ژاپن همکاری‌هایی آغاز شده است.
تحول تخصیص‌های منابع آبی کشور در وزارت نیرو
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه در بخش اجرا باید بر این موضوع تاکید کرد که وزارت نیرو مجاب شده حق آبه زیست محیطی تالاب‌ها را به طور قانونی رعایت کند، گفت: پیش از این در تخصیص‌های آب، شرب، کشاورزی و صنعت مطرح می‌شد اما در این دولت برای اولین بار تخصیص‌ها تغییر کرد و حق‌آبه محیط زیست نیز لحاظ شد و تخصیص‌ها به ترتیب اولویت شرب، محیط زیست، صنعت و کشاورزی قرار گرفت و قرار شد از 60 میلیارد متر مکعب آب که برای شرب در نظر گرفته شده، 11 میلیارد متر مکعب آن برای منابع زیست بومی اختصاص یابد. هرگز ادعا نمی‌کنیم این عدد، عدد ایده‌الی است اما قدم رو به جلویی محسوب می‌شود چون از صفر به این عدد رسیده‌ایم.
باقرزاده کریمی افزود: همچنین در شورای هماهنگی منابع آب که با محوریت وزارت نیرو و عضویت سازمان حفاظت محیط زیست تشکیل می‌شود برای تالاب‌هایی که درون حوضه آبی قرار دارند سهم در نظر گرفته شده، برای مثال تالاب گاوخونی در شورای زاینده رود حق آبه دارد، همچنین تالاب‌های هورالعظیم و شادگان از کرخه، دز و کارون سهم دارند. بنابراین می‌بینیم موضوع تالاب‌ها نه در سازمان محیط زیست بلکه در کل دولت مورد توجه قرار گرفته است.
اجرای مدیریت زیست بومی در احیای تالاب‌ها
معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق با بیان اینکه در زمینه مشارکت مردمی رویکرد سازمان محیط زیست اجرای مدیریت زیست بومی در تالاب‌ها بوده است، تصریح کرد: اجرای مدیریت زیست بومی در کلیه مواد قانونی و در دستورالعمل‌های دولت و برنامه عمل ملی حفاظت از تالاب‌ها لحاظ شده و در تمام اینها رد پای مدیریت زیست بومی دیده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه مدیریت زیست بومی دو ویژگی عمده دارد، گفت: یکی اینکه موضوع تالاب‌ها نه در خود تالاب بلکه در حوضه آبریز جستجو می‌شود؛ یعنی وقتی می‌خواهیم مشکل دریاچه ارومیه را حل کنیم باید حوضه دریاچه را مد نظر قرار دهیم. اشتباهی که سالیان سال انجام داده بودیم لازم بود در این مقطع آن را اصلاح کنیم. با توجه به همین رویکرد است که معتقدیم حتی کردستان نیز باید برای احیای دریاچه ارومیه مشارکت داشته باشد. ویژگی دوم مدیریت زیست بومی نیز مشارکت کلیه ذی‌نفعان در تدوین، اجرا و نظارت برنامه عمل تالاب‌ها است.
به گفته باقرزاده کریمی، این اقدامات طاقت فرسا و زمانبر است ولی معتقدیم اگر این مشارکت‌ها شکل نگیرد کارهای ما مثل بسیاری از مطالعات در کتابخانه‌ها خاک می‌خورد، برای همین تصمیم گرفتیم این کار شاق را رقم بزنیم. حالا خوشبختانه اتفاقات خوبی افتاده و این نوع رویکرد در 12 تالاب کشور لحاظ شده و برنامه‌های مدیریت با نگاه زیست بومی تنظیم شده است. برای همین هم است که در تالاب‌هایی مانند کمجان، کانی برازان، انزلی، هورالعظیم، ارومیه و … همسویی جوامع محلی با مسئولین به منظور حفظ تالاب‌ها دیده می‌شود و علائم علاقمندی مردم برای حفظ تالاب‌ها در مسیر حفظ منافع خود مشهود است.
معاون امور تالاب‌ها در دفتر زیستگاه‌ها و امور مناطق با اشاره به وقوع اتفاقاتی در جغرافیای تالاب‌ها اظهار کرد: وقوع تغییرات اقلیمی و کاهش و افزایش بارش‌ها در تالاب‌ها و به طور کلی نوسانات حجمی تالاب‌ها از جمله اتفاقاتی است که دراین اکوسیستمها دیده می شود ولی از آنجا که این زیستگاه‌ها تغییرات را به سرعت نشان نمی‌دهند ارائه آمار و ارقام در مورد مساحت تالاب‌ها مورد تاکید من نیست. بنابراین جدای از نوسانات تالاب‌ها می‌بینیم که در قسمت‌های مختلف احیای تالاب‌ها حرکت‌های رو به جلو اتفاق افتاده و در مجموع در دولت یازدهم در هر سه زمینه قانونگذاری، اجرا و جلب مشارکت‌ها پیش رفته‌ایم.
بی‌پولی مانع احیای تالاب‌ها
وی افزود: این توصیف ها نباید حمل بر این شود که شرایط تالاب‌ها ایده آل شده، زیرا هنوز ضعف‌های بسیاری به ویژه در بخش اعتبارات وجود دارد و ما با بی پولی‌های شدید مواجه‌ایم. همچنین هنوز جوامع محلی با ما وفاق کامل برای بستن چاه‌های غیر مجاز ندارند و هنوز نتوانسته‌ایم معیشت‌های سازگار با محیط زیست را ساماندهی کنیم. با این وجود قدم‌هایی برداشته شده که نشان می‌دهد مسیر و جهت گیری درست بوده است و حالا می‌دانیم تحت هر شرایطی باید این سه حرکت را تقویت کنیم چون مسیر برای ما روشن شده و برنامه عمل ملی و سیاست‌های کلی نظام وجود دارد و هیچ عذری در بخش نبود یا کمبود قانون برای حفظ تالاب‌ها نداریم. امیدوارم در آینده فعالیت‌های کشاورزی و وضعیت سدسازی‌ها ساماندهی و ایرادات الگوهای کشت را برطرف شود، در این شرایط است که می‌توانیم وضعیت مطلوب‌تری برای تالاب‌ها رقم بزنیم.
باقرزاده کریمی در پایان با اشاره به اینکه دولت‌ها اهمیت و ضرورت تالاب‌ها را درک کرده‌اند، گفت: برای برخی دولت‌ها تالاب جزو اولویت نبوده، برای مثال مجوز حفر چاه که در دولت قبلی داده شد خسارتی برای تالاب‌ها ایجاد کرد یا افتتاح سد گتوند باعث ایجاد مشکلاتی در کارون و تالاب‌های پایین دست شد. این اتفاقات نشان می‌دهد موضوع تالاب‌ها در اولویت دولت قبلی نبوده است.
