جنگ فرهنگی گسترده اوکراینی ها علیه روسیه

نشریه “اکونومیست” در گزارشی با اشاره به اقدام روسیه در به راه انداختن جنگ علیه اوکراین، به این نکته اشاره می کند که این اقدام کرملین موجب شده تا اوکراینی ها جنگی گسترده را در میدان فرهنگی علیه روس ها به راه بیندازند و سعی کنند تمامی مظاهر فرهنگ و زبان روسی را از زندگی روزمره خود حذف کنند. مساله ای که در نوع خود یک شکست بزرگ برای روسیه و نفوذ آن در اوکراین به حساب می آید.

بازتاب– در یک کارخانه بازیافت در حومه شهر کیِف پایتخت اوکراین، گروهی از افراد که اغلب زنان میانسال هستند، صدها کتاب روسی را پاره می کنند. جلد کتاب تولستوی با عنوان “کودکی، نوجوانی و جوانی” و همچنین دیگر آثار نویسنده های سرشناس روسیه، در یک سطل زباله در کارخانه مذکور قابل مشاهده است. از کاغذ این کتاب‌ها برای تهیه کاغذِ کتاب های دیگر و یا تولید دستمال توالت و غیره استفاده می شود. کتاب اشعار شاعر روسی مایاکوفسکی و همچنین آثار یک فیزیکدان شوروی و البته کتاب های الکساندر پوشکین و داستایووسکی نیز در میان کتاب هایی که پاره شده اند قابل مشاهده است.

این اقدام اوکراینی ها در واقع نوعی واکنش از سوی آن ها به حمله روسیه علیه اوکراین است. رویه ای که البته از سال 2014 میلادی و زمانی که روس ها دونباس و کریمه را اشغال کردند، آغاز شد. با این همه، همانطور که پیشتر نیز گفته شد، حمله اخیر روس ها به اوکراین عملا روند مذکور را سرعت قابل توجهی بخشیده است. تاکنون روند مقابله با تاثیر فرهنگی روسیه در خاک اوکراین در سطوح محدود و حتی فردی دنبال می شد و بعضا خود را به مثابه حرکتی در مخالفت با دولت مستقر در اوکراین نشان می داد.

میلیون ها اوکراینی همچنان به زبان روسی سخن می گویند و با تبعیض چندانی رو به رو نیستند. با این حال، مقام های محلی در بسیاری از بخش های اوکراین در حال تغییر نام خیابان ها و به زیر کشیدن مجسمه های روسی و یادگارهای دوران شوروی سابق هستند.

در “اوژهورود” اوکراین که مرکز استان غربی ترانسکارپاتیا به حساب می آید، ستاره های سرخ از سنگ قبرهای سربازان کشته شده شوروی حذف شده اند. مجسمه الکساندر پوشکین ادیب سرشناس روسی نیز از بسیاری از شهرهای اوکراین حذف شده و ناپدید گشته است. در اودسا، یک مجسمه بزرگ از کاترین کبیر، امپراطور قرن 18 روسیه که شهر اودسا را بنیان گذاشت به زیر کشیده شده و در اواخر ماه دسامبر سال گذشته میلادی به زیرزمین یکی از موزه های اوکراین نقل مکان کرد تا خاک بخورد.

در تاریخ 27 ژانویه سال جاری میلادی هم دانشکده “کیِف موهیلا” اوکراین که یکی از قدیمی ترین دانشگاه های تاریخ این کشور است اعلام کرد که این دانشگاه حتی صحبت کردن به زبان روسی را نیز بر نمی تابد و این مساله ممنوع است. اگرچه اندکی بعد رئیس این دانشگاه عقب نشینی کرد و گفت که این ممنوعیت عملیاتی نخواهد شد.

روند مقابله با فرهنگ روسی در اوکراین به حوزه ادبیات نیز رسیده است. سیایوُ، یک کتاب فروشی در کیف که تحت مدیریت شهرداری این شهر قرار دارد، در ابتدای حمله روسیه به اوکراین تعطیل شد. با این حال، وقتی این کتایفروشی مجددا سه ماه بعد آغاز به کار کرد، مدیریت آن و برخی مشتریانش کتاب های روسی را جمع آوری کردند، آن ها را پاره پاره و بازیافت نمودند و درآمدهای حاصله از این مساله را به یک موسسه خیریه دادند تا از این طریق برای سربازان اوکراینی لباس و برخی تجهیزات را خریداری کنند.

«نادیا کیبنکو» یکی از کارمندان فروشگاه مذکور می گوید که ما نمی خواهیم هیچ نسبتی با فرهنگی داشته باشیم که به دنبال نابودی کشور ماست. هزاران کتاب جهت بازیافت در براب او قرار دارند و وی را احاطه کرده اند. از ماه جولای سال گذشته، مشتریان اقدام به آوردن چیزی در حدود 60 تن کتاب، به فروشگاه کرده اند. کتاب هایی که همگی از روسیه هستند و شهروندان اوکراینی با ارائه آن ها به کتابفروشی های خاص و نابود سازی‌شان، درآمدهای حاصله را به صورت غیرمستقیم به ارتش و سربازان اوکراینی داده و یا به مردم این کشور کمک می کنند.

«یوری دیاک»، بازیگر اوکراینی که خود چند کتاب روسی را برای بازیافت تحویل داده می گوید:

فرهنگ ما تاکنون بارها هدفِ حمله و مزاحمت قرار گرفته است. با این حال، ما اکنون فرصتی قابل توجه داریم و می توانیم به تاریخ اصیلِ خودمان بازگردیم و دیگر پذیرای آن تاریخ تحمیلی که شوروی و امپراطوری روس ها بر ما تحمیل کرده اند نباشیم.

روسیه که از نیمه دوم قرن هفدهم، بخش های زیادی از اوکراین را در کنترل خود داشته و شوروی که اوکراین تا سال 1991 بخشی از آن بود، به کرات زبان و فرهنگ اوکراینی را سرکوب کرده و هدفِ تجاوز قرار داده اند. ترویج فرهنگ و زبان روسی زمانی به اوج خود رسید که در دوران الکساندر دوم، تزار وقت روسیه در قرن نوزدهم هرگونه آموزش، انتشار کتاب و انجام فعالیت های فرهنگی به زبان اوکراینی را منع کرد.

با این حال، رئیس جمهور کنونی روسیه ولادیمیر پوتین نیز اساسا وجود یک فرهنگ جداگانه و مستقل اوکراین را انکار می کند. نیروهای روسی در شرق و جنوب اوکراین اقدامات زیادی را انجام داده اند تا نمودهای این فرهنگ را نابود سازند. دسترسی به وب سایت های خبری اوکراینی مسدود شده است. نام قصر و کاخ ها تغییر کرده و نام های روسیه جایِ نام های اوکراینی را گرفته اند. در شهر ویران شده ماریوپل نیز نیروهای روسی بنای یادبود هولودومور یعنی همان قحطی که روس ها در دهه 1933 میلادی به اوکراینی ها تحمیل کردند و موجب کشته شدن میلیون ها نفر شدند را پایین کشیدند.

برونداد این قبیل اقدامات روسیه در خاک اوکراین، آن چیزی نبوده که این کشور مایل به تحقق آن بوده است. تا اوایل تابستان سال 2021، 41 درصد از اوکراینی ها با این مساله موافقت داشته اند که اوکراین و روسیه یک ملت هستند (بر اساس نظرسنجی های مختلف). با این حال، تا بهار سال گذشته میلادی و پس از حمله روسیه به اوکراین، این میزان تنها به 8 درصد رسیده است.

اغلب اوکراینی ها از این ایده تغییر نام مکان های عمومی که عنوان های مرتبط با روسیه و شوروی دارند، حمایت می کنند. جالب اینکه برخی شهروندان اوکراینی اعلام می کنند که به صورت خودجوش صحبت کردن به زبان روسی را تحریم کرده اند. در این میان برخی چهره های اوکراینی از اقدامات و رویه های ضدروسی حمایت می کنند تا از این طریق اعتبار میهن پرستانه خود را نشان دهند. در واقع، در اوکراینِ امروز، واکنش به هر چیزی که روسی باشد به شدت منفی و البته توام با خشم و خشونت است.