جزئیاتی از استعفای حریری/از تهدید به فساد مالی تا دیدار با ولایتی

با آنکه جزئیات و مسائل پشت پرده استعفای «سعد الحریری» تقریبا مشخص است یک روزنامه آمریکایی در شماره امروز خود بار دیگر به این موضوع پرداخته است.

به گزارش بازتاب، نیویورک تایمز در این گزارش می نویسد: سعد الحریری فکر می‌کرد قرار است با محمد بن سلمان به صحراگردی برود اما نامه استعفا به او دادند. وی ساعت ۸:۳۰ صبح به اداره سلطنتی سعودی فراخوانده شد؛ ساعتی که طبق استانداردهای پادشاهی سعودی خیلی زود بود.

به نوشته این روزنامه آمریکایی، دیدار حریری با «علی اکبر ولایتی» و تمجید نخست وزیر لبنان از همکاری های بیروت و تهران در واقع صبر سعودی ها را از حریری لبریز کرد.

حریری آن روز صبح لباس جین و تیشرت پوشید و فکر می‌کرد که قرار است با محمد بن سلمان ولی‌عهد در صحرا چادر بزند اما تلفن‌های همراهش را از او گرفتند و مورد اهانت نیروهای امنیتی سعودی قرار گرفت. به او متن از قبل نوشته شده درباره سخنرانی استعفایش داده و مجبور شد در شبکه تلویزیونی سعودی آن را بخواند.

به نظر می‌رسید دلیل واقعی احضار به ریاض پایتخت سعودی، استعفا دادن تحت فشار و علنا مقصر خواندن ایران بود. قبل از اینکه او به شبکه تلویزیونی عربستان سعودی برود، حتی اجازه رفتن به خانه‌اش در ریاض هم به او داده نشد و مجبور شد از نیروهای امنیتی بخواهد برایش کت و شلوار بیاورند.

روزی که به حریری برای دادن گزارش به ریاض دستور داده شده بود، او فقط یک مهره سرباز در درگیری کلی شاهزاده ولی‌عهد برای مهار و کنترل اهداف و بلندپروازی‌های منطقه‌ای رقیب قدیمی کشورش، ایران بود.

شاهزاده محمد، پیشتر جنگ با حوثی ها را در کشور همسایه یمن به راه انداخت و در باتلاق آن گیر افتاده است. او قطر را محاصره کرده بود و فقط باعث شد که این کشور به ایران نزدیکتر شود.

داستان نخست‌وزیر لبنان، یک مثال تازه از عجله و بی‌پروایی رهبر جدید برای تغییر دادن آنچه عربستان سعودی برای سالها روی آن کار کرده است، بود اما این اقدام عواقب ناخواسته‌ای را در محیط پیچیده کنونی منطقه ایجاد کرد. حالا حریری با محبوبیتی تازه بر سر کار است و حزب‌الله قوی‌تر از قبل است.

برخی مقامات غربی و عربی می‌گویند هنوز نمی‌دانند سعودی‌ها با چنین فتنه و دسیسه‌ای (استعفای الحریری) امیدوار به دستیابی به چه چیزی بودند. چند تن از آنها این موضوع را رد نکردند که شاید هدف تحریک به ایجاد آشوب داخلی یا حتی جنگ در لبنان بود.

به گفته برخی مقامات، حریری اواخر اکتبر از ریاض دیدن کرد و فکر می‌کرد سعودی‌ها را به این فهم رسانده که او برای اجتناب از بن بست سیاسی در لبنان، نیاز به سازش با حزب‌الله دارد. او پس از بازگشت به بیروت و به منظور تسکین دادن به سعودی‌ها، از طریق واسطه‌ها از حسن نصرالله رهبر حزب‌الله خواست که لحن سخنرانی‌های تند خود علیه جنگ ویرانگر عربستان سعودی و شخص شاهزاده محمد را کم کند.

۱۳ نوامبر بود که حریری با «علی اکبر ولایتی» مقام ارشد ایرانی در بیروت دیدار و همکاری ایران با لبنان را تحسین کرد. شاید این موضوع، آخرین ضربه به سعودی‌ها بود.

یک مقام لبنانی گفت که با گذشت چند ساعت(از دیدار با ولایتی)، حریری پیامی از پادشاه عربستان سعودی با این محتوا دریافت کرد: همین الان بیا.

طبق گفته جانی منایر، تحلیلگر لبنانی، نخست‌وزیر دعوت شد که یک روز را در صحرا با شاهزاده بگذراند. اما وقتی وارد ریاض شد، مقامات سعودی حریری را به خانه‌اش بردند و به او گفتند منتظر شاهزاده بماند. او از ساعت ۶ عصر تا یک بامداد منتظر ماند ولی کسی نیامد.

صبح روز بعد، او برای دیدار با شاهزاده احضار شد. هیچ کاروان متعارف پادشاهی در کار نبود در نتیجه حریری خودروی شخصی خودش را استفاده کرد و به جای اینکه با شاهزاده دیدار کند، مورد بدرفتاری مقامات سعودی قرار گرفت.

مقامات لبنانی ساعت‌های طولانی حد فاصل ورود او تا اعلام استعفایش در ریاض را جعبه سیاه توصیف کرده‌اند. آنها می‌گویند که مایل به فشار بر حریری به منظور شرح جزئیات نبودند. یکی از این مقامات گفته که وقتی این سوال مطرح شد، حریری به پایین میز نگاه کرد و گفت که اوضاع بدتر از آن چیزی بوده که شما فکر می‌کردید.

عربستان سعودی نقاط فشار زیادی برای استفاده علیه حریری داشت. می‌توانست تهدید به اخراج ۲۵۰ هزار یا بیشتر از کارگران لبنانی از عربستان سعودی کند و به اقتصاد لبنان آسیب بزند و از آنجایی که خود او دو تابعیتی شهروند سعودی هم هست و تعاملات تجاری گسترده‌ای در این کشور داشته است، می‌توانستند خود او را هم مستقیما تهدید کنند. یک دیپلمات عربی گفت که حریری توسط سعودی‌ها به اتهام‌های فساد هم تهدید شد.

به گفته یک مقام، نخست وزیر لبنان سخنرانی استعفایش را ساعت ۱۴:۳۰ از اتاقی مجاور با دفتر محمد بن سلمان خواند و چند ساعت بعد، مقامات سعودی دستگیری هایشان در موضوع مقابله با فساد را شروع کردند و دو تن از شرکای سابق الحریری را بازداشت کردند.

به گفته دیپلمات‌های غربی و مقامات لبنانی، سعودی‌ها انتظار داشتند که در لبنان با استعفای نخست‌وزیر، حمایت فراگیر مردمی از مخالفان حزب‌الله ایجاد شود اما در عوض، لبنان با تردید و شک فراگیر واکنش نشان داد. هیچ کسی به خیابان‌ها نیامد و میشل عون رئیس‌جمهور لبنان که متحد حزب‌الله است، استعفای حریری را نپذیرفت و پذیرش آن را منوط به تحویل این استعفا توسط شخص او کرد.

حریری پس از ساعت‌ها ناپدید شدن، اولین تماس تلفنی اش را با عون انجام داد و رئیس‌جمهور متوجه شد که نخست‌وزیر آزادانه قادر به صحبت نبود. به دنبال این موضوع بود که مقامات لبنانی شروع به طرح این معما در میان دیپلماتهای غربی کردند: ما دلیلی داریم مبنی بر اینکه نخست وزیر ما بازداشت شده است.

به گفته مقامات حریری به تدریج در یک مهمانخانه متعلق به خودش، تحت نظر نیروهای گارد سعودی قرار گرفت و از دیدار با همسر و فرزندانش ممانعت شد. در روزهای بعد چندین تن از سفرای غربی با او ملاقات کردند. در ملاقات‌هایشان، دو گارد سعودی در اتاق حضور داشتند و وقتی دیپلمات‌ها پرسیدند امکان خروج نیروهای گارد وجود دارد یا نه، حریری جواب منفی داد.

ژنرال عباس ابراهیم رئیس اطلاعات داخلی لبنان به سفرای(خارجی) که باور نمی‌کردند به این نحو بشود رهبر کشوری توسط مقامات خارجی به استعفا کشیده شود، اینطور گفت که ساده است. من می‌توانم دو سرباز بیاورم و شما را به تلویزیون ببرم تا شما بگویید از کشورتان متنفرید.

یک مقام ارشد لبنانی گفت که یک متحد لبنانی سعودی‌ها از گروه‌های جهادگرا در یکی از اردوگاه‌های فلسطینی خواسته بود که یک گروه شبه نظامی مقاومت سُنی برای مقابله با حزب‌الله تشکیل دهند.

به نوشته نیویورک تایمز، یک دیپلماسی فشرده‌ توسط فرانسه، آمریکا، مصر و برخی دیگر از کشورها ایجاد شد و نتیجه آن توافق برای دادن اجازه بازگشت به لبنان و خروج حریری از عربستان سعودی بود.

به گفته مقامات لبنانی، دیپلمات‌های عربی و غربی، شاهزاده محمد بن سلمان، او (حریری) را با یک ماموریت به خانه برگرداند: فشار بر حزب‌الله برای خروج نیروهایش از یمن.

به گفته دیپلماتهای غربی و عربی، این درخواست محمد بن سلمان نشان داد که شاهزاده در موضوع یمن اطلاعات درستی نداشت؛ یمنی که گهگاه آن را ویتنام ریاض خواندند زیرا حزب‌الله در یمن فقط ۵۰ نیرو داشت.

نیویورک تایمز در پایان می نویسد: ریاض البته از این آشوب، چیزی را به دست آورد؛ مقامات لبنانی در حال تلاش برای یک توافق با حزب‌الله هستند که در آن شاید شامل کاستن از انتقاد از عربستان سعودی و تعطیل شدن ایستگاه تلویزیونی حامی حوثی ها در بیروت باشد. هنوز مشخص نیست که آیا حریری می‌تواند به اندازه کافی ریاض را تسکین دهد. اخیرا انتقادها از شاهزاده محمد در سخنرانی‌ها حذف شده و مقامات حزب الله خواستار مذاکرات صلح در یمن شده اند که این اقدامی مهم است.