جامعه مدنی هنوز در شهرها شکل نگرفته است

حسین حاتمی نژاد در هجدهمین نشست از سلسله نشست راهبردهای شهرسازی و معماری با عنوان «بررسی ظرفیت‌های قانونی کشور برای تحقق بخشی حکمروایی خوب شهری» اظهار کرد: جهان به سوی شهری شدن حرکت می‌کند و اکثر مردم جهان در مناطق شهری زندگی می‌کنند و در حال حاضر 74 درصد جمعیت کشور ما نیز در مناطق شهری سکونت دارند.

وی اضافه کرد: در حال حاضر سه چهارم جمعیت در شهرها و یک چهارم در روستاها زندگی می‌کنند، جامعه معدنی اصول و معیارهایی دارد و اگر در مدیریت شهری به سمت حکمروایی خوب شهری حرکت کنیم دموکراسی مطلوب شهری ایجاد خواهد شد.

 این دانشیار دانشگاه تهران با بیان اینکه علم و هنر انجام دادن امور مرتبط با شهر به وسیله دیگران، مدیریت شهری تعریف می‌شود، افزود: به این دلیل به تعریف مدیریت شهری پرداختم که عنوان کنم بعد از چهل سال از انقلاب اسلامی در کجا هستیم و چقدر توانستیم آرمان‌های آن را تحقق بخشیم و حتی منابعمان برای تحقق حکمروایی خوب شهری به چه میزان فراهم شده است.

حاتمی نژاد با اشاره به اینکه در یک تعریف اشتباه برای شهر ملاک‌های اقتصادی در نظر گرفته می‌شود و یا شهر را مکانی برای فعالیتهای صنعتی تعبیر می‌کنند، تصریح کرد: در واقع تعریف درست شهر این است که شهر یک حریم خصوصی است.

 وی با بیان اینکه کنترل، پایش و نظارت به دست مردم و از طریق تحقق نظام‌های اجتماعی دموکراتیک محقق می‌شود، گفت: متاسفانه در جوامع توسعه نیافته شهرها به لحاظ فیزیکی توسعه می‌یابند اما روابط و مناسبات شهرها توسعه نیافته است؛ برای نمونه روابط و مناسبات در تهران هنوز رنگ و بوی شهری به خود نگرفته است و طبق گفته جامعه شناسان هنوز جامعه مدنی در این شهر شکل نگرفته است و در نتیجه حکمروایی خوب شهری هنوز در تهران جا نیفتاده است.

 این دانشیار دانشگاه تهران با اشاره به وجود چند هزار هکتار سکونتگاه غیر رسمی در سطح کشور، اظهار کرد: قوانین ما به لحاظ ظرفیت سطح بالایی دارند اما تحقق نمی‌یابند و مردم با چالش‌هایی روبرو می‌شوند. شهر اسلامی در ایران کمتر وجود دارد؛ ممکن است بگوییم اصفهان پایتخت فرهنگی در ایران باشد اما فرهنگ با اسلام متفاوت است.

حاتمی نژاد گفت: وقتی اسلام وارد ایران شد دارای فرهنگ دو هزار ساله بودیم، امروزه شهرهای ما ایرانی و اسلامی نیست و مردم یادشان رفته است که فرهنگ باعث شده خود را شهری بدانند، نه تمدن.

وی با بیان اینکه در حال حاضر در شهر تهران بیش از دو نیم میلیون نفر در سکونتگاه‌های غیررسمی زندگی می‌کنند، افزود: یک میلیون و 200 هزار نفر در مشهد در سکونتگاه‌های غیر رسمی زندگی می‌کنندکه این امر نشان می دهد توزیع عادلانه زیرساخت‌ها در شهرهای ایران وجود ندارد.

حاتمی نژاد با اشاره به زاینده رود به عنوان یکی از شاخص‌های حیات شهر اصفهان گفت: شهر اصفهان در صورت نبود زاینده رود به شهر ناپایداری تبدیل خواهد شد. متاسفانه مدیریت شهری در اصفهان علی رغم تمام تلاشی که کرده است نتوانسته است به درجاتی از شکوفایی شهری برسد.

 وی ادامه داد: نابرابری منطقه‌ای در ایران و عدم وجود برنامه مدون آمایش سرزمین که متناسب با پتانسیل‌های منطقه باشد به توزیع نابرابر کار، اشتغال و درآمد در مناطق مختلف منجر شده است. این نابرابری باعث می‌شود که افراد محروم از مناطق روستایی به سمت شهرها هجوم آورند.

این دانشیار دانشگاه تهران با بیان اینکه در مشهد حکمرانی خوب شهری نداریم و رضایت‌مندی در میان مردم وجود ندارد، گفت: در تهران نیز براساس نظر سنجی‌ها مشخص شده علی‌رغم خدمات زیاد به ابعاد و شاخص‌های لازم برای این موضوع توجه نشده است.

حاتمی نژاد ادامه داد: مشارکت در سطوح مختلف از تصمیم سازی و تصمیم گیری، پاسخگویی به خود سازمان، خلاقیت و نوآوری در اداره شهر، به کارگیری راهبردهای هدایتی در جهت کاهش نابرابری اجتماعی و اقتصادی و نظام شورایی در مدیریت شهری از معیارهای نظام مطلوب مدیریت شهری محسوب می‌شوند.

وی با بیان اینکه اگر شهردار به صورت مستقیم از طریق مردم انتخاب شود قدرت بیشتری خواهد داشت، گفت: شهردار نباید تنها به واسطه انتخاب نمایندگان شوراها انتخاب شود و مردم نیز باید در این زمینه نظر دهند.

 این دانشیار دانشگاه تهران ادامه داد: درجهت ارتقا محیط کالبدی در پوسته و محتوای شهری باید تمامی بافتهای فرسوده اصلاح شوند زیرا کالبدهای شهرهای ایران اکثرا فرسوده است.

وی با بیان اینکه از جمله معیارهای نظام مطلوب شهری بروز کردن قوانین شهری و ضرورت اجرای آن توسط مردم است، افزود: تاکید بر درآمدهای پایدار شهر و برنامه‌های حمایتی برای گروه‌های آسیب پذیر در شهر از دیگر معیارها است. برای نمونه حفظ بافتهای با ارزش شهری از معیارهای نظام مطلوب مدیریت شهری در اصفهان است.

حاتمی نژاد با بیان اینکه انتخابات سالم و مشارکت عادلانه، مسئولیت پذیری، کارایی و اثربخشی، شفافیت، اعمال قانون، اخلاق مداری از جمله اصول حکمرانی خوب در سطح محلی است، اضافه کرد: رقابت و ظرفیت، نوآوری و قبول تغییرات، پایداری و جهت گیری بلند مدت، مدیریت مالی سالم و کنترل فساد، حقوق بشر و تنوع فرهنگی و انسجام اجتماعی و پاسخگویی از دیگر اصول است.

وی به قانون ماده 10 قانون تشکیل ایالات و ولایات و دستور العمل حکام اشاره کرد و گفت: این ماده عملا اجرا نمی‌شود زیرا قدرت کنترل برفضای شهری نداشته‌ایم. در این راستا لازم است که معاونت شهرسازی شهرداری از مردم نظر سنجی کند که شهر سازی چگونه است.

 این دانشیار دانشگاه تهران با اشاره به قانون اساسی جمهوری اسلامی (اصل یکصدم) در قدرت دادن به شورا و مردم، خاطرنشان کرد: یک قانون برای همه زمانها کاربرد ندارد و ما نمی‌توانیم ساختارهای آینده جامعه را ترسیم و پیش بینی کنیم.