جمعیت ۸۰ میلیونی چقدر به سینما می‌رود؟
در سال ۷۵ با جمعیت ۶۰ میلیونی نزدیک به ۵۳ میلیون بلیت سینما پاره شد، در سال ۸۱ تعداد بلیت‌ها به ۱۷ میلیون و در سال ۸۳ این عدد به ۱۳ میلیون رسید و امروز که جمعیت ایران از مرز ۸۰ میلیون عبور کرده است تا رسیدن به تعداد بلیت پاره شده در سال ۷۵ فاصله زیادی دارد، یعنی مخاطب به شکل شگفت انگیزی نسبت به سینما رفتن روی گردان شده است.
اکبر نبوی گفت: در سال ۷۵ با جمعیت ۶۰ میلیونی نزدیک به ۵۳ میلیون بلیت سینما پاره شد، در سال ۸۱ تعداد بلیت‌ها به ۱۷ میلیون و در سال ۸۳ این عدد به ۱۳ میلیون رسید و امروز که جمعیت ایران از مرز ۸۰ میلیون عبور کرده است تا رسیدن به تعداد بلیت پاره شده در سال ۷۵ فاصله زیادی دارد، یعنی مخاطب به شکل شگفت انگیزی نسبت به سینما رفتن روی گردان شده است.
آخرین نشست تخصصی جایزه پژوهش سال سینمای ایران با موضوع «حقوق مخاطبان سینمای ایران» با حضور محمدعلی حسین نژاد و اکبر نبوی سه شنبه ۱۳ آذر در دانشکده سینما- تاتر دانشگاه هنر برگزار شد.
به گزارش ایسنا به نقل از روابط عمومی جایزه پژوهش سال سینمای ایران ، در ابتدای این نشست محمدعلی حسین‌نژاد با بیان اینکه مفهوم مخاطب با تماشاگر در سینما و دیگر صحنه‌های هنری متفاوت است، گفت: آنچه تا به امروز بیشتر در صنعت سینما مورد توجه قرار داشته پژوهش و مطالعه روی راه‌های جذب تماشاگر بوده است. تماشاگران به افرادی گفته می‌شود که در سالن یا مجمعی حاضر می‌شوند تا برنامه یا رویدادی که از قبل برایشان تدارک دیده شده را تماشا کنند. در این تعریف بین تماشاگران سینما با تماشاگران برنامه‌ها و رویدادهای دیگر مثل مسابقات ورزشی و یا کنسرت یا جشن تفاوت چندانی نیست.
وی ادامه داد: در گذشته تبلیغات و بازاریابی‌های رایج در صنعت سینما بر این بوده تا تماشاگر را برای دیدن فیلمها ترغیب کنند و او را به سالن سینما بکشانند. اما مفهوم مخاطب چیز دیگری است و در دورة اخیر تکامل و تحول زیادی را تجربه کرده است. مخاطب تنها بیننده و تماشاگر منفعل یک رویداد شگرف و شگفت انگیز نیست بلکه به گروه و جمعی اطلاق می‌شود که در کنار سرگرم شدن با محتوا و متنی که می‌بینند، یا می‌شنوند و یا می‌خوانند ارتباط و تاثیر پذیری و حتی تاثیرگذاری حسی، عاطفی، عقلی و معنایی برقرار می‌کنند. مطالعات و پژوهش‌ها در مقولة نوع و چگونگی تاثیرپذیری، تاثیرگذاری و معناسازی بین فیلمها و آثار هنری معمولاً جنبة علمی پیدا می کند و موضوع بررسی‌های آکادمیک است.
تهیه کننده «طعم شیرین خیال» خاطرنشان کرد: در سینمای تجاری و صنعتی دنیا بیشتر در تلاش هستند تا با مطالعه بر روی روش‌های مختلف و موثرتر تماشاگران بیشتری را جذب کنند و بازده اقتصادی هرچه بیشتری برای سرمایه گذاری خود پیدا کنند. زمانی که پژوهش‌های سینمایی را مرور می‌کنیم متوجه می‌شویم که برخی از آنها از سوی دست اندرکاران و کمپانی‌های فیلمسازی سفارش و پشتیبانی می‌شوند. نتیجه‌ای که از این گونه مطالعات انتظار دارند این است که نه فقط راه‌های ترغیب تماشاگران را به دیدن فیلم بشناسند بلکه دیدن فیلم تا چه حد مورد پسند و خوش آمد بیندگان فیلم بوده یا نبوده را نیز پیدا کنند.
حسین نژاد ادامه داد: مطالعات رایج مربوط به جذب و جلب تماشاگران در مواردی قبل از شروع به ساخت فیلم انجام می‌شود تا گرایش‌ها و علایق و سلایق آنها را در طراحی و ساخت فیلم در نظر بگیرند. در جریان نمایش فیلمها نیز مطالعات و بررسی‌هایی انجام می‌شود تا عوامل جذب و خوش آمد بینندگان فیلمها و یا عوامل عدم جذب را دریابند و در تولیدات بعدی لحاظ نمایند. در مواقعی هم قبل از اکران عمومی فیلمی آن را برای منتخبی از تماشاگران به نمایش می‌گذارند و با توجه به واکنش‌های منفی یا مثبتی که مشاهده می‌کنند برخی سکانس‌ها را تغییر داده و اصلاح می‌کنند زیرا می‌خواهند به هر ترتیبی تماشاگران بیشتری را وارد سینما کنند.
وی با بیان اینکه بخشی دیگری از پژوهش ها از جنبه های آکادمیک بیشتری برخوردار است، افزود: در این نوع پژوهش‌ها هدف جذب تماشاگر و کشاندن آنها به سالن سینما نیست؛ بلکه بیشتر به نوع و میزان تاثیرهای دیدن فیلم در ابعاد مختلف بر تماشاگر توجه می کنند.
تهیه کننده «طهران- تهران» در بخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه شمار مخاطبان بالقوة فیلم و سینما در ایران کم نیست و نسبت به خیلی از کشورهای دیگر بالاتر است گفت: اگر سینمای ایران نمی‌تواند با شمار بیشتری از مخاطبان بالقوة خود در داخل و خارج از کشور ارتباط برقرار کند، نشانة این است که در پاسخگویی به حقوق و انتظارات اولیة امروز مخاطبان بالقوة خود متناسب با شرایط جدید و تحولات اخیر دنیا غفلت کرده است.
حسین نژاد ادامه داد: حقوق پایه و انتظارات اولیة مخاطبان سینمای ایران مانند مردم و مخاطبان دیگر کشورهای دارای صنعت سینما را می شود در سه مورد خلاصه کرد؛ شاید مهمترین آنها در دسترس بودن راحت و مطلوب و قانونی تولیدات و آثار سینمایی ایران برای مخاطبان داخل و خارج است که چه در ارتباط با سالن های مجهز و کافی در سطح کشور و چه به وجود آوردن امکان استفاده از پلت فرم ها و تکنولوژی های جدید و رایج دسترسی به محتوا. اما در این زمینه در دنیا دچار عقب ماندگی و غفلت بوده‌ایم تا جایی که اکثریت قابل توجهی از مخاطبان بالقوة همین تولیدات کنونی سینمای ایران هم دسترسی راحت و درستی به آنها ندارند. دومین حق و انتظار مخاطبان سینمای ایران که مورد غفلت واقع شده لزوم تنوع مضامین و قالب های فورمی و تکنیکی لازم در تولید آثار با وجود سطوح و گروه های متنوع و متفاوت مخاطب جهت انتخاب است.
حسین نژاد اضافه کرد که حق و انتظار دیگری که در خیلی کشورهای دارای صنعت سینما اکنون رایج و سازمان یافته شده و روز به روز بیشتر به آن بها داده می‌شود نقش آفرینی مخاطب در شکل دهی به تحولات کمی و کیفی سینما، و استقبال و جلب مشارکت آنها در ایجاد جریان های تازه در مجموعة زنجیرة ارزش این صنعت از خلق محتوا تا عرضه و نمایش آن است.
وی یادآور شد: باید به بخش مهمی از حقوق پایه و انتظارات اصولی مخاطبین سینمای ایران پاسخ داده شود و این امر در درجة اول از وظایف دست اندرکاران و فعالان سینماست؛ و اگر همتی از سوی آنها بود دولت نیز باید حمایت کند. سینمای ایران مخاطبان زیادی حتی در خارج از ایران دارد. شناخت مخاطب، دسترسی مخاطب، و رشد و توسعة سینما بر پایة مشارکت مخاطب از موضوعات مهمی است که باید به آنها پرداخته شود.
در ادامه این نشست اکبر نبوی با بیان اینکه هنوز به تعریف مشترکی از سینما نرسیده‌ایم،گفت: زمانی که واژه سینما را می شنویم گروهی ابتدا وجه آرتیستیک آن به ذهنشان می‌رسد، گروهی بخش تجاری و برخی هم از زاویه رسانه به آن می‌نگرنند.
وی ادامه داد: افرادی که سینما را یک نهاد اجتماعی می‌دانند، معتقدند که این نهاد جزء ارکان پیشرفت هر جامعه‌ای قلمداد می‌شود و هیچ جامعه‌ای را بدون سینما نمی توان تصور کرد.
این کارشناس فرهنگی همچنین خاطرنشان کرد: ضلع دیگری که در حقوق مخاطبان با آن روبرو هستیم حق است که جزو موارد به شدت مجادله آمیز در هر جامعه‌ای است و بر اساس نوع مواجهه با معارف دینی حق در سه حوزه متجلی می‌شود. حق انسان نسبت به خود، حق انسان به جامعه و حق انسان به خالق. حق مخاطبان سینما که محل مجادله و گرانیگاه سینمای ایران در همین جا خود را نشان می دهد.
وی ادامه داد: باید توجه داشته باشیم که اگر سینما را درست تعریف نکنیم و حقوق مخاطب رعایت نشود، بسیاری از ابعاد سینما را رعایت نکرده‌ایم. اگر درباره حقوق مخاطب صحبت می کنیم و نسبت آن را با سینما می‌سنجیم باید متوجه باشیم که سینما را در ساحت رسانه تعریف می‌کنیم.
نبوی همچنین گفت: سینمای ایران در طی سال‌های گذشته در حوزه مدیریت دولتی و خصوصی بیش از آنکه به شکل موازی به حقوق و تکالیف توجه کرده باشند، بیشتر به حقوق خودشان پافشاری کردند و آسیب های آن متوجه مخاطب شده است.
وی یادآور شد: اگر مجموعه گفتارهای اصناف سینمایی (فیلمنامه، تهیه کننده و کارگردان) را در ۳۰ سال گذشته مطالعه کنیم متوجه می شویم که همه آنها بر حقوق خودشان تاکید می‌کنند و حال سوال این است که پس تکالیف آنها چیست؟ اگر سینمای ایران در مواجه با مخاطب دچار مشکلاتی است دلیلش این است که نسبت به موضوع حق دچار سوء تفاهم شده ایم.
نبودی خاطرنشان کرد: امروز ما با سینمایی مواجه هستیم که رشد آن کاریکاتوری و تولیدات هم افزایش داشته اما در این میان آسیب‌ها متوجه مخاطبان است.
وی یادآور شد: در سال ۷۵ با جمعیت ۶۰ میلیونی نزدیک به ۵۳ میلیون بلیت سینما پاره شد، در سال ۸۱ تعداد بلیت‌ها به ۱۷ میلیون و در سال ۸۳ این عدد به ۱۳ میلیون رسید و امروز که جمعیت ایران از مرز ۸۰ میلیون عبور کرده است تا رسیدن به تعداد بلیت پاره شده در سال ۷۵ فاصله زیادی دارد، یعنی مخاطب به شکل شگفت انگیزی نسبت به سینما رفتن روی گردان شده است.
نبوی ادامه داد: در چنین شرایطی ابتدا مردم ضرر کردند و با نرفتن مخاطب به سینما بخش دولتی و خصوصی نیز متحمل ضررهایی شده اند.
وی با بیان اینکه بخش عمده‌ای از بودجه تولیدات سینما از منابع عمومی تامین می‌شود و به همین دلیل مردم دارای حق می‌باشند، گفت: یکی از مهمترین حقوقی که در سینمای ایران نادیده گرفته شده تنوع ژانر است. در مجموع سه حق برای مخاطبین وجود دارد. ابتدا اینکه فیلمها باید ارزش افزوده اقتصادی داشته باشند؛ یعنی در نمایش عمومی پول مردم بازگردانده شود و دیگر اینکه فیلمها ارزش افزوده فرهنگی هنری داشته باشند؛ یعنی فیلمی ساخته شود و از منابع عمومی هم استفاده کند و مردم استقبال نکنند اما به دلیل اینکه فیلم دارای ارزش‌های هنری است به سرمایه‌های هنری کشور اضافه می‌شود و در طول زمان ارزش افزوده اقتصادی نیز خواهد داشت.به عنوان مثال، شاهنامه فردوسی هزار سال از سرودن آن می‌گذرد در طی هزار سال ارزش افزوده اقتصادی و هم ارزش افزوده فرهنگی و هنری دارد و همچنین دیوان حافظ که ارزش افزوده آن قابل گفتن نیست. دیگر اینکه فیلم باید به فربه‌ی اخلاق جامعه کمک کند. در این سه حوزه فیلم‌هایی که تولید می‌شوند به حقوق مردم تجاوز می‌کنند.
وی با بیان اینکه با پراکندگی جغرافیایی سالن نیز روبرو نیستیم، توضیح داد: تا قبل از ساختن پردیس‌ها در تهران پراکندگی جغرافیایی سالن‌های سینمایی تقریبا مشابه الگوهای توسعه شهری دهه ۴۰ تهران بود. از سوی دیگر بسیاری از افراد جامعه مانند کارگران و معلمان خود را در سینمای امروز ایران نمی‌بینند.درحالیکه این طبقات در سینما دارای حق هستند زیرا مجموع این‌ها ملت ایران را تشکیل می‌دهند. بالای ۹۵ درصد از حقوق ملت ایران در ارتباط با ترجمه زندگی و وضعیتشان بر پرده سینما حقشان نادیده گرفته شده است.
این استاد دانشگاه همچنین گفت: زمانی که به زندگی‌های فردی و جمعی نگاه می‌کنیم پر از مشکلات است. اما پر از حماسه‌های مبارزه برای برطرف کردن مشکلات نیز هست.یعنی زندگی بدون حماسه مبارزه وجود ندارد. حتی انسان بدوی هم برای غلبه بر مشکلات حماسه مبارزه را داشته است. متاسفانه چند سال است در سینمای ایران اکثر آثارمان که اجتماعی هستند زندگی را تراژیک روایت می‌کنند. روایت تراژیک زندگی به سینما و مخاطبان سینما ضربه می‌زند و موجب می‌شود تا مردم به سینما نروند.
نبوی ادامه داد: امروز ژانر کمدی نداریم و با این کار در واقع به حقوق مخاطب تعدی می‌کنیم. فیلم باید بخشی از بهداشت روان را متکفل شود و مدیریت بخش دولتی و خصوصی باید در این مورد دغدغه داشته باشند. متاسفانه یکی از عادات فرهنگی همه ما در حوزه دولتی و خصوصی و اصناف این است که پیرو می‌خواهیم.
در این نشست احمد ضابطی جهرمی دبیر دومین جایزه پژوهش سال سینمای ایران، ابراهیم غلامپور مدیر اجرایی جایزه پژوهش سال، خسرو دهقان عضو شورای سیاستگذاری جایزه،دانشجویان و اساتید دانشکده سینما تاتر نیز حضور داشتند.
