جزئیات برنامه حفاظت از فوک خزری

فوک خزری یکی از کوچک‌ترین اعضای خانواده فوک‌هاست که تنها در دریای خزر یافت می‌شود. متاسفانه به دلایل مختلفی جمعیت این حیوان با سرعت چشمگیری رو به کاهش است؛ به‌طوری که طبق لیست قرمز سازمان محیط زیست جهانی (IUCN) گونه در معرض خطر انقراض محسوب می‌شود. از عوامل تهدیدکننده این گونه می‌توان به کشتار توسط انسان، گیر افتادن در تورهای ماهیگیری، آلودگی آب دریای خزر، تغییرات آب و هوایی و از بین رفتن سواحل امن مناسب برای استراحت این حیوان اشاره کرد.

به گزارش ایسنا، برنامه حفاظت از فوک خزری در سال ۲۰۰۸، به دنبال انتشار نتایج به دست آمده از وضعیت جمعیت این تنها پستاندار دریاچه خزرآغاز شد. مرکز درمانی و تحقیقاتی Zeehondencreche در کشور هلند با حدود نیم قرن سابقه در زمینه حفاظت از فوک‌ها حامی این برنامه بود. لنی هارت – موسس و رئیس مرکز هلندی و مرحوم محمد مصطفی شاهی فردوس – رئیس بخش دامپزشکی این مرکز- از بانیان آغاز این برنامه در منطقه خزر بودند.

در بررسی‌های اولیه مشخص شد با توجه به شرایط پنج کشور حاشیه خزر، ایران مناسب‌ترین کشور به عنوان نقطه شروع برنامه حفاظت از فوک‌های خزری هست. از سوی دیگر هر سال در فصل تابستان جمعیت زیادی از فوک‌ها به آب‌های جنوبی به ویژه جنوب شرقی خزر مهاجرت می‌کنند، از این رو جزیره آشوراده در ایران به عنوان بهترین مکان برای احداث ساختمان «مرکز درمانی و تحقیقاتی فوک خزری» انتخاب شد.

طی سال‌های گذشته و با توجه به نیازهای منطقه، فعالیت‌های گروه حفاظت از فوک خزری در بخش‌های آموزش و فرهنگ سازی، امداد و نجات، درمان، تحقیقات علمی و جمع‌آوری اطلاعات، رهاسازی فوک‌ها، مشارکت‌های بین‌ سازمانی، فعالیت‌های بین‌المللی همچنان رو به گسترش است.

اساسی‌ترین رکن کار مجموعه حفاظت از فوک خزری آموزش و فرهنگ سازی است زیرا تداوم فعالیت‌ها و تضمین زیادی کارگاه آموزشی برای ماهیگیران، اهالی بومی، کودکان و نوجوانان، جوامع دانشگاهی، سازمان‌های مردم نهاد و سازمان‌های دولتی از جمله تلاش‌های صورت گرفته توسط این مرکز است. بخشی دیگر از فعالیت‌های این مرکز معطوف به نجات فوک‌های آسیب دیده و بیمار است. نیروهای فعال در این بخش زیر نظر بیمارستان Zeehondencreche هلند توسط افراد مجرب، آموزش‌های لازم را دیده‌اند و به صورت ۲۴ ساعته آماده رویارویی با شرایط بحرانی هستند.

در صورتی که امکان حل مشکل حیوان آسیب دیده در طی عملیات امداد و نجات نباشد، مراحل تکمیلی نجات باید در مرکز درمانی صورت پذیرد. افزون بر اینها، نمونه‌گیری از فوک‌های زنده و همچنین لاشه‌های یافت شده و ثبت پارامترهای لازم از قبیل بیومتری، محل حضور، وزن حیوان، شرایط سلامتی و … با هدف ارتقای دانش بومی و کمک به گسترش فعالیت‌های تحقیقاتی امری بسیار ضروری است.

فوک‌های آسیب دیده و بیمار پس از بستری شدن در مرکز، گذراندن مراحل درمان و حصول اطمینان از سلامت آنها بلافاصله در مناسب‌ترین محل از دریا رها می‌شوند. پیشبرد اهداف گروه نیز در سایه‌ مشارکت مردمی و همکاری‌های بین سازمان (به خصوص سازمان محیط زیست، شیلات و مدیریت ماهیان خاویاری) شکل خواهد گرفت. ایجاد ارتباط هدفمند و موثر بین این سازمان‌ها از دستاوردهای ارزشمند این مرکز در راستای حفاظت از فوک خزری است.

به گزارش «برنامه حفاظت از فوک خزری»بی شک فعالیت یک جانبه ایران بدون مشارکت‌ سایر همسایگان دریاچه خزر کمک شایانی به فرآیند نجات فوک‌های خزری نخواهد کرد. به همین جهت از سال ۲۰۱۰ تلاش‌ها در جهت همسوسازی کشورهای روسیه، قزاقستان، ترکمنستان و آذربایجان با ایران به منظور حفاظت از این گونه با ارزش آغاز شد. در سال‌های اخیر این مرکز توانسته است با معرفی ایران به عنوان کشور پیشرو و الگویی مناسب در راستای حفاظت از فوک‌های خزری، عهده‌دار آموزش و انتقال دانش و تجارب ارزشمند خود به گروه‌ها و نهادهای فعال در زمینه حفاظت از فوک‌های خزری در این چهار کشور شود. از دیگر اقدامات بین‌المللی این مرکز تشکیل کمپین مبارزه با شکار فوک‌ها بوده است.