جنگ سرد دوم ترامپ
کاخ سفید روابط اقتصادی و سیاسی آمریکا با کشور‌های ایران، چین و روسیه را تنش‌آلود کرده است. این سه کشور ممکن است در برابر جنگ سرد ترامپ، جبهه جدیدی را تشکیل دهند.
به گزارش فرارو، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، سیاست‌های خصمانه‌ای علیه سه کشور ایران، چین و روسیه اتخاذ کرده است. ایران را به شدت تحریم کرده، با چین وارد یک جنگ تجاری شده و از بهبود روابط با روسیه عاجز مانده است. برخی ناظران معتقدند این تحولات موجب همگرایی تهران، پکن و مسکو علیه غرب شده است. بیل پاول، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی آمریکا، طی یادداشتی در مجله نیوزویک، تحریم‌های ترامپ علیه ایران را عامل ایجاد یک تهدید سه‌گانه علیه غرب دانست و ترامپ را به آغاز کردن جنگ دوم سرد متهم کرد.
پاول نوشت: «میدان گازی پارس جنوبی در خلیج فارس، یک کشف ساحلی بود که از دیدگاه فعالان نفتی، سرزمین آرزوهاست. این بزرگترین میدان گاز طبیعی در جهان است که در امتداد مرز دریایی ایران و قطر قرار دارد. اما تحریم‌های اقتصادی آمریکا، برای سال‌ها، این میدان را برای شرکت‌های انرژی غربی منطقه ممنوعه کرده است. هنگامی که آمریکا و سایر قدرت‌های جهانی بر سر توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ مذاکره کردند، این امر راه رسیدن به پاداش احتمالی را هموار کرد. بزودی توتال، غول نفتی فرانسه، برای توسعه یک بخش کلیدی میدان گازی توافقی امضا کرد و کارش را آغاز کرد.»
دونالد ترامپ، انتخاب شد و دولتش از توافق هسته‌ای بیرون رفت. در نوامبر گذشته تحریم‌های شدید اقتصادی بار دیگر برقرار شد. مانند بسیاری از شرکت‌های اروپایی، توتال هم به دلیل تهدید «تحریم‌های ثانویه» از پارس جنوبی خارج شد. پس از توتال، شرکت ملی نفت چین (سی‌ان‌پی‌سی)، به این میدان وارد شد. یک مشاور قدیمی توتال گفت: «این هدیه‌ای برای چین و یک زخم خودخواسته برای غرب است.»
به نوشته پاول، سیاست دولت ترامپ پس از خروج از توافق هسته‌ای این است که فشار را بر ایران افزایش دهد تا ایران برای امضای یک توافق بهتر به میز مذاکره بازگردد. منتقدان توافق هسته‌ای ادعا می‌کنند که این رویکرد تا زمانی که دولت باراک اوباما فشار‌ها علیه ایران را کمتر نکرده بود، کارآمدی داشت. این منتقدان تهدید می‌کنند که این بار فشار‌ها کمتر نخواهد شد. اما خروج توتال و ورود شرکت چینی به پارس جنوبی نشان می‌دهد که وادار کردن ایران به تسلیم کار آسانی نخواهد بود. همزمان با وخیم شدن روابط آمریکا با تهران، پکن و مسکو، این سه دولت برای ناکام گذاشتن تحریم‌های آمریکا، با یکدیگر ائتلاف کرده‌اند. علیرغم انکار‌های دولت ترامپ، آن‌ها معتقدند هدف تحریم‌ها تغییر نظام ایران است. روابط اقتصادی رو به رشد میان ایران، چین و روسیه جدیدترین و روشن‌ترین علامتی است که نشان می‌دهد در حال حاضر آمریکا با این کشور‌ها در یک جنگ سرد به سر می‌برد.
مایک پومئو، وزیر خارجه آمریکا، طی یک سخنرانی در بروکسل در اوایل ماه جاری، به چنین چیزی اشاره کرد. او گفته هدف سیاست خارجی دولت ترامپ این است که یک «نظم جدید لیبرال» بسازد. در این نظم، آمریکا می‌تواند «به طور قانونی» از معاهده‌ها و توافقات تجاری قدیمی یا مضر خارج شود یا درباره آن‌ها مذاکره کند.
اما، از دیدگاه پاول، جنگ سرد دوم، با نزاع واشنگتن با شوروی بسیار متفاوت است. برخلاف اقتصاد ورشکسته دولتی شوروی، که ضعف آن در سقوط شوروی نقش مهمی ایفا کرد، اقتصاد چین، بعد از آمریکا، دومین اقتصاد بزرگ است. چین در صنایع، از فناوری و تولید گرفته تا نفت و گاز، به قابلیت‌های نزدیک به سطح جهانی دست یافته است. امروزه، کالا‌های ساخته شده توسط صادرکنندگان متوسط چینی در سرتاسر ایران یافت می‌شود. تحریم‌های ثانویه هیچ تاثیری بر این شرکت‌ها ندارد. زیرا آن‌ها هیچ تجارتی با آمریکا ندارند. روسیه هم در حال تقویت سرمایه‌گذاری‌های مستقیم در ایران است و فقط در بخش نفت و گاز ایران ۵۰ ملیارد دلار سرمایه‌گذاری می‌کند. ایگور دلانو، تحلیلگر اندیشکده گروه دیدبان فرانکو-راشن، مستقر در مسکو، می‌گوید شرکت‌های روسی هم «چیزی برای از دست دادن ندارند».
ایران هم به دلیل سال‌ها رنج بردن از تحریم‌های اقتصادی غربی، در نحوه دور زدن این تحریم‌ها مجرب شده است. در نوامبر، کمتر از دو هفته پس از اجرایی شدن تحریم‌های جدید دولت ترامپ، بورس انرژی ایران دو معامله بزرگ نفتی انجام داد که هر کدام شامل بیش از ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام می‌شود. این بورس سیستمی برقرار کرده که مشتریان را قادر می‌سازد که بدون اینکه شناخته شوند، از ایران نفت بخرند. یک مشاور اندیشکده بنیاد دفاع از دمکراسی‌ها، که از شدیدتر کردن تحریم‌ها علیه ایران حمایت می‌کند، گفت: «این فروش‌ها (برای ایران) یک پیروزی بود و دورزنندگان تحریم‌ها در سراسر جهان اکنون راهی برای دور زدن محدودیت‌های آمریکا می‌بینند.»
به گفته پاول، خود دولت ترامپ بخشی از دلیل عدم کارایی تحریم‌ها به شکل مطلوب است. منابع دولتی گفته‌اند پس از یک «جدل فشرده»، دولت ترامپ به هشت کشور مشتری نفت ایران معافیت تحریمی داد. ترکیه، کره جنوبی، ژاپن و هند از جمله کشور‌هایی بودند که معافیت گرفتند و همگی از مشتریان بزرگ نفت ایران هستند. پس از یک مباحثه سرسختانه، دولت ترامپ به چین هم معافیت داد.
پاول در ادامه تصریح کرد تحریم‌های جدید آمریکا بر ایران مقداری تاثیر گذاشته است، اما برخلاف میل دولت ترامپ، این تحریم‌ها برای تغییر رفتار نظام ایران کافی نبوده است. در محافل خصوصی، تندرو‌های دولت هم با این ارزیابی موافق‌اند. آن‌ها به دنبال اعمال تحریم‌های بیشتری هستند و اجرای تحریم‌های فعلی را تشدید کرده‌اند.
بولتون در نوامبر گفته معافیت‌های تحریمی «موقت» هستند و آمریکا انتظار دارد که متحدانی نظیر ژاپن و کره جنوبی برای تامین نفت موردنیازشان به جا‌های دیگری بروند. اما مدیر یک شرکت تجاری ژاپنی اعلام کرد: «گفتن این از انجام آن ساده‌تر است.» این مدیر گفته قرارداد‌ها همچنان پابرجاست و معلوم نیست که ژاپن برای تهیه نفت کجا باید برود. توافق کاهش تولید نفت روسیه و عربستان هم به معنای افزایش قیمت نفت خام است. در این میان، دیپلمات‌ها در آمریکا، اروپا و شرق آسیا، پیش‌بینی می‌کنند که به رغم میل آمریکا، چین و روسیه سرمایه‌گذاری در ایران را ادامه خواهند داد.
