حافظ شاعر مداح نیست
اگرچه حافظ شاعر مداح نیست،اما شعرهای ستایشی خود را با عزت نفس و مناعت طبع سروده است و در برخی اشعار ضمن نصیحت ممدوحان، به عدالت پیشگی سفارش میکند.
به گزارش موج – عبدالرضا بالا زاده، شمس‌الدین محمد ملقب به خواجه حافظ شیرازی، مشهور به لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان‌العرفا، ناظم الاولیا غزل سرای بزرگ و شاعر سده هشتم، از بزرگان شعر و ادب پارسی ایران و یکی از سخنوران نامی جهان است.
وی حدود سال ۷۲۶ هجری قمری در شیراز متولد شد. البته درباره ی سال دقیق تولدش اختلاف نظر وجود دارد. قاسم غنی ولادتش را در سال ۷۱۷ ه. ق، دهخدا حدود سال ۷۱۰ ه. ق و ذبیح الله صفا، ولادت او را در سال ۷۲۷ ه. ق میدانند.
آن چه مسلم است ولادت حافظ را در اوایل قرن هشتم هجری و بعد از سال ۷۱۰ و به بین سالهای ۷۲۰ تا ۷۲۹ ه. ق دانستهاند. او تحصیلات خود را در نزد استادان و علما زمان فراگرفت و در علوم ادبی و علوم فقهی آن دوره جایگاه رفیع یافت. تا جایی که قرآن را با چهارده روایت مختلف از بر داشت.
در همان دوران بر تمام علوم مذهبی و ادبی روزگار خود تسلط یافت و در بیست سالگی به یکی از مشاهیر علم و ادب دیار خود تبدل شد.
دوران جوانی شاعر مصادف با افول سلسله اتابکان فارس و حکمرانی امرای اینجو بـود. آوازهی حافظ در دورهی حکومت امیر ادب دوست – حاکم فارس- جمال الدین ابواسحاق اینجو (742 تا 754 هـ .ق ) موجب شد تا به دربار راه یابـد.
افزون بر ابواسحاق در دربار شاهان آل مظفر(مبارزالدین، شاه شجاع، شاه منصور و شاه یحیی) نیز راه پیدا کرده بود. اواخر زندگیش نیز همزمان با حمله پادشاه خونریز، امیر تیمور. نقل شده است.
حافظ بیشتر عمر خود را در شیراز گذراند. و در دوران زندگی خود به شهرت عظیمی در ایران و اشعار او به مناطقی دور دست راه پیدا کرد.
در تذکره ها آمده که حافظ «مورد احترام فراوان سلاطین آل جلایر و پادشاهان بهمنی دکن هندوستان قرار داشت و پادشاهان زیادی او را به پایتخت خود دعوت کردند» در تذکره ها آمده است که محمد گلندام یکی از دوستان حافظ و جامع اشعار وی، ضمن ذکر صفات نیک و محبوبیت شاعر، نزد خاص و عام به آوازه ی شعرهای او از فارس، خراسان، آذربایجان و هندوستان سخن گفته است.
شیوه ی سخن سرایی حافظ به شیوه ی سخن خواجوی کرمانی بسیار نزدیک است. اما حافظ متفکری عمیق و ریشه دار و اشعارش «بیت الغزل معرفت» است.
ادوارد براون معتقد است که: اشعار حافظ کلامی انتقادی و نغز و دارای معانی عمیق و پر مغز است» در اشعارش، برخی از اقشـار جامعه مانند: محتسب، امیر، زاهـد ریایی و … را آماج سخره و طعن قرار میدهد.
خواسته ها و نیازهای متعالی، انتظار مصلح، تفکر عرفانی، طلب معنی، مقام تسلیم، رضا و توکل از دیگر ابعاد اندیشه و جهان بینی حافظ است.
او را «در آزادگی، وارستگی، حریت ضمیر و پاک بودن و … مانند کنفوسیوس، گوته و گاندی» دانستهاند.
گوته شاعر و سخنور مشهور آلمانی دیوان شرقی و غربی خود را ملهم از افکار حافظ میدانست.
فاطمه سیاح از نخستین نظریـه پردازان نقـد ادبی در ایران معتقـد است که «گوتـه خود را دو قلوی حافظ میدانست و میگفت: «من میکوشم تا مثل او شوم» همچنین ویلیام جونز (۱۷۴٦ـ۱۷۹۴م.)، خاورشناس برجستهی انگلیسی، از غزلهای حافظ تقلید نموده و بسیاری از غزلیات وی را ترجمه کرده است. نیچه، شاعر و فیلسوف نام‌آور آلمان، نیز یکی از شعرهای خود را به نام «اندرزها و حکمت‌ها» به حافظ تقدیم کرده‌است.
دیوان اشعارش شامل قصیده، مثنوی، قطعات، رباعیات و غزلیات است. البته شهرت اصلی حافظ و رمز پویایی جاودانه آوازه او به سبب سرایش غزلهای بسیار زیباست. دیوانش را به زبانهای اروپایی مانند: آلمانی، انگلیسی، روسی، فرانسه، لهستانی، ترکی و عربی ترجمه کردهاند.
سرانجام شمس‌الدین به سال 791 یا 792 هجری قمری در شیراز، درگذشت و در گلگشت مصلی کـه منطقه‌ای با صفا بود و حافظ علاقه زیادی بـه آن داشت به خاک سپرده شد و از آن پس آن محل بـه حافظیه ی شیراز مشهور گشت و زیارتگاه عاشقان شعر و ادب پارسی گردید.
در گاهنامه رسمی ایران، بیستم مهر، روز بزرگداشت غزلسرای بزرگ، خواجه شمس‌الدین محمد حافظ شیرازی نامیده شده است.
