جولان آلاینده ازن در هوای گرم پایتخت

هوای تهران این روزها علاوه بر گرد و غبار و ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون آلاینده‌ دیگری را نیز در خود جای داده که 15 روز از هوای تهران را از ابتدای سال تاکنون در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داده است. به گفته کارشناسان «آلاینده ازن» در هوای تهران، نشان از حضور دیگر آلاینده‌هایی است که ممکن است خطرناک باشند.

ازن آلاینده‌ای است که امسال بیش از سال‌های پیش در هوای تهران افزایش یافت. یوسف رشیدی -عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و استادیار آلاینده‌های محیط زیستی- در گفت و گو با ایسنا، با بیان اینکه برای تولید ازن پیشران‌هایی لازم است، اظهار می‌کند: این پیشران‌ها، هیدروکربن‌های نسوخته خودروها و موتورسیکلت‌ها و اکسیدهای ازت هستند و در کنار اشعه ماوراء بنفش خورشید در فصول گرم سال سبب تولید آلاینده ازن می‌شوند بنابراین اگر می‌خواهیم میزان ازن کاهش پیدا کند ابتدا باید میزان تولید پیشران‌های آن را کاهش دهیم.

این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه افزایش ازن در سال‌های اخیر ممکن است به چند علت باشد، تصریح می‌کند: این امکان وجود دارد که تابش نور خورشید بیشتر شده باشد یا با توجه به تردد خودروها، مقدار اکسیدهای ازت و هیدروکربن‌ها افزایش پیدا کرده باشد.
میزان ازن در حاشیه شهرها بیشتر از مرکز شهر است

رشیدی ادامه می‌دهد: میزان ازن در حاشیه و اطراف شهرهای بزرگ بیشتر از هسته مرکزی شهر است چرا که حاشیه شهرها ترافیک بیشتری دارند. یکی از روش‌هایی که می‌توان با استفاده از آن به صحت داده‌ها پی برد و کیفیت داده‌ها را کنترل کرد اندازه‌گیری میزان ازن در حاشیه و مرکز شهر است.

این استادیار آلاینده‌های محیط زیستی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه ازن اکسیدکننده قوی است، تصریح می‌کند: وجود آلاینده ازن به این معنا است که آلاینده‌های دیگری را در اتمسفر که ناشی از واکنش‌های فتوشیمیایی است تولید کرده‌ایم. این آلاینده‌ها در حال حاضر به دلایلی مانند هزینه‌های بالای اقتصادی اندازه‌گیری نمی‌شوند بنابراین ازن نه‌تنها خود یک آلاینده است بلکه معرف یک زنجیره واکنش‌های فتوشیمیایی است که در آن آلاینده‌های خطرناکی نیز وجود دارد.
رد پای دیزلی‌ها در تولید ازن

حسین شهبازی که در شرکت کنترل کیفیت هوای تهران مدیریت واحد مدل‌سازی و پیش‌بینی را برعهده دارد، درباره چگونگی تولید آلاینده ازن می‌گوید: آلاینده ازن از واکنش برخی گازها مانند اکسیدهای نیتروژن، ترکیبات آلی و هیدروکربن‌ها ایجاد می‌شود و میزان غلظت این آلاینده با شدت گرفتن نور خورشید در ماه‌های گرم سال افزایش پیدا می‌کند.

وی با اشاره به تاثیر خودروهای کاربراتوری‌ و دیزلی‌ در تولید ازن اظهار می‌کند: موتورسیکلت‌های کاربراتوری هیدروکربن‌های زیادی تولید می‌کنند و خودروهای دیزلی نیز در تولید اکسیدهای نیتروژن نقش دارند و هر دوی این‌ها پایه‌گذار ازن هستند.
افزایش تدریجی غلظت ازن طی سال‌های اخیر

به گزارش ایسنا، بر اساس آمار شرکت کنترل کیفیت هوای تهران، هوای پایتخت در سال ۹۳ و ۹۴ طی هیچ روزی به دلیل افزایش غلظت آلاینده ازن در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار نگرفت اما در تابستان سال گذشته به دلیل افزایش آلاینده ازن ۷ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت. در سال ۹۵ نیز ازن تنها یک روز (۲۶ خرداد) از هوای تهران را در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرارداد.

بررسی آمارها نشان می‌دهد که آلاینده ازن در تهران طی امسال نسبت به سال‌های قبل افزایش قابل توجهی داشته است. این آلاینده از ابتدای سال تاکنون ۱۵ روز از هوای تهران را در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داده است بگونه‌ای که اواخر اریبهشت ماه (۳۱ اردیبهشت) غلظت ازن در هوای تهران افزایش یافت و به شاخص ۹۱ رسید و هوا در آستانه شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار گرفت. پس از آن نیز در ۹ خرداد ماه ازن با شاخص ۱۱۵ در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس بود. در مجموع این آلاینده در هوای تهران طی خرداد ماه امسال ۴ روز و طی تیر ماه ۹ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس بود . هوای پایتخت در مرداد ماه نیز تا روز گذشته (۱۵ مرداد) به علت افزایش آلاینده ازن ۲ روز در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس قرار داشت.
جهش ناگهانی ازن

در ۱۱ مرداد ماه امسال شاخص ازن افزایش ناگهانی داشت و در آستانه شرایط ناسالم برای همه گروه‌ها قرار گرفت. لیلا نظری – سخنگوی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران- نیز در این روز اعلام کرد که شاخص ازن به عدد ۱۵۰ رسیده است و در آستانه شرایط ناسالم برای همه گروه‌ها قرار دارد. طی سال‌های اخیر هیچ‌گاه آلاینده ازن تا به این اندازه نبوده است.

همانطور که اشاره شد هوای تهران در تیر ماه امسال ۹ روز ناسالم برای گروه‌های حساس بود که علت هر ۹ روز آن آلاینده ازن بود. محسنی روشنی – مدیر واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران- نیز در پاسخ به این سوال ایسنا که آیا آلاینده ازن تبدیل به آلاینده شاخص هوای تهران در تابستان شده است، می‌گوید: با وجود اینکه آلاینده ازن در هوای تهران طی روزهای گرم سال افزایش پیدا می‌کند ولی آلاینده شاخص در تهران طی تابستان همچنان ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون است و طی روزهایی که ازن آلاینده شاخص هوا باشد، AQI(شاخص آلایندگی) بر اساس آلایندگی ازن اعلام می‌شود.
تاثیرات ازن بر سلامتی افراد

افزایش آلاینده ازن در سطح شهر نگرانی‌هایی را برای تاثیرات آن بر سلامت افراد ایجاد کرد، چرا که در طول ۶ ماه دوم سال افزایش مداوم غلظت ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون تاثیرات مخربی بر سلامت افراد دارد و حالا نفس تهرانی‌ها باید افزایش آلاینده ازن در طول ۶ ماه اول سال را نیز تاب بیاورد.

عباس شاهسونی – سرپرست گروه سلامت هوا مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت- در این‌باره به ایسنا توضیح می‌دهد: میزان آلودگی ازن در تهران فقط شامل گروه‌های حساس می‌شود. با توجه به این موضوع توصیه می‌شود سالمندان، کودکان و کسانی که بیماری مزمن تنفسی مانند آسم دارند از فعالیت طولانی مدت و سنگین در طول روز به خصوص از ساعت ۱۲ تا ۱۷ خودداری کنند چراکه شدت تابش خورشید در این بازه زمانی بیشتر از ساعات دیگر است.

وی همچنین تاکید می‌کند: این آلاینده برای سایر افراد خطری ندارد اما به دلیل شدت تابش خورشید، بهتر است تا حد امکان در این بازه زمانی کمتر در معرض نور آفتاب قرار گیرند.

شرکت کنترل کیفیت هوای تهران نیز با تایید این موضوع که ازن می‌تواند بر سلامتی تاثیراتی داشته باشد، اعلام کرده است که ازن موجود در هوایی که تنفس می‌کنیم قابلیت آسیب رساندن به سلامتی را دارد، به ویژه در روزهای گرم و آفتابی که به‌طور معمول ازن به حد ناسالم می‌رسد، حتی میزان نسبتا پایین ازن می‌تواند باعث بروز عوارضی بر سلامتی انسان به ویژه مبتلایان به بیماری‌های ریوی، کودکان، سالمندان و افرادی که در خارج از منزل فعال هستند، شود. در مواجهه با این گاز کودکان در معرض بیشترین خطر هستند زیرا ریه‌های آن‌ها هنوز در حال رشد و احتمال بروز آسم در کودکان بیشتر از بزرگسالان است. تنفس ازن همچنین می‌تواند انواع مشکلات سلامتی از جمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه را موجب شود. قرار گرفتن در معرض ازن به‌طور مکرر و طولانی مدت ممکن است باعث ایجاد زخم دائم در بافت ریه و حتی سرطان ریه شود.

به گزارش ایسنا، افزایش تدریجی غلظت آلاینده ازن در هوای تهران هشداری برای مسئولان دستگاه‌های مربوط در پی دارد، چرا که با توجه به خشکسالی‌ها، منشاهای داخلی گرد و غبار مستعدتر از هر زمان دیگری شده و هنوز اقدامات اجرایی برای کاهش ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون به طور کامل به انجام نرسیده است. برای مثال چندی پیش وحید حسینی – دبیر کار گروه آلودگی هوا- از بی توجهی برخی دستگاه‌های اجرایی نسبت به مصوبات کاهش الودگی هوا انتقاد کرد و گفت: با گذشت پنج سال از تصویب ضرورت نصب فیلتر دوده روی خودروهای دیزلی هنوز وزارت کشور هیچ اقدامی برای اجرای این مصوبه انجام نداده است. از این رو لازم است که دستگاه‌های مسئول علت افزایش آلاینده ازن در تهران و منشاهای این آلودگی را به طور دقیق‌تری بررسی کنند تا آلاینده ازن در تابستان به مثابه ذرات معلق کمتر از ۲.۵ در فصل‌ سرد سال نشود.

محمد رستگاری – معاون نظارت و پایش اداره حفاظت محیط زیست استان تهران- نیز طی هفته گذشته در گفت و گو با ایسنا از تشکیل جلسه‌ای بین دستگاه‌های مسئول برای بررسی علت افزایش آلاینده ازن در استان تهران خبر داد. به گفته وی در این جلسه این موضوع بررسی خواهد شد که آیا افزایش آلاینده ازن به دلیل افزایش دما بوده یا خیر.