جنگ نابرابر ایرانی‌ها با افزایش 5 درجه ای دما!
در حالی کشورهای دنیا برای مقابله با تغییرات اقلیمی باید تا پایان سال ۲۱۰۰ میلادی متعهد به جلوگیری از افزایش بیش از دو درجه‌ای دمای زمین شوند که ایران به عنوان یکی از کشورهای مطرح تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای باید برنامه‌های توسعه‌ای خود را برای مقابله با افزایش پنج درجه‌ای دما بکار گیرد.
تغییرات اقلیمی حکایت فعالیت‌های توسعه‌ای بدون برنامه و غیر استاندارد بشر است به طوری که با افزایش گازهای گلخانه‌ای که بیشتر هم از سوی کشورهای مستفد سوخت فسیلی تولید می‌شود، این تغیرات دوچندان شده است.
تغییرات اقلیمی، واکنش طبیعی زمین نسبت به افزایش گازهای گلخانه‌ای است که به دلیل تغییرات ایجاد شده در چرخه آب و هوایی دنیا به وجود می‌آید؛ تغییراتی شامل طوفان‌ها، سیل‌ها و باران‌های شدید، زلزله، فرونشست و اتفاقات دیگری که به دلیل حبس شدن نور خورشید، ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای، به وجود می‌آید.
این مسئله به اندازه‌ای جدی است که به یک کشور مربوط نمی‌شود و تبعات آن تمام دنیا را در برمی‌گیرد، از این رو در آخرین کنفرانس بین‌المللی تغییرات اقلمیی که به تازگی با حضور ۱۹۷ کشور دنیا برگزار شد، تمام کشورها متعهد به حفظ دنیا و در دو مسئله کاهش دما و کمک مالی به کشورهایی که بیشترین آسیب را از تغییرات اقلیمی می‌بینند، هم‌پیمان شدند.
متاسفانه کشور ایران نیز سهم زیادی در ایجاد تغییرات اقلیمی دارد چرا که جزو ۱۰ کشور عمده‌ی تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای به شمار می‌آید و این مسئله در استان یزد نیز به دلیل صنایع آب‌بری که در چارچوب صنایع سبز هم نمی‌گنجند، بسیار به چشم می‌آید.
نشانه‌های تغییر اقلیم در ایران محسوس است
«فرهاد انصاری» معاون مدیریت مخاطرات و زمین‌شناسی مهندسی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور، نشانه‌های تغییر اقلیم در کشورمان را محسوس می‌داند و در این باره در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار می‌کند: بخش اعظم فلات ایران به پیروی از الگوی عمومی جریان‌های جوی در کمربند مناطق خشک و بیابانی جهان جای گرفته است و به همین سبب نیز در برابر دگرگونی‌های اقلیمی آسیب پذیری زیادی دارد.
وی اضافه می‌کند: ساکنین این سرزمین از دیرباز برای ادامه حیات ناچار به سازگاری با شرایط کم آبی بوده‌اند که از دستآوردهای آن ابداع روش‌های مهندسی هوشمندانه برای دسترسی به منابع آب و نگهداری و انتقال آن مانند ایجاد قنوات، سدهای زیرزمینی، کانال‌های آبرسانی، آب انبار و روش‌های کشت و کار و آبیاری با مصرف حداقل آب مانند روش آبیاری کوزه‌ای بوده است و هنوز هم این روش‌ها را به ویژه در مناطق کویری مانند یزد به سبب محدودیت‌های بیشتر آبی شاهد هستیم.
این مسئول با اشاره به توسعه و پیشرفت بیشتر منابع آبی به عنوان میراثی ارزشمند و غفلت از اهمیت این میراث، تصریح می‌کند: طی سالهای گذشته با پیدایش دگرگونی‌های اقلیمی و گرم شدن زمین در سطح جهانی، کاهش میزان باران و حجم برف و همچنین تغییر الگوی بارندگی‌ها، مشکلات بسیاری در کشور پدیدار شده که یکی از نتایج آن خشکسالی، کاهش کمیت و کیفیت منابع آب و بروز سیلاب‌ها بوده است.
ایجاد شکاف و فروچاله‌ها از آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی است
وی ادامه می‌دهد: از طرف دیگر، به دنبال افزایش جمعیت کشور و به منظور تامین غذا شاهد افزایش زمین‌های کشاورزی و مصرف آب در این بخش هستیم که موجب فشار زیادتری بر منابع آبی محدود کشور شده و متاسفانه آثار این اقدامات در مناطق خشکی مانند یزد، محسوس‌تر و زیان‌بارتر بوده به نحوی که به جای واقع‌بینی و ایجاد تناسب بین آب موجود و میزان برداشت به روش‌هایی مانند حفر چاه، استفاده از پمپ‌های قوی‌تر و کف‌شکنی چاه‌ها متوسل شده‌ایم و از این رو آبخوان‌ها آسیب‌های جدی دیده‌اند.
انصاری، فرونشست را یکی از مهمترین آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی در زمین عنوان می‌کند و می‌گوید: ایجاد شکاف و فروچاله‌ها، کاهش آبدهی زمین و خشک شدن قنات‌ها و چشمه‌ها از دیگر آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی است.
وی در مورد دیگر عوارض زیانبار این تغییرات نیز تصریح می‌کند: مهاجرت ساکنین به علت از دست رفتن زمین‌های کشاورزی از دیگر عوارض تغییرات اقلیمی است که آسیب‌های اجتماعی و فرهنگی متعددی را به دنبال خواهد داشت.
این مسئول بخشی از دگرگونی‌های اقلیمی را ناشی از تغییرات طبیعی و شامل چرخه‌های اتمسفری، زمین‌شناسی و بخشی را نیز مربوط به نقش انسان‌ها می‌داند و می‌گوید: هر چند در مورد اهمیت و نقش انسان در ایجاد گرمایش جهانی و تغییرات اقلیمی همچنان اختلاف نظر وجود دارد اما اعتقاد عمومی بر آن است که توسعه صنایع و دامپروری در ایجاد گازهای گلخانه‌ای نقش به‌سزایی داشته است.
وی با بیان این‌که دگرگونی‌های اقلیمی همچنان در حال وقوع هستند، می‌گوید: شاید بجز کاهش میزان گازهای گلخانه‌ای کار چندانی از دست انسان‌ها ساخته نباشد ولی قطعاً قادر به کنترل و مدیریت منابع آب و بهینه‌سازی مصرف و اصلاح الگوی کشت هستیم و از این طرق می‌توانیم آثار جانبی دگرگونی‌های اقلیمی را تا حدی کاهش دهیم.
وی، نقش انسان در تشدید آسیب‌های ناشی از تغییرات اقلیمی را بسیار مهم بیان می‌کند و می‌گوید: در کشور ما حدود ۹۰ درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود بنابراین باید نسبت به اصلاح سیاست‌های این حوزه تلاش کنیم.
این مسئول اضافه می‌کند: حفر و بهره‌برداری بی‌رویه چاه‌ها باید کنار گذاشته شود و در رابطه با کشاورزی به شیوه‌های نامناسب و پرمصرف آبیاری مانند غرقابی تجدیدنظر شود.
وی در این رابطه بکارگیری روش‌های نوین شناخته شده مانند آبیاری تحت فشار و کشت‌های گلخانه‌ای بدون توسعه سطح زیرکشت و در صورت امکان توسعه کشت‌های دیم را ضروری می‌داند.
تاثیرات سوء ویلاسازی گسترده در ییلاقات یزد
انصاری در مورد یزد و تغییرات اقلیمی این منطقه، بیان می‌کند: در بلندی‌های نزدیک مهریز و در دره‌های شیرکوه یزد، آثار نهشته‌های یخچالی به شکل گسترده‌ای دیده می‌شود که با توجه به ارتفاع زیاد، تخلخل و نفوذپذیری زیاد این نهشته‌ها می‌توان به استعداد ذاتی بالای منطقه برای ذخیره آب پی‌برد، البته وجود ییلاقات و باغ‌های فراوان نیز تائیدی بر این موضوع است.
وی با بیان این که حتی در محلی به نام برفخانه در ارتفاعات مجاور روستای طزرجان هنوز سیرک یخچالی وجود دارد، می‌گوید: با این وجود، متاسفانه با ویلاسازی گسترده در منطقه برای مثال پیرامون روستاهای منشاد، فخرآباد و طزرجان، اکنون منابع آبی موجود ناشی از ذوب برف و یخ انباشته شده طی سالیان طولانی، رو به کاهش رفته و در بخش‌های پایین دست دره‌ها، برخی درختان در حال خشک شدن هستند که البته آن هم به خشکسالی نسبت داده می‌شود .
این مسئول توسعه ویلاسازی و باغ های جدید و مصرف آب در بالادست را عاملی بر کاهش سهم حق‌آبه‌ی پایین‌دست دره می‌داند و می‌گوید: این عامل می‌تواند ضمن کاهش بارش یا خشکسالی علت خشک شدن درختان یادشده باشد .
وی، لایروبی و احیای چندین قنات در منطقه ابرکوه یزد را اقدامی موثر در این حوزه مطرح می‌کند که حاصل خاموشی آزمایشی ولی موثر چاه‌های کشاورزی در دوره‌ای کوتاه بوده و موجب احیای قنوات منطقه شده است. هر چند اطلاع‌رسانی کمی در این زمینه انجام شده اما با چنین اقداماتی، تغییرات خوبی را در مناطق خشک کشور به ویژه یزد تجربه خواهیم کرد و در برابر دگرگونی‌های اقلیمی آسیب کمتری خواهیم دید.
تغییر اقلیم نتیجه افزایش گازهای گلخانه‌ای
احسان‌الله دهقانی، رییس شبکه پایش هواشناسی استان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا با اشاره به تغییرات ناشی از افزایش گازهای گلخانه‌ای در کشورمان، بیان می‌کند: متاسفانه تغییر اقلیم که ناشی از تغییرات انرژی خورشیدی، مدار جغرافیایی، آتشفشان‌ها، اقیانوس‌ها و انسانی است که افزایش گازهای گلخانه‌ای نقش بسیار مهمی در این زمینه دارد.
وی، افزایش ۱.۵ درجه‌ای گرمایش جو زمین در سال ۲۰۱۴ و کاهش میانگین بارش باران در ایران که کمتر از میانگین دنیاست را نیز از نشانه‌های تغییر اقلیم عنوان می‌کند و می‌گوید: افزایش گازهای گلخانه‌ای ناشی از افزایش کارخانه‌ها و پالایشگاه‌ها، خودروها و خانه‌ها به تغییراتی مانند گرم شدن کره زمین و اسیدی شدن آب دریاها منجر شده است.
این مسئول با بیان این که مهاجرت، کم شدن منابع آبی، کاهش امنیت، فرونشست و آب شدن یخچال‌های طبیعی از دیگر موارد ناشی از تغییر اقلیم است، تصریح می‌کند: کشورها باید مراعات کنند چرا که تغییرات ۱۰۰ سالهای که تنها در مدت این چند سال ایجاد شده، باید برای بازگشت به حالت قبل بازه‌ای ۱۰۰ سال را طی کند لذا کشورها باید تلاش خود را برای کاهش میزان گازهای گلخانه‌ای بکار گیرند.
تعهد ایران برای مقابله با افزایش ۵ درجه‌ای دما
دهقانی، مقابله با افزایش خشک‌سالی‌ها، باران‌های سیل آسا و سیلاب‌ها، کاهش محصولات کشاورزی و آسیب به محیط زیست را نیازمند توسعه پایدار می‌داند و می‌گوید: راهکار اساسی و بین‌المللی مطرح شده، این است که تا پایان سال ۲۱۰۰ میلادی، ۱۹۸ کشور دنیا متعهد به وعده‌های خود برای عدم افزایش بیش از دو درجه‌ای دمای زمین شده‌اند.
وی اضافه می‌کند: البته این برنامه از سال ۲۰۲۰ میلادی آغاز خواهد شد و جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان ۱۰ کشور مطرح دنیا در تولید گاز دی‌اکسید کربن، برنامه‌های توسعه‌ای خود را بکار بگیرد چون در غیر اینصورت با افزایش پنج درجه‌ای دما مواجه خواهد شد.
